«Θα πέσει η νύχτα»
Είναι ένα ερώτημα που κάθε Οκτώβριο, με την απελευθέρωση της Αθήνας καταρχάς κι ύστερα με την κήρυξη του πολέμου, γίνεται καρφί στο μυαλό: Βλέπουν άραγε οι Γερμανοί, όλων των μεταπολεμικών γενεών, ταινίες με θέμα τις αγριότητες των προγόνων τους στα στρατόπεδα εξόντωσης, εναντίον Εβραίων, Τσιγγάνων, ομοφυλοφίλων, αναπήρων, πολιτικών κρατουμένων και αντιστασιακών; Κι αν αποφεύγουν τις ταινίες μυθοπλασίας, μήπως στέκονται περισσότερο σε ντοκιμαντέρ;
Το ζητούμενο δεν είναι βέβαια η διά παντός ενοχοποίηση ενός ολόκληρου λαού, στους κόλπους του οποίου υπήρξαν και αντιστασιακοί, που πλήρωσαν με θάνατο τη γενναιότητά τους. Το ζητούμενο, το αναζητούμενο μάλλον, είναι το μέγεθος της ήττας της συλλογικής μνήμης, σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, αν όχι σε οικουμενικό. Δεν χωράει αμφιβολία πως έχει ηττηθεί η μνήμη μας. Το μαρτυρεί η ακμή των νεοφασιστών και των νεοναζιστών σε ποικίλες χώρες. Αλλοι εξ αυτών δρουν απροκάλυπτα, άλλοι κρύβουν τον φιλοχιτλερισμό τους κάτω απ’ την κουκούλα του υπερπατριώτη. Αυτό συμβαίνει με τους δικούς μας χρυσαυγίτες νεοναζιστές, που φορούν κάτι ενδιάμεσο σε χλαμύδα και φουστανέλα, για να καλύψουν τη στολή των SS που ζεσταίνει το σώμα και κυρίως την ψυχή τους.