Όλγα Μπαλαούρα

Το Airbnb δεν αποτελεί απλώς ένα νέο φαινόμενο της αστικής ανάπτυξης ως δραστηριότητα και διαδικασία…

Το ΟΑΚΑ είναι το Ολυμπιακό Αθλητικό Κέντρο Αθηνών και το πιο σημαντικό τοπόσημο αθλητισμού για…

Η Αθήνα βρίσκεται στο επίκεντρο της στεγαστικής κρίσης που αντιμετωπίζει τα τελευταία χρόνια η χώρα.…

Το σχέδιο του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. για τη στεγαστική πολιτική αποτελεί προωθημένο σχέδιο σε μια χώρα που…

Στην Ελλάδα μάθαμε πως, με την απουσία ενεργητικής ρύθμισης και παράλληλης κοινωνικής πολιτικής που να συνεπικουρεί το σχεδιασμό, τα αποτελέσματα τέτοιων παρεμβάσεων τα αποφασίζει τελικά η αγορά, με ανεξέλεγκτες επιπτώσεις στο χώρο και τον ίδιο το σχεδιασμό. Μάθαμε όμως και πως, με το να αφήνουμε τους χώρους στην τύχη τους, αργά ή γρήγορα η υποτίμησή τους θα δημιουργήσει ευκαιρίες για απρόβλεπτες κερδοσκοπικές επενδύσεις στο μέλλον. Καθώς η ανταλλακτική αξία του χώρου συνήθως εκτιμάται περισσότερο από την ίδια την αξία της χρήσης, χρειάζονται παρεμβάσεις που να ρυθμίζουν κοινωνικά το χώρο και να δίνουν έμφαση στην αξία της λειτουργίας του. Η βιωσιμότητα της μίξης και της πολυλειτουργικότητας της Αθήνας δεν είναι μόνο στοίχημα για την ενίσχυση της τοπικής ιδιαιτερότητας ως εμπορεύσιμο προϊόν ή ως πολιτισμική αναπαράσταση∙ είναι στοίχημα για μια πόλη που θέλει να είναι παραγωγική. Αυτό απαιτεί μέτρα ενεργητικής δημόσιας πολιτικής που θα απαντούν στις τοπικές ιδιαιτερότητες και οικονομικές σχέσεις που αναπτύσσονται στο κέντρο, με την προστασία του εμπορίου και των παραγωγικών δραστηριοτήτων. Απαιτεί όμως και ρύθμιση των τιμών και αξιών γης για αυτούς που κατοικούν στις περιοχές αυτές. Στα ζητούμενα είναι η έμφαση στην αξία της κατοικίας ως κοινωνικό αγαθό που προστατεύεται, η συντήρηση του κτιριακού αποθέματος, η προσβασιμότητα μέσω ενός αναβαθμισμένου ποιοτικά και σε πλήθος δικτύου Μέσων Μαζικής Μεταφοράς και η αναβάθμιση του αστικού (φωτισμός, πεζοδρόμια, παγκάκια) και κοινωνικού (σχολεία, δημοτικές υπηρεσίες, πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας) εξοπλισμού με έργα που θα εξυπηρετούν τη λειτουργία του δημόσιου χώρου για την καθημερινότητα των πολιτών. Ο αντίκτυπος των αστικών παρεμβάσεων στην αύξηση των τιμών της γης, ακόμη και υπό το πρίσμα των καλύτερων προθέσεων, είναι πλέον οικουμενικός. Η απάντηση σε αυτά τα ζητήματα είναι σύνθετη και απαιτεί την κινητοποίηση όχι μόνο των μηχανισμών σχεδιασμού και της διοίκησης αλλά και την εμπλοκή των υποκειμένων που ζουν και δρουν σε περιοχές που επιδέχονται τέτοιου είδους αναπλάσεις. Η πολιτική για το κέντρο της Αθήνας χρειάζεται μια γενναία δημόσια δημοκρατική διαβούλευση και την εμπλοκή της κοινωνίας στην αντιμετώπιση της κρίσης και στην αναδιαμόρφωση του χώρου. Σε αυτό το πλαίσιο η καταγραφή των πρόσφατων μεταλλαγών του κέντρου είναι επείγουσα, όπως επείγουσα είναι και η επικαιροποίηση του θεσμικού εργαλείου που θα εστιάσει στα κρίσιμα σημεία ενδιαφέροντος μιας τέτοιας πολιτικής.

Τα γεγονότα που συνέβησαν στην πλατεία Ομονοίας δεν αποτέλεσαν κεραυνό εν αιθρία. Από την αρχή της κρίσης και μέχρι σήμερα αυτό που όρισε την αναπτυξιακή δυναμική του κέντρου ήταν η ίδια η κτηματαγορά, κυρίως στην κατεύθυνση του αστικού τουρισμού. Η πορεία αυτή συμπίπτει με τη συνεχόμενη επί δύο θητείες δημαρχία Καμίνη, η οποία δεν έκανε καμία παρέμβαση για το δημόσιο χώρο. Τα ηνία παίρνει σήμερα η διοίκηση Μπακογιάννη που με την έναρξη των καθηκόντων της εγκαινιάζει δημόσιο χώρο σχεδιασμένο από την ίδια την αγορά και μάλιστα εν κρυπτώ. Ο νέος δήμαρχος έρχεται σήμερα να αποδείξει πως μπροστά στη μίνιμουμ ιδιωτική θέληση και την αυτορρύθμιση της αγοράς, οι δημόσιοι θεσμοί και η κοινωνία είναι προϋποθέσεις περιττές. Τα αποκαλυπτήρια της Πλατείας Ομονοίας συμβολίζουν με τον πιο αποτελεσματικό τρόπο την παγιωμένη αντίληψη του συστήματος εξουσίας για την απαξίωση του δημόσιου χώρου, ως χώρου που ταυτίζεται με το Πολιτικό και τη δημόσια διαβούλευση, τόσο στον σχεδιασμό, όσο και στη καθημερινή λειτουργία της αστικής ζωής.

Ενώ πολλά αυτοδιοικητικά σχήματα στηρίζουν την προώθηση της κοινωνικής οικονομίας και των συνεργατικών και νεοφυών σχημάτων, καθώς και η τόνωση της τεχνολογίας, από την ατζέντα απουσιάζουν οι παραγωγικές χρήσεις που θα λειτουργούσαν ως προϋπόθεση για την παραγωγική ανασυγκρότηση των τοπικών κοινωνιών.