Με μνημονιακή απαίτηση, το 2012 οι μετοχές της ΟΛΗ ΑΕ πέρασαν στο ΤΑΙΠΕΔ από την κυβέρνηση ΝΔ-ΠΑΣΟΚ. Στον Οργανισμό Λιμένος Ηρακλείου έχει παραχωρηθεί από το ελληνικό δημόσιο το δικαίωμα αποκλειστικής χρήσης και λειτουργίας των γηπέδων, κτιρίων και εγκαταστάσεων της χερσαίας λιμενικής ζώνης του λιμένος Ηρακλείου. Η εταιρεία με την επωνυμία «Οργανισμός Λιμένος Ηρακλείου ΑΕ» (ΟΛΗ ΑΕ) έχει σήμερα το δικαίωμα αποκλειστικής χρήσης και λειτουργίας των γηπέδων, κτιρίων και εγκαταστάσεων της χερσαίας λιμενικής ζώνης του λιμένος Ηρακλείου μέχρι τον Ιανουάριο του 2063.
Σε μια εποχή γεωπολιτικών μεταβολών, όλες οι αναπτυγμένες χώρες, προσπαθούν να διατηρήσουν τον δημόσιο έλεγχο των πυλών εισόδου και εξόδου της χώρας, με τη δυνατότητα να παραχωρούν χώρους και υποδομές σε ιδιώτες, σε περιπτώσεις που δεν μπορεί να γίνουν επενδύσεις με κρατική χρηματοδότηση. Ο έλεγχος και η παραχώρηση βασίζονται πάντα σε ένα συγκεκριμένο αναπτυξιακό σχέδιο. Τα ελληνικά λιμάνια αποτελούν σημαντικούς μοχλούς παρέμβασης της χώρας στην ευρύτερη περιοχή της Νοτιοανατολικής Ευρώπης και της Μαύρης Θάλασσας, γεγονός που επιβάλλει τον δημόσιο χαρακτήρα τους.
Η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ κατά την διάρκεια των διαπραγματεύσεων – αξιολογήσεων του 3ου μνημονίου, δημιούργησε το μοντέλο των υποπαραχωρήσεων, προκειμένου να διατηρηθεί ο δημόσιος έλεγχος στα λιμάνια, πράγμα που αποδέχτηκαν οι θεσμοί. Με τη διαχείριση ΣΥΡΙΖΑ ο ΟΛΗ άφησε αποθεματικό 14,5 εκατ., τελειωμένες μελέτες (με εξασφαλισμένη χρηματοδότηση) αναβάθμισης ειδικά στην κρουαζιέρα, τη βελτίωση του οδοστρώματος του λιμενοβραχίονα και την προστασία του ενετικού κάστρου του Κούλε από τη θαλάσσια διάβρωση.
Προς ικανοποίηση της αγοράς
Η κυβέρνηση της ΝΔ αμφισβήτησε το μοντέλο που επελέγη από την κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ και σε συνεννόηση με το ΤΑΙΠΕΔ, ανέθεσε σε συμβούλους την αναζήτηση του βέλτιστου μοντέλου αξιοποίησης για κάθε λιμάνι.
Οι μελέτες που ανατέθηκαν είχαν ως μοναδικό κριτήριο την ικανοποίηση των επιθυμιών της αγοράς, να κάνουν δηλαδή τα λιμάνια ελκυστικά στους «επενδυτές» και όχι το δημόσιο συμφέρον. Το παράλογο είναι ότι ακόμη και αυτές οι μελέτες υποδείκνυαν για τα 8 από τα 10 περιφερειακά λιμάνια την υποπαραχώρηση δραστηριοτήτων και όχι την πώληση μετοχών.
Η τακτική που ακολούθησε η κυβέρνηση ήταν α) Αφαίμαξη των αποθεματικών των Οργανισμών Λιμένα από το ΤΑΙΠΕΔ με εντολή του υπουργείου Οικονομικών (Οκτώβριος 2019). β) Ενίσχυση του ρόλου του ΤΑΙΠΕΔ με τροπολογία στον νόμο 4597/2019, δίνοντας περισσότερες αρμοδιότητες στο ΤΑΙΠΕΔ και ακυρώνοντας τον ρόλο Οργανισμών Λιμένα. γ) Ακόμη και αν γινόταν παραχώρηση δραστηριότητας σε ιδιώτες, το αντίτιμο που θα παρακρατούσε ο ΟΛ θα ήταν κάτω από το 5% και το υπόλοιπο στο ΤΑΙΠΕΔ, ώστε να θεωρηθούν οι ΟΛ μη βιώσιμοι. δ) Την άνοιξη του 2020 άλλαξε τον χαρακτήρα και τη σύνθεση των μελών της Επιτροπής Σχεδιασμού και Ανάπτυξης Λιμένων (ΕΣΑΛ), μετατρέποντάς την από υπηρεσιακό γνωμοδοτικό όργανο σε κυβερνητικό όργανο.
