Σπύρος Μανουσέλης

Κατά τη διάρκεια της πανδημικής εξάπλωσις του κορονοϊού, που συνοδεύτηκε από μια πρωτοφανή αναστολή των συνταγματικών ελευθεριών και των στοιχειωδών δημοκρατικών δικαιωμάτων των περισσότερων ανθρώπων, η πλειοψηφία των διανοούμενων επέλεξε να σιωπήσει για να μη δημιουργήσει επιπρόσθετα προβλήματα στην ήδη υπερβολικά τρομοκρατημένη ανθρωπότητα. Επί έναν χρόνο, οι περισσότεροι άνθρωποι αποδέχτηκαν, στο όνομα της προστασίας από τον κορονοϊό, να παραμένουν υποχρεωτικά έγκλειστοι στα σπίτια τους, να εργάζονται διαδικτυακά, να θυσιάσουν τις στοιχειώδεις ανθρώπινες ανάγκες τους για κοινωνικότητα, π.χ. να μην προσφέρουν τις καθιερωμένες ταφικές τελετές στα αγαπημένα τους πρόσωπα που πέθαναν κατά τη διάρκεια του λοκντάουν και να στερήσουν τη σχολική και κοινωνική παιδεία από τα παιδιά τους. Οσοι, όμως, όπως ο Αγκάμπεν, επέλεξαν να εκφράσουν δημόσια τους φόβους τους και να δικαιολογήσουν τις αγωνίες τους για το μέλλον της ελευθερίας και της δημοκρατίας, τόσο κατά τη διάρκεια όσο και στη «μετά την πανδημία» πραγματικότητα, κατηγορήθηκαν ως συνωμοσιολόγοι, που εθελοτυφλούν και αρνούνται πεισματικά να αποδεχτούν την αναγκαιότητα πολλών από τα ακραία κατασταλτικά μέτρα που πάρθηκαν πλανητικά για την προστασία των ανθρώπων από την απειλή του κορονοϊού. Σε ό,τι αφορά ειδικότερα τη στάση του Αγκάμπεν, αυτή δεν αρνείται για ορισμένες επισφαλείς ανθρώπινες ομάδες την ανάγκη προστασίας τους από την απειλή της νέας μολυσματικής νόσου, ούτε και την αναγκαιότητα υιοθέτησης και τήρησης κάποιων εύλογων, δηλαδή αποτελεσματικών, υγειονομικών μέτρων. Το ερώτημα, αντίθετα, που θέτει σε όλα τα σχετικά κείμενα και τις συνεντεύξεις του είναι: Μέχρι ποιο σημείο είμαστε διατεθειμένοι να θυσιάσουμε τις ιδιαίτερες ανθρώπινες ανάγκες μας στο όνομα της «γυμνής ζωής»; Με άλλα λόγια: Είμαστε διατεθειμένοι να επιβιώσουμε, πάση θυσία, με τίμημα ωστόσο την απώλεια όλων εκείνων των στοιχείων που δίνουν νόημα στη ζωή μας και την καθιστούν ανθρώπινη;

Το ερώτημα, που ο Αγκάμπεν θέτει σε όλα τα σχετικά κείμενα και τις συνεντεύξεις του είναι: Μέχρι ποιο σημείο είμαστε διατεθειμένοι να θυσιάσουμε τις ιδιαίτερες ανθρώπινες ανάγκες μας στο όνομα της «γυμνής ζωής»; Με άλλα λόγια: Είμαστε διατεθειμένοι να επιβιώσουμε, πάση θυσία, με τίμημα ωστόσο την απώλεια όλων εκείνων των στοιχείων που δίνουν νόημα στη ζωή μας και την καθιστούν ανθρώπινη;

Κατά την όψιμη Ανθρωπόκαινο εποχή που διανύουμε, η προοδευτική απανθρωποποίησή μας προκύπτει από έναν συνδυασμό υψηλής τεχνολογίας και βιοπολιτικής ασυδοσίας. Στις αρχές του εικοστού πρώτου αιώνα, διαφορετικές τεχνοεπιστήμες -από την Τεχνητή Νοημοσύνη και τη Ρομποτική μέχρι τη Βιοπληροφορική και την επεμβατική Γενετική- συνεργάζονται στενά όχι μόνο για την κατασκευή νοημόνων μηχανών αλλά και για τη δημιουργία χιμαιρικών βιοκυβερνητικών πλασμάτων με εμφανή μετα-ανθρώπινα χαρακτηριστικά. Η πορεία προς τη «μετα-ανθρώπινη κατάσταση» θεωρείται μη αναστρέψιμη, επειδή είναι όντως τεχνολογικά εφικτή, ιστορικά προδιαγεγραμμένη και, ενδεχομένως, βιολογικά αναγκαία. Πάντως, ο δρόμος που οδηγεί στη μετεξέλιξη του Homo Sapiens σε Homo Cyborg, δηλαδή από τους βιολογικά «πεπερασμένους» ανθρώπους του χθες στα πιο «ελεύθερα» υπεράνθρωπα πλάσματα του αύριο, δεν είναι στρωμένος με τεχνολογικά ροδοπέταλα, ούτε άμοιρος προβλημάτων και τραγικών κοινωνικών επιπλοκών.