Νάσος Ηλιόπουλος

Όταν στην αρχή της πανδημίας ο πρωθυπουργός, αντιγράφοντας τον Γάλλο πρόεδρο, μίλησε για πόλεμο πίστευε άραγε στην βαρύτητα της λέξης ή ήταν άλλο ένα επικοινωνιακό σχήμα; Ποια ακριβώς ήταν η προετοιμασία της κοινωνίας για να νικήσει αυτό τον πόλεμο; Εντελώς συνειδητά η κυβέρνηση σπατάλησε τον χρόνο που κέρδισε η κοινωνία με το πρώτο lockdown. Έξι χαμένοι μήνες που απλά απέδειξαν ότι όσοι σήμερα σχεδιάζουν και αποφασίζουν για τη διαχείριση της πανδημίας δεν θα μπορούσαν να βρίσκονται πιο μακριά από τα καθημερινά αδιέξοδα που ζει ένας πολίτης, που χρησιμοποιεί για παράδειγμα τα ΜΜΜ. Ο πόλεμος όμως είναι εδώ. Και σε αυτόν τον πόλεμο πρέπει να νικήσει η ζωή. Θα μπορούσα να κάνω κριτική στην κυβέρνηση που ακύρωσε πέρσι το καλοκαίρι έναν έτοιμο διαγωνισμό για 700 λεωφορεία. Αυτό δεν θα άλλαζε όμως το σημερινό αδιέξοδο. Χρειάζονται πράξεις. Αυτή τη στιγμή στην Αττική υπάρχουν 270 ακινητοποιημένα λεωφορεία και τρόλεϊ τα οποία με μικρές επισκευές μπορούν να μπουν ξανά σε κυκλοφορία. Όχι στο μακρινό μέλλον. Αύριο. Η κυβέρνηση πρέπει να δρομολογήσει τη χρήση τους. Και όχι μόνο αυτό. Να ακυρώσει τις αποσπάσεις οδηγών και μηχανικών σε βουλευτικά και υπουργικά γραφεία. Να βάλει ορατούς και μετρήσιμους στόχους για τη συχνότητα των δρομολογίων. Να προσλάβει άμεσα μέσα από την συγκρότηση διακομματικής επιτροπής και με κριτήρια ΑΣΕΠ οδηγούς για το σύνολο των ΜΜΜ της πρωτεύουσας. Στον πόλεμο, αν θες να κερδίσεις, δεν σπαταλάς τις δυνάμεις σου. Και κυρίως πράττεις. Αλλιώς, όπως η κυβέρνηση, επιπλήττεις τους πάντες γύρω σου, εκτός από τον εαυτό σου.

Οι παρεμβάσεις που βλέπουμε αυτές τις μέρες στο κέντρο της πόλης κακοποιούν την ιδέα της αλλαγής. Γι αυτό τον λόγο στην χθεσινή συνεδρίαση του Δημοτικού Συμβουλίου καταψηφίσαμε τη συνέχιση της πιλοτικής εφαρμογής του Μεγάλου Περιπάτου. Καταψηφίσαμε το καψόνι, την προχειρότητα και την ασυδοσία. Γιατί είναι καψόνι ο περιορισμός της πρόσβασης στο κέντρο χωρίς την ενίσχυση των ΜΜΜ. Είναι προχειρότητα οι επιλογές που έγιναν σε παγκάκια/ζαρντινιέρες/πράσινο και ο σχεδιασμός ποδηλατοδρόμου πάνω στις γραμμές του τραμ. Είναι ασυδοσία η δαπάνη τεράστιων ποσών για εξοπλισμό που δεν χρειάζεται η πόλη και η απουσία μιας δομημένης και ανοιχτής διαβούλευσης. Ταυτόχρονα όμως, καταθέσαμε εννιά συγκεκριμένες προτάσεις για ένα ζωντανό κέντρο. Για ένα κέντρο που θα στηρίξει την κατοικία, το λιανεμπόριο, τη μεταποίηση και δεν θα βουλιάξει στην μονοκαλλιέργεια της εστίασης και του τουρισμού. Συγκεκριμένα προτείναμε: • Περιορισμό της βραχυχρόνιας μίσθωσης. • Δημιουργία απαραίτητων υποδομών (όπως παιδικοί σταθμοί) και κίνητρα για την επαναφορά και στήριξη της κατοικίας. • Θεσμοθέτηση ποσόστωσης που θα περιορίζει την εστίαση και θα αφήνει χώρο στις υπόλοιπες χρήσεις. • 24ωρη λειτουργία του Μετρό Παρασκευή και Σάββατο, πύκνωση των δρομολογίων των ΜΜΜ. • Επαναχρησιμοποίηση των άδειων δημόσιων κτηρίων για αναπτυξιακούς και κοινωνικούς σκοπούς. • Επαναλειτουργία των κινηματογράφων Αττικό/Απόλλων. • Ανάπλαση της Περιοχής γύρω από το Πολυτεχνείο (υπάρχουν ήδη σχετικές προμελέτες από το ΕΜΠ). • Ακύρωση της ανέγερσης άλλης μιας τεράστιας ξενοδοχειακής μονάδας απέναντι από το Αρχαιολογικό Μουσείο. Απαλλοτρίωση του οικοπέδου για τις ανάγκες του Αρχαιολογικού Μουσείου. • Να προχωρήσει η ομόφωνη απόφαση του προηγούμενου Δημοτικού Συμβουλίου για την δημιουργία δικτύου ποδηλατοδρόμων στην Αθήνα.