Η διοίκηση ΣΥΡΙΖΑ άφησε 14,5 εκατ. προίκα στον ΟΛΗ. Αν επιτύχεις τιμή πώλησης των μετοχών 60 εκατ. όπως έλεγαν τότε οι φήμες, θα προκαλούσε ξεσηκωμό. Τώρα, όμως, δεν θα φανεί ως σκάνδαλο, αφού ο κύκλος εργασιών της χρήσης του 2022 ήταν περί τα 7 εκατ. και τα κέρδη μόλις 2,5 εκατ. Φαίνεται, λοιπόν, ότι το ελληνικό κράτος αποσύρεται από κάθε αναπτυξιακό σχεδιασμό και νοιάζεται μόνο για το τι τιμή θα πιάσει κατά την πώληση των μετοχών. Η αριστεία σε όλο της το μεγαλείο.
Το φιάσκο και η αλλαγή τακτικής
Έτσι, λοιπόν, στις 31 Μαρτίου του 2020 αναρτήθηκε στην ιστοσελίδα του ΤΑΙΠΕΔ πρόσκληση υποβολής προσφοράς για πρόσληψη συμβούλου σύνταξης έκθεσης οικονομικού ελέγχου σε σχέση με το έργο αξιοποίηση των 10 Λιμανιών. Το έργο επικεντρωνόταν στα λιμάνια της Αλεξανδρούπολης, της Ηγουμενίτσας, του Ηρακλείου και του Βόλου. Όπως ήταν αναμενόμενο, η μεθοδολογία που επελέγη είναι αυτή της πώλησης του πλειοψηφικού πακέτου μετοχών.
Μετά το φιάσκο του ευτελούς τιμήματος, κατά την ιδιωτικοποίηση των λιμανιών Ηγουμενίτσας (84,17 εκατ.) και Καβάλας (34 εκατ.), το ΤΑΙΠΕΔ αλλάζει τακτική, μήπως πετύχει υψηλότερο τίμημα στο Ηράκλειο. Η διαγωνιστική διαδικασία που είχε σχεδιαστεί να διεξαχθεί σε δύο φάσεις, δεν άλλαξε και περιλάμβανε 2 φάσεις:
α) Τη φάση υποβολής εκδήλωσης ενδιαφέροντος και προεπιλογής των ενδιαφερόμενων μερών με αρχική ημερομηνία εκδήλωσης ενδιαφέροντος και ολοκλήρωση τον Σεπτέμβριο του 2021. Επίσημο ενδιαφέρον είχαν εκδηλώσει 9 υποψήφια επενδυτικά σχήματα.
β) Τη φάση υποβολής δεσμευτικών προσφορών και ανάδειξης πλειοδότη, που έληξε στις 31 Μάρτη, αλλά δόθηκε παράταση μέχρι τέλος Απρίλη. Παρέμειναν τα 8 επενδυτικά σχήματα για την απόκτηση του 67% του λιμένα, έλαβαν τα τεύχη της β’ φάσης του διαγωνισμού (υποβολή δεσμευτικών προσφορών), απέκτησαν πρόσβαση στην εικονική αίθουσα τεκμηρίωσης (Virtual Data Room), όπου έχουν αναρτηθεί στοιχεία και πληροφορίες σχετικά με τον ΟΛΗ. Δηλαδή το ΤΑΙΠΕΔ δεν σχεδιάζει την «αξιοποίηση», αλλά να επιτύχει μια κάπως αξιοπρεπή τιμή πώλησης, προκειμένου να αποφύγουν τον διασυρμό. Αυτόν ακριβώς τον διασυρμό φοβήθηκαν (εξαιτίας της γεωπολιτικής σημασίας λόγω ουκρανικού και της δυνατότητας μεταπώλησης, σε υψηλότερη τιμή ή ακόμη και ναυτιλιακή εταιρία τουρκικών συμφερόντων) και έκαναν πίσω για το λιμάνι της Αλεξανδρούπολης.
