Στον τομέα της υγείας, που οι υγειονομικές ανάγκες είναι ανελαστικές και το σύστημα σε βαθιά αποδιοργάνωση, ο υπουργός Υγείας, Ανδρέας Ξανθός, παρουσιάζει τους στόχους της πολιτικής του υπουργείου για τη σταθεροποίηση του συστήματος και το σχεδιασμό μεταρρυθμίσεων σε μια αντίληψη στήριξης της δημόσιας υγείας και του κοινωνικού κράτους.
Ποια θεωρείτε ότι είναι η πιο σημαντική παρέμβαση του υπουργείου Υγείας σε αυτό το διάστημα του ενάμιση χρόνου διακυβέρνησης Σύριζα;
Ίσως πιο σημαντική ανακουφιστική παρέμβαση που έχει κάνει αυτή η κυβέρνηση, είναι στο χώρο της υγείας, στο θέμα των ανασφάλιστων, γιατί είναι μια παρέμβαση με πολύ μεγάλη κοινωνική ορατότητα, που αφορά πάνω από δύο εκατομμύρια ανθρώπους. Η εικόνα που έχουμε από πολίτες και από τα κοινωνικά ιατρεία, είναι ότι έχει γίνει αισθητή η αλλαγή στην καθημερινότητα πολλών ανθρώπων που κάνουν πια τις εξετάσεις τους, νοσηλεύονται και χειρουργούνται δωρεάν. Είναι μια σημαντική παρέμβαση, που ενισχύει την προσέγγιση της υγείας ως κοινωνικό αγαθό, ως δικαίωμα, το οποίο οφείλει η πολιτεία να το διασφαλίζει ανεξάρτητα από εργασία, ασφάλιση και εισόδημα. Και αυτό είναι μεγάλη τομή στην πολιτική υγείας, είναι αριστερή πολιτική.
Πολύ συχνά κάνετε αναφορά στο θεσμικό, αλλά και λειτουργικό αποκλεισμό αυτών των ανθρώπων από το σύστημα υγείας, τι σημαίνει αυτό;
Στην πράξη για να έχει η ρύθμιση αυτή αντίκρισμα στην καθημερινότητα των ανθρώπων, πρέπει να έχουμε ένα δημόσιο σύστημα υγείας λειτουργικό και επαρκές, το οποίο θα μπορεί να αντιμετωπίσει τις ανάγκες τους σε εύλογο χρόνο με αξιοπιστία και καλή ποιότητα υπηρεσιών. Αυτό είναι σημαντικό θέμα. Και εκεί είναι η πραγματική δυσκολία. Έχουμε ένα σύστημα υγείας που ήδη έχει πιεστεί πολύ στα χρόνια της κρίσης, αυξήθηκε 30% η ζήτηση, μειώθηκε 50% η χρηματοδότηση και έχουμε και 25-30% κενά σε προσωπικό. Υπήρχαν δηλαδή οι ιδανικές συνθήκες για μπλακ άουτ. Το μπλακ άουτ το αποτρέψαμε πέρυσι, επειδή, ακριβώς, πέσαμε με τα μούτρα στο σύστημα υγείας, μας διασφάλισε η κυβέρνηση μια σημαντική χρηματοδοτική ενίσχυση και προσπαθήσαμε με αφοσίωση, να προχωρήσουμε χρονοβόρες διαδικασίες για την πρόσληψη προσωπικού. Κατά την άποψη μου το θέμα της κατάρρευσης έχει τελειώσει. Ίσα ίσα που τώρα σταθεροποιείται, μπαίνει το πρώτο ανθρώπινο δυναμικό, πιάνει δουλειά μόνιμο προσωπικό μετά από 6 χρόνια και αλλάζει τελείως το κλίμα μέσα στα νοσοκομεία. Προκηρύχθηκαν 760 θέσεις γιατρών, που είχαν να προκηρυχθούν από το 2010, και αυτό είναι μια προοπτική ανάκαμψης. Έχουν κάνει αιτήσεις πάρα πολύ γιατροί, και μάλιστα πολλοί νέοι γιατροί που είναι στο εξωτερικό. Που σημαίνει ότι μόλις πήραν το σήμα ότι έχει σταματήσει η πορεία της αποδιοργάνωσης και της απαξίωσης, και σιγά σιγά γίνεται προσπάθεια να στηριχτεί το δημόσιο σύστημα και να ενισχυθεί, έχουν μια διάθεση να επιστρέψουν. Για πρώτη φορά φέτος αρχίζει και αντιστρέφεται η τάση υποχρηματοδότησης και υποστελέχωσης των τελευταίων ετών. Έχουμε, λοιπόν, έναν αυξημένο προϋπολογισμό και μια σταδιακή ενίσχυση του συστήματος υγείας με προσλήψεις μόνιμου, αλλά επικουρικού προσωπικού, έχουν ήδη τοποθετηθεί πάνω από 1200 επικουρικοί γιατροί.