Το στοίχημα είναι να συνδέσουμε στον δημόσιο διάλογο τον άξονα της κριτικής με αυτόν των διεκδικήσεων. Να εκφράσουμε τα αιτήματα που κατοχυρώνουν την πολυλειτουργικότητα του κέντρου. Να προστατεύσουμε και να ενισχύσουμε την κατοικία. Να διεκδικήσουμε την κοινωνική και αναπτυξιακή χρήση των άδειων δημοσίων κτηρίων. Να μιλήσουμε για τα σημεία που αγνοεί η πρόταση της Δημοτικής Αρχής, όπως π.χ. για τη Σταδίου και την ανάγκη επαναλειτουργίας των κινηματογράφων «Αττικό» και «Απόλλων» ή για το ξεχασμένο κομμάτι του Μουσείου / Πολυτεχνείου. Να πιέσουμε να προχωρήσει η ανάπλαση σε Τοσίτσα - Στουρνάρη και το άνοιγμα του «Ακροπόλ», με στόχο να αποτελέσει έναν ζωντανό κόμβο πολιτισμού. Να συγκρουστούμε με τον σχεδιασμό για την ανέγερση άλλης μιας τεράστιας ξενοδοχειακής μονάδας απέναντι από το Αρχαιολογικό Μουσείο και να διεκδικήσουμε την απαλλοτρίωση του χώρου ακριβώς για τις ανάγκες του Μουσείου. Να επαναφέρουμε στον δημόσιο διάλογο τα ζητήματα προσβασιμότητας για τα ανάπηρα και εμποδιζόμενα άτομα και να διεκδικήσουμε την ενίσχυση των ΜΜΜ με μέτρα όπως η 24ωρη λειτουργία του μετρό Παρασκευή - Σάββατο και ένα πραγματικό σχέδιο για την απόκτηση δικτύου ποδηλατοδρόμων στην Αθήνα. Τέλος, να επαναφέρουμε στον διάλογο τις ανάγκες που έχουν οι ξεχασμένες και από τη σημερινή Δημοτική Αρχή γειτονιές της πόλης. Απαλλοτριώσεις που ομόφωνα είχε ψηφίσει το προηγούμενο Δημοτικό Συμβούλιο σήμερα έχουν παγώσει και η κατάσταση μιας σειράς χώρων πρασίνου όπως ο Λόφος του Στρέφη είναι τραγική. Αυτή τη μάχη έχουμε μπροστά μας και δεν θα κριθεί μόνο μέσα στην αίθουσα του Δημοτικού Συμβουλίου αλλά κυρίαρχα μέσα στις γειτονιές της πόλης.