Για πρώτη φορά επιλέγεται μία διαφορετική διαδικασία για την «αξιοποίηση» του λιμένα Ηρακλείου, ενώ την ίδια στιγμή η διοίκηση του ΟΛΗ δηλώνει «αισιόδοξη» ότι το τίμημα για τον διαγωνισμό που τρέχει ήδη το ΤΑΙΠΕΔ για την αξιοποίηση του λιμένα θα είναι αρκετά υψηλό. Αισιοδοξούν ότι θα υπερβεί τα 84,17 εκατ. που πωλήθηκε το λιμάνι της Ηγουμενίτσας. Το κεντρικό λιμάνι του Ηρακλείου (σταθμός κρουαζιέρας και ακτοπλοΐας, αλλά και η διαχείριση των φορτίων) θα παραχωρηθεί στον ιδιώτη επενδυτή που θα επιλεγεί, ενώ η χερσαία ζώνη του ΟΛΗ μαζί με το Ενετικό Λιμάνι, το Κάστρο του Κούλε, τα Λινοπεράματα, όπου βρίσκονται οι εγκαταστάσεις πετρελαιοειδών, το εργοστάσιο της ΔΕΗ, αλλά και τα τρία αλιευτικά καταφύγια στον Νότο (Λούτρα, Άρβη, Κερατόκαμπος), θα περιέλθουν σε έναν νέο οργανισμό λιμένων, που θα περιέχεται στη σύμβαση παραχώρησης, που θα υπογραφεί την ίδια ημέρα προς τον ιδιώτη επενδυτή. Αυτά όμως με επιφύλαξη, κατά πληροφορίες και διαρροές στον Τύπο, χωρίς βεβαιότητες ή επίσημες ανακοινώσεις. Δηλαδή το αίτημα του δήμου (και πρόθεση της διοίκησης ΣΥΡΙΖΑ), για παραχώρηση της χερσαίας ζώνης στον δήμο δεν φαίνεται να ικανοποιείται. Στο λιμάνι της Ηγουμενίτσας η χερσαία ζώνη του λιμένα δεν δόθηκε στον προεπιλεγέντα επενδυτή, αλλά εικάζεται ότι θα αποχαρακτηριστεί μέσω της κτηματικής υπηρεσίας του δημοσίου και θα αποδοθεί στο δήμο.
Οι ιδιωτικοποιήσεις ως πολιτικό σχέδιο υπονόμευσης της Αριστεράς
Αυτά που συγκρούονται στη λιμενική πολιτική ΣΥΡΙΖΑ και ΝΔ είναι δύο διαφορετικά μοντέλα ανάπτυξης. Από τη μία, η άποψη ΣΥΡΙΖΑ για ολόπλευρη ανάπτυξη με υψηλή ειδίκευση και προστιθέμενη αξία, που έχει κέντρο τον άνθρωπο, τη βελτίωση των εργασιακών συνθηκών και την ποιότητα ζωής και, από την άλλη, η ιδιοτελής αναζήτηση ευκαιριών υψηλής κερδοφορίας για το κεφάλαιο, με φτηνά εργατικά χέρια και καταπάτηση των περιβαλλοντικών και εργασιακών όρων της ΝΔ. Από τη μία, η πολύτιμη και ακριβή δημοκρατία, από την άλλη, η φτηνιάρα και ευτελής αριστοκρατία των «αρίστων» που μόνο όταν ταπεινώνει τους ανθρώπους, κάτω από το κόστος αναπαραγωγής της εργατικής τους δύναμης, μπορεί να επιπλέει και να προεξέχει όπως ο φελλός στο νερό.
Όμως η στρατηγική σημασία των ιδιωτικοποιήσεων είναι ότι αλλάζουν τον συσχετισμό πολιτικής ισχύος υπέρ του κεφαλαίου και σε βάρος της εργασίας. Από την άλλη, περιορίζουν τα περιθώρια δράσης παρεμβάσεων και αποτελεσματικότητας μιας μελλοντικής αριστερής κυβέρνησης. Έτσι υλοποιείται με τον καλύτερο τρόπο η στρατηγική της Alt–Right, όπως την περιέγραψε ο Μάκης Βορίδης τον Αύγουστο του 2018. Και αν αποτυγχάνουν οι αριστερές κυβερνήσεις, τότε επιβεβαιώνεται το δόγμα της ΤΙΝΑ και κερδίζει έδαφος η άποψη περί ελαττωματικών ιδεών της Αριστεράς.
Αντώνης Βασιλείου-Αγγέλα Σμυρνάκη-Απόλλωνας Φιλιππής