Πρωτοβάθμια περίθαλψη και απογευματινά ιατρεία
Ανάμεσα στους 7 πυλώνες στήριξης και αναδιοργάνωσης του κοινωνικού κράτους, τους οποίους παρουσίασε ως δέσμη μέτρων ο πρωθυπουργός, είναι η υγεία και ειδικά η πρωτοβάθμια περίθαλψη.
Αυτό που θέλω καταρχήν να πω είναι ότι στην ουσία από εδώ και πέρα πρέπει να καλύψουμε τις ανάγκες με τρεις όρους: καθολικότητα, ισότητα και ποιότητα-αποτελεσματικότητα. Για να γίνει αυτό δεν αρκούν μόνο τα χρήματα, αλλά χρειάζεται άλλη οργάνωση το σύστημα, χρειάζονται μεταρρυθμίσεις, με κορυφαία τη μεταρρύθμιση της πρωτοβάθμιας φροντίδας. Θέλουμε λοιπόν να αναδιοργανώσουμε το σύστημα με επίκεντρο την πρωτοβάθμια και να ανακατευθύνουμε την πρόσβαση των ανθρώπων σε ένα επίπεδο πριν το νοσοκομείο. Να δημιουργήσουμε μια κουλτούρα, όπου ο πληθυσμός απευθύνεται στον οικογενειακό του γιατρό σε πρώτη φάση, ο οποίος έχει την ευθύνη της ολιστικής φροντίδας, από την πρόληψη, τους εμβολισμούς, τις εξετάσεις, τη συνταγογράφηση και τις παραπομπές για ειδικότερη αντιμετώπιση.
Η αναδιοργάνωση, όμως, της πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας θα εφαρμοστεί πιλοτικά και ο σχεδιασμός της θα είναι μακροπρόθεσμος, όπως και τα αποτελέσματα του, έτσι δεν είναι;
Πρώτον θα κάνουμε μια προσπάθεια να επισπευσθεί η διαδικασία, αξιοποιώντας και ευρωπαϊκούς πόρους. Είμαστε τώρα σε μια φάση, όπου ανασχεδιάζουμε τον προγραμματισμό και τις παρεμβάσεις που προωθούμε για χρηματοδότηση από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο και θα τον αναπροσανατολίσουμε, δίνοντας δυνατότητα να δημιουργηθούν αποκεντρωμένες δομές πρωτοβάθμιας φροντίδας (τοπικές μονάδες υγείας) σε όλη τη χώρα και όχι μόνο σε 4 σημεία πιλοτικής εφαρμογής. Θα πάμε δηλαδή σε όλες τις υγειονομικές περιφέρειες. Προφανώς η πρωτοβάθμια είναι θέμα μεγαλύτερου χρονικού ορίζοντα και συνήθως μακροπρόθεσμης απόδοσης. Άρα τα νοσοκομεία θα συνεχίσουν να είναι τα σημεία υποδοχής της μεγάλης πίεσης από την πλευρά του κόσμου και για αυτό πρέπει να είναι σε επάρκεια μέσων, υλικών και ανθρώπων. Και εκεί, όμως, θα κάνουμε αλλαγές στο μοντέλο διοίκησης και στο μοντέλο προμηθειών. Αυτό θα μας βοηθήσει να έχουμε μια εξοικονόμηση πόρων, έτσι ώστε να επανεπενδυθούν αυτά τα χρήματα στο σύστημα, σε περισσότερες προσλήψεις για παράδειγμα.
Ένα μεγάλο μέρος του κόσμου πηγαίνει στα νοσοκομεία αντί για τις πρωτοβάθμιες δομές, και μάλιστα στα επί πληρωμή απογευματινά ιατρεία. Πως συνδυάζεται ο δημόσιος χαρακτήρας νοσοκομείων με το θεσμό των απογευματινών ιατρείων;
Αυτό είναι ένα θέμα που και εμάς μας απασχολεί. Σήμερα τα απογευματινά ιατρεία είναι ένας μηχανισμός κάλυψης της ζήτησης που έχουν οι υπηρεσίες του ΕΣΥ και οι γιατροί του από πολίτες, επειδή ακριβώς στην τακτική λειτουργία του νοσοκομείου υπάρχουν καθυστερήσεις, αναμονές, δυσκολία έγκαιρης εξυπηρέτησης. Εμείς δεν θέλουμε αυτόν τον κόσμο που εξυπηρετείται στα απογευματινά ιατρεία να τον διώξουμε από το δημόσιο σύστημα υγείας. Έχουμε δει ότι αυτό το σύστημα έχει στρεβλώσεις, ότι επιβαρύνει πάρα πολύ τον ασθενή σε μια δύσκολη περίοδο και συμφωνώ ότι οι τιμές είναι πολύ υψηλές και ενδεχομένως υπάρχουν και κάποιες κατηγορίες γιατρών που αποκομίζουν προκλητικά υψηλές αποδοχές. Έχουμε ζητήσει στοιχεία, έχουμε εικόνα για τα απογευματινά ιατρεία όλων των νοσοκομείων, για τα χρήματα που καταβάλουν οι ασθενείς, για τα χρήματα που εισπράττουν οι γιατροί και για τα χρήματα που εισπράττει το νοσοκομείο. Είμαστε σε φάση που επεξεργαζόμαστε το θέμα σε μια προσπάθεια να ελέγξουμε τους όρους λειτουργίας των απογευματινών ιατρείων, και από την άλλη προσπαθούμε να επανασχεδιάσουμε την τιμολόγηση, έτσι ώστε να μειωθεί η επιβάρυνση των ασθενών. Και χωρίς να έχουμε μεγάλη απώλεια εσόδων για τα νοσοκομεία.
Σταθεροποίηση του συστήματος και μεταρρυθμίσεις είναι λοιπόν οι βασικοί στόχοι του υπουργείου υγείας;
Στην όλη προσπάθεια που καταβάλλουμε υπάρχουν τρία πράγματα πολύ σημαντικά. Το ένα είναι η στήριξη του συστήματος, με διάφορους τρόπους, όπως ήδη ανέφερα. Το άλλο είναι η αναδιοργάνωση υπηρεσιών του συστήματος και το τρίτο η «ηθικοποίηση». Ηθικοποίηση όσον, δηλαδή, αφορά τη συναλλαγή ανθρώπων του συστήματος με συμφέροντα, με εταιρίες, με προμηθευτές, αλλά και όσον αφορά τη δυσμενή σχέση των πολιτών στα πλαίσια μιας οικονομικής συναλλαγής μεταξύ ασθενούς και γιατρού. Για να αντιμετωπιστεί αυτό το φαινόμενο απαιτούνται καταρχήν αξιόπιστες επιλογές στο θέμα της διοίκησης και θεωρώ ότι με τις διαδικασίες που επιλέξαμε, έχουμε κάνει μια πολύ μεγάλη επένδυση στην αξιοκρατία και τη διαφάνεια στο σύστημα υγείας. Είναι πολύ χαρακτηριστικό ότι από μια πρώτη ανάλυση των ποιοτικών στοιχείων που έχουμε για τους νέους διοικητές, πάνω από το 60% είναι άνθρωποι του δημόσιου συστήματος υγείας και της δημόσιας διοίκησης ήδη. Είναι άνθρωποι που έχουν σχέση με το σύστημα υγείας, έχουν την τεχνοκρατική επάρκεια, και φυσικά επειδή και εμείς ήμασταν πολύ επίμονοι σε αυτό έχουν και την εντιμότητα, ώστε να ανταποκριθούν σε αυτό το καθήκον. Άρα επιλέγεις διοικητές που θέλουν να υπηρετήσουν το σχέδιο της μεροληψίας υπέρ της δημόσιας περίθαλψης και της ηθικοποίησης του ΕΣΥ και όχι τη διαιώνιση των στρεβλώσεων του παρελθόντος. Επίσης στέλνουμε πολιτικό σήμα ότι τελειώνει η εκμετάλλευση του αρρώστου και ότι αυτά τα φαινόμενα δεν θα είναι ανεκτά. Προχωράμε θεσμικές αλλαγές που ενισχύουν τη διαφάνεια, όπως για παράδειγμα η λίστα χειρουργείου. Για τη λίστα χειρουργείου εκτιμώ ότι την επόμενη εβδομάδα θα βγει η υπουργική απόφαση. Σε αυτήν θα ορίζεται πως θα γίνεται ακριβώς η διαδικασία, έτσι ώστε να είμαστε σίγουροι ότι ο προγραμματισμός του χειρουργείου δεν θα γίνει με βάση τη σχέση γιατρού ασθενή και την οποιαδήποτε συναλλαγή τους, αλλά με βάση το είδος του περιστατικού, και την προτεραιοποίηση που ορίζεται με βάση τα κλινικά δεδομένα. Και βεβαίως χρειάζεται ένα κοινωνικό μέτωπο, το οποίο θα υποστηρίξει αυτήν την προσπάθεια, με συλλόγους ασθενών, με τα σωματεία των γιατρών και των εργαζομένων. Στόχος μας είναι λοιπόν η σταθεροποίηση, ηθικοποίηση και αναδιοργάνωση-ανασυγκρότηση-μεταρρύθμιση, με κορυφαίες τις αλλαγές στην ΠΦΥ, την ψυχική υγεία, τη διοίκηση του συστήματος και τις προμήθειες.
Αλλαγές στο σύστημα προμηθειών
θα υπάρξουν, δηλαδή, άμεσα αλλαγές στο σύστημα προμηθειών των νοσοκομείων;
Πάμε σε ένα νέο μοντέλο προμηθειών με ενιαία κωδικοποίηση, με ενιαίες προδιαγραφές, με ένα εύρος τιμών, το οποίο θα διαμορφωθεί με βάση και τα ευρωπαϊκά δεδομένα. Με μια σχετική ευελιξία θα αποκεντρώνεται σε επίπεδο ΥΠΕ, αλλά και στο επίπεδο των νοσοκομείων, όπου αυτό κρίνεται απαραίτητο για υλικά ειδικών κατηγοριών για πιο εξειδικευμένες πράξεις σε εξειδικευμένες μονάδες. Το μοντέλο είναι λοιπόν κεντρικές παραγγελίες, αλλά με ένα εντελώς καινούριο Δημόσιο Φορέα Προμηθειών Υγείας. Έχουμε έτοιμη τη νομοθετική ρύθμιση, είμαστε στην τελική φάση επεξεργασίας του νομοσχεδίου και πιστεύουμε ότι μέσα στο φθινόπωρο θα είμαστε σε θέση να το θέσουμε σε δημόσια διαβούλευση και να πάρει το δρόμο του προς την Βουλή.
Έχουν ή όχι τα νοσοκομεία χρήματα, γιατί κάποιοι επικαλούνται ότι η έλλειψη υλικών προκύπτει από την έλλειψη χρημάτων στα νοσοκομεία;
Τα νοσοκομεία έχουν αυτή τη στιγμή ταμειακά διαθέσιμα, τα οποία υπερβαίνουν τα 150 εκατ. ευρώ. Αυτό είναι αδιαμφισβήτητο. Άρα δεν δικαιολογούνται ειδικά σε μεγάλα νοσοκομεία οι υπαρκτές ελλείψεις από ανεπάρκεια χρημάτων. Ο κρατικός προϋπολογισμός εκτελείται κανονικά και πολύ σημαντικό είναι ότι αυτήν την περίοδο έχει ενισχυθεί η ρευστότητα και οι πληρωμές των νοσοκομείων μέσω της πληρωμής των ληξιπρόθεσμων οφειλών. Έχουμε δώσει 511 εκ. ευρώ στα νοσοκομεία για ληξιπρόθεσμες οφειλές. Πρακτικά μέχρι τέλος του χρόνου θα έχουμε αποπληρώσει το 90% των χρεών του ΕΣΥ, που αφορούν χρέη παρελθόντων ετών. Άρα οι ελλείψεις προκύπτουν κυρίως από ένα αποδιοργανωμένο και προβληματικό σύστημα προμηθειών (ΕΠΥ, Παρατηρητήριο Τιμών), από την δυσκολία του διοικητικού μηχανισμού στην ενταλματοποίηση και έγκριση πληρωμών αλλά και από την αδυναμία εταιριών, που δεν εκτελούν κανονικά τις παραγγελίες, κατά περιπτώσεις και εξαιτίας των συσσωρευμένων χρεών. Εξομαλύνοντας τις πληρωμές πιστεύουμε ότι θα βελτιώσει πάρα πολύ και ο εφοδιασμός.