1. Η απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου (11 Μάιου 2020) αναφέρεται ρητά σε «μέτρα χαμηλού κόστους». Τις ημέρες αυτές παρακολουθούμε τη «δημιουργική ερμηνεία» αυτής της απόφασης: από τα παγκάκια των 5.200 ευρώ μέχρι τις περίφημες ψευδοπιπεριές των 320 ευρώ. Η Δημοτική Αρχή επιστρέφει στην πολιτική του λεφτόδεντρου, στην πολιτική των έργων βιτρίνας, στην πολιτική που οδήγησε το δήμο στη χρεοκοπία. 2. Η Δημοτική Αρχή ψήφισε μόνη της στην Οικονομική Επιτροπή έναν προϋπολογισμό που προσβάλει κάθε έννοια δημοκρατικής διαδικασίας. Γιατί το έκανε αυτό; Γιατί μπορεί- έχει την απόλυτη πλειοψηφία στην επιτροπή. 3. Η Δημοτική Αρχή χωρίς καμία ουσιαστική διαβούλευση και επιστημονική γνωμοδότηση προχώρησε στην επιλογή του εξοπλισμού (παγκάκια, φυτά κλπ) που τοποθετούνται αυτές τις μέρες σε κεντρικά σημεία της πόλης. 4. Η Δημοτική Αρχή πορεύτηκε στις διακηρύξεις των έργων με τον παλιό καλό τρόπο: περιοριστικές προδιαγραφές, ασφυκτικό πλαίσιο κατάθεσης προσφορών και παράδοσης του εξοπλισμού. Όλα αυτά εκτός κανονικού πλαισίου δημοσίων συμβάσεων, στο όνομα των έκτακτων μέτρων λόγω COVID-19. Αυτό που συμβαίνει στο κέντρο αυτές τις μέρες είναι η απόληξη ενός σχεδιασμού που έγινε για την πόλη και τους ανθρώπους της, δίχως την πόλη και τους ανθρώπους της. Η υπαρκτή ανάγκη αλλαγών στο κέντρο για άλλη μια φορά υποβαθμίζεται σε μια λογική έργων βιτρίνας υψηλού κόστους, περιορισμένης αποτελεσματικότητας και αμφίβολης αισθητικής. Είχαμε εκφράσει την ανησυχία μας ότι η Δημοτική Αρχή ονειρεύεται μια πόλη μόνο για τουρίστες. Κάναμε λάθος. Η εικόνα που βλέπουμε σήμερα προσβάλλει τους κατοίκους, διώχνει τους εργαζόμενους, απωθεί τους επισκέπτες. Η Ανοιχτή Πόλη καταψήφισε και καταγγέλλει τη Δημοτική Αρχή. Μπορούμε να σχεδιάσουμε ένα ζωντανό κέντρο, με σεβασμό στην καθημερινότητα και την ζωή των ανθρώπων της Αθήνας.

Η Αθήνα χρειάζεται περισσότερους δημόσιους χώρους, τόσο στο κέντρο όσο και στις γειτονιές, και ένα νέο βιώσιμο μοντέλο αστικής κινητικότητας. Αν κάποιος ζει και κινείται στην Αθήνα, τότε σίγουρα το ξέρει καλά αυτό. Η πρόταση για τον Μεγάλο Περίπατο έδειχνε προς αυτήν την κατεύθυνση. Σήμερα όμως βρισκόμαστε αντιμέτωποι με μια προβληματική και βεβιασμένη υλοποίηση που δεν σέβεται την καθημερινότητα της πόλης και εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους. Είναι βαθιά αντιφατικό να στοχεύουμε στον επιθυμητό περιορισμό της χρήσης των Ι.Χ. αφήνοντας τις δημόσιες συγκοινωνίες στην κατάσταση που είναι. Οι πόλεις όμως δεν είναι μόνο κυκλοφορία. Συγκροτούνται ως ένα σύνολο σχέσεων και δραστηριοτήτων. Ενας παραπάνω λόγος για τον οποίο δεν μπορείς να προχωράς σε μια μεγάλη αλλαγή, αδιαφορώντας για τη φωνή των ανθρώπων της πόλης. Η δημοτική αρχή αντιλαμβάνεται τον δημόσιο διάλογο ως χάσιμο χρόνου, αφού ακόμα και σήμερα η λειτουργία των δύο επιτροπών (διαβούλευσης και επιστημονικής παρακολούθησης), τις οποίες είχε ψηφίσει το δημοτικό συμβούλιο, παραμένει χωρίς περιεχόμενο. Τέλος, είναι εξαιρετικά προβληματικό ότι η προώθηση των συγκεκριμένων παρεμβάσεων έγινε χωρίς να λαμβάνονται υπόψη τα ζητήματα χρήσεων γης που είναι καίριας σημασίας για την πολυλειτουργικότητα της πόλης (π.χ. της κατοικίας ή των παραγωγικών δραστηριοτήτων) και θέματα κοινωνικών και χωρικών ανισοτήτων που προϋφίστανται. Η πολυλειτουργικότητα του κέντρου, η συνύπαρξη δηλαδή της κατοικίας με τη διασκέδαση, το λιανεμπόριο, τη δημόσια διοίκηση και παραγωγικές δραστηριότητες χαμηλής όχλησης, είναι κάτι που οφείλουμε να προστατεύσουμε. Υπάρχουν δραστηριότητες και χρήσεις που έχουν τη δυναμική να επεκτείνονται εις βάρος των υπολοίπων, όπως χαρακτηριστικά συμβαίνει με την εστίαση. Αν προσθέσουμε εδώ την εκρηκτική αύξηση των τουριστικών μονάδων και το αρρύθμιστο πεδίο για τη βραχυχρόνια μίσθωση, έχουμε μπροστά μας έναν βασικό κίνδυνο. Τη μετατροπή του κέντρου της Αθήνας σε μια επικράτεια μονοκαλλιέργειας της εστίασης και του τουρισμού. Είναι μια προοπτική με την οποία πρέπει να συγκρουστούμε.

Η πραγματική ενσωμάτωση της Αριστεράς στο παλιό πολιτικό σύστημα θα γίνει όταν η διαδικασία εκλογικής της καταγραφής αποκοπεί από τη δυνατότητα της να παράγει κοινωνικά αποτελέσματα. Πολύ απλά αφού ένα κόμμα του 4% μπόρεσε να είναι χρήσιμο και να λειτουργήσει ως καταλύτης σε μια τέτοια κινηματική διαδικασία, πολλαπλά χρήσιμη θα έπρεπε να είναι μια δύναμη του 32%. Προφανώς ο προηγούμενος ισχυρισμός φέρει μια υπερβολή. Αυτό γιατί γνωρίζουμε πολύ καλά ότι τα κινήματα δεν τα παραγγέλνεις, ούτε επιλέγεις εσύ την στιγμή της έκρηξης. Αυτή είναι η σημασία του αστάθμητου χαρακτήρα του κοινωνικού ανταγωνισμού. Δεν ακυρώνει όμως την αξία του να εστιάζουμε στο ουσιαστικό, δηλαδή την εμπλοκή στα πραγματικά κοινωνικά μέτωπα και όχι στις διαδικασίες «εσωτερικού χώρου», είτε του πολιτικού συστήματος είτε των εσωκομματικών ανταγωνισμών. Ίσως υπερβάλω ξανά, αλλά όπως λέει μια κινέζικη παροιμία «η υπερβολή φωτίζει την αλήθεια».

Το μεγάλο στοίχημα σήμερα είναι ο ΣΥΡΙΖΑ να παραμείνει ένα κόμμα μη-κανονικό, με τους όρους του παλιού πολιτικού συστήματος που χρεοκόπησε τη χώρα. Ένα κόμμα που δεν φοβάται την πολιτική μοναξιά όταν αυτή επιβάλλεται από τη συγκυρία. Ένα κόμμα που θα μπορεί να εκφράζει ένα ευρύ δημοκρατικό/ριζοσπαστικό ρεύμα μέσα στην ελληνική κοινωνία και την ίδια στιγμή να δημιουργεί πλειοψηφίες και να ανοίγει δρόμους εκεί που σήμερα δεν υπάρχουν. Ένα κόμμα, τέλος, που δεν φοβάται να ακούει και να μαθαίνει από τη συλλογική επινοητικότητα των πολλών, των "αόρατων", των κοινωνικών αγώνων. Θα αμφισβητεί δηλαδή καθημερινά, μέσα από την πρακτική του, την αντίληψη ότι η πολιτική είναι δουλειά των λίγων και των ειδικών. Άρα ένα κόμμα με παρέμβαση στο σύνολο των κοινωνικών χώρων, που η ιδιότητα του μέλους αποτελεί τιμή και φέρει μαζί της υποχρεώσεις και δικαιώματα. Ένα κόμμα, τέλος, που υπηρετεί το συλλογικό αίτημα για ουσιαστική κοινωνική αλλαγή υπέρ του κόσμου της εργασίας και της κοινωνικής πλειοψηφίας και άρα παραμένει στη σωστή μεριά της Ιστορίας.