«Το Νταβός αναρωτιέται αν είναι μέρος του προβλήματος» ήταν ο τίτλος ρεπορτάζ που δημοσιεύθηκε προ ημερών στο Bloomberg, αποτυπώνοντας τον προβληματισμό των ελίτ για την καθοδική πορεία της παγκοσμιοποίησης παράλληλα με την άνοδο του λαϊκισμού. Το 2016, πέρα από τις πολιτικές εξελίξεις που συγκλόνισαν τον κόσμο (Brexit, εκλογή προέδρου στις ΗΠΑ, παραίτηση Ρέντζι, δημοσκοπική άνοδος ευρωσκεπτικιστών), ως προϊόντα αποδοκιμασίας των επιλογών του ισχύοντος status quo, έβαλαν στη δημόσια σφαίρα μια λέξη ταμπού -μέχρι πρόσφατα- για τους συστημικούς διαμορφωτές γνώμης: Την ανισότητα.
Λίγες ημέρες πριν από την έναρξή του, το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ δημοσίευσε έρευνα (Global Risks Report), η οποία κατέδειξε ότι η αυξανόμενη εισοδηματική ανισότητα θα αποτελέσει τον καταλύτη των εξελίξεων την επόμενη δεκαετία. Ανισότητα και πόλωση των κοινωνιών είναι βασικοί κίνδυνοι για την παγκόσμια οικονομία το 2017 όπως τονίστηκε, με τους αναλυτές να συμπεραίνουν ότι το χάσμα μεταξύ πλούσιων και φτωχών ήταν κομβικός παράγοντας για την επικράτηση του Brexit στο βρετανικό δημοψήφισμα αλλά και για την εκλογή Τραμπ στις ΗΠΑ.
Την ίδια ώρα, η αρθρογραφία στα παραδοσιακά «συστημικά» ΜΜΕ και έντυπα (“Financial Times”, “Wall Street Journal”, “Economist” μεταξύ άλλων) εκφράζει πλέον με σαφήνεια τις ανησυχίες των υπέρμαχων της παγκοσμιοποίησης σχετικά με τις συνέπειες της εισοδηματικής ανισότητας.
Οι ελίτ εγκατέλειψαν αναγκαστικά την τακτική τού «δεν ξέρω, δεν άκουσα, δεν είδα» σχετικά με την παγκόσμια ανισότητα, που διογκώθηκε μετά την έλευση της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης, παραδεχόμενες με έμμεσο τρόπο ότι η περαιτέρω αύξησή της αποτελεί παράγοντα συστημικής αστάθειας. Και πώς να μην το παραδεχτούν, αφού τα στοιχεία που δημοσιεύουν διεθνείς οργανισμοί, αποδεικνύοντας την έκρηξη της εισοδηματικής ανισότητας, είναι δραματικά.
Έρευνα της διεθνούς ανθρωπιστικής οργάνωσης Οxfam, εν όψει του Φόρουμ στο Νταβός, παρουσιάζει με γλαφυρό και εμφατικό τρόπο τον θρίαμβο της ανισότητας. Οι οκτώ πλουσιότεροι άνθρωποι στον κόσμο κατέχουν τον ίδιο πλούτο (426 δισ. δολάρια) με το φτωχότερο 50% του πλανήτη (3,6 δισ. άνθρωποι).
Έκθεση του ΟΟΣΑ, που δημοσιεύτηκε τον περασμένο Νοέμβριο, πιστοποίησε ότι η εισοδηματική ανισότητα ανέρχεται σε επίπεδα-ρεκόρ. Είναι ενδεικτικό ότι το μέσο διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών στις χώρες-μέλη του Οργανισμού, από το 2007 έως το 2010, μειώθηκε κατά 2,1%, με τις μεγαλύτερες απώλειες να εντοπίζονται στους χαμηλόμισθους (5,3%), ενώ η αντίστοιχη μείωση στους υψηλόμισθους ήταν 3,6%.
Έναν μήνα αργότερα, έρευνα της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας συμπέρανε ότι η κρίση χρέους στην Ευρωζώνη αύξησε την ανισότητα, με τη συγκέντρωση πλούτου υπέρ των πλουσιότερων νοικοκυριών να αυξάνεται, παρά το γεγονός ότι τα επίπεδα πλούτου μειώθηκαν οριζόντια λόγω των χαμηλότερων τιμών ακινήτων. Το 5% των οικονομικά ισχυρότερων νοικοκυριών της Ευρωζώνης κατείχε το 37,8% του καθαρού πλούτου το 2014, συγκριτικά με 37,2% το 2010. Αντίθετα, το 5%, που αντιστοιχεί στα ασθενέστερα οικονομικά νοικοκυριά, κατείχε μόνο χρέος.
Τα ξεκάθαρα μηνύματα, όμως, δεν φαίνονται να γίνονται αντιληπτά από τις ελίτ, αφού δείχνουν να επιμένουν εμμονικά στις πολιτικές που όξυναν το πρόβλημα. Υποκρινόμενες ότι κατέχουν την απόλυτη αλήθεια εξαιτίας της ισχύος τους, οι κυρίαρχες συντηρητικές δυνάμεις της Ευρώπης, για παράδειγμα, δεν υπολογίζουν τις επιπτώσεις των πολιτικών λιτότητας που επιβάλλουν, επιμένοντας ότι ο ευρωσκεπτικισμός και η άνοδος του ακροδεξιού λαϊκισμού οφείλονται στην ελλιπή εφαρμογή μεταρρυθμίσεων και στη μη τήρηση των κανόνων από τα «απείθαρχα» κράτη-μέλη. Η δημοσιονομική επέκταση έχει «δαιμονοποιηθεί», η Ευρώπη μοιάζει με δημοσιονομικό «κλουβί» (βλ. Σύμφωνο Σταθερότητας) και οι πολίτες, που έχουν πληρώσει το κόστος της χρηματοπιστωτικής κρίσης, συνεχίζουν να αντιμετωπίζονται ως αριθμοί και όχι ως άνθρωποι.
Η εμμονή για προσήλωση στις νεοφιλελεύθερες μεταρρυθμίσεις, ασχέτως από το εάν μια κοινωνία έχει «γονατίσει» από τις συνέπειες, εμφανίζεται ως λύση και όχι ως η πραγματική αιτία του κακού. Οι ελίτ εμφανίζουν ως «δέντρο» τις μεταρρυθμίσεις που δεν έχουν υλοποιηθεί, αρνούνται όμως να δουν το «δάσος» που είναι η ανισότητα.
Η απάντηση, όμως, δεν μπορεί να είναι παρά μόνο μία: Η επιστροφή της πολιτικής. Μόνο η πολιτική -και φυσικά όχι οι στυγνοί τεχνοκράτες- μπορεί να απαντήσει στην ανισότητα με όρους κοινωνικής δικαιοσύνης και αλληλεγγύης και όχι μίσους και διαχωρισμού.
Στρατηγικές τύπου «New Deal» μπορούν να βγάλουν τις κοινωνίες από το αδιέξοδο και να ανακόψουν την άνοδο των ακροδεξιών λαϊκιστικών δυνάμεων.
Βαγγέλης Βιτζηλαίος
Πηγή: Η Αυγή