Αριστερή πολιτική σε ένα εχθρικό περιβάλλον
Τον ενάμιση χρόνο τι ήταν αυτό που σας δυσκόλεψε περισσότερο στην άσκηση αριστερής πολιτικής στην υγεία?
Η μεγαλύτερη δυσκολία προκύπτει από την πραγματικότητα μιας χώρας χρεωκοπημένης, που έχει αποδιοργανώσει και το κράτος και την οικονομία και την κοινωνία και το πολιτικό σύστημα και τους θεσμούς και έχει δημιουργήσει ένα κλίμα χαμηλών προσδοκιών στην κοινωνία. Αυτή είναι μια πραγματικότητα. Είναι μεγάλο στοίχημα για την κυβέρνηση να αποδείξει, ότι μπορούμε στα πλαίσια του μνημονίου να βάλουμε προτεραιότητες με κοινωνική μεροληψία υπέρ των αδύναμων. Αυτό είναι μια πραγματική δυσκολία. Μετά είναι τα θέματα του κράτους, δυσλειτουργία στον κρατικό μηχανισμό, πολλές φορές ο υπηρεσιακός μηχανισμός είναι απέναντι στις πολιτικές επιλογές. Έχει μάθει και σε μια άλλη κουλτούρα, έχει μάθει τα πράγματα να κινούνται με τις παρεμβάσεις των υπουργών, των βουλευτών, των διαφόρων παραγόντων και όχι με τη λογική ότι πάμε να καλύψουμε συλλογικές κοινωνικές ανάγκες με αξιοκρατία και χωρίς διακρίσεις. Οι δημοσιονομικοί περιορισμοί είναι, προφανώς, δυσκολία άσκησης μιας αριστερής πολιτικής στο χώρο της υγείας. Νομίζω ότι επειδή η αριστερά είχε πάντα στην κουλτούρα της τη στήριξη του κοινωνικού κράτους, των κοινωνικών δικαιωμάτων, της καθολικής πρόσβασης στην υγεία, δεν είχαμε δυσκολία στο να πείσουμε για το αξιακό περιεχόμενο μιας αριστερής πολιτικής υγείας. Ήταν κάτι που και εμείς οι ίδιοι το πιστεύαμε και το πιστεύουμε.
Αισθάνεστε ότι υπάρχει στήριξη σε αυτήν την πολιτική στην υγεία που σχεδιάζετε;
Παρά το ότι αναγκαστήκαμε να πάρουμε κάποια μέτρα που δημιούργησαν επιβαρύνσεις κυρίως στο χώρο του φαρμάκου και των εργαστηριακών εξετάσεων, τα οποία προέκυπταν από τη συμφωνία, ευτυχώς η κυβέρνηση έδωσε την προτεραιότητα που πρέπει, και μας στήριξε στο να σχεδιάσουμε μια πολιτική ενίσχυσης του συστήματος υγείας. Η κοινωνία ξέρει καλύτερα από όλους ότι τα πράγματα είναι δύσκολα, και νομίζω ότι έχει την ικανότητα να διακρίνει την ειλικρινή διάθεση από τον κυνισμό, από τον αυταρχισμό από την αταλάντευτη προσήλωση σε ένα νεοφιλελεύθερο σχέδιο, που υπήρχε την προηγούμενη περίοδο από τους κατά καιρούς διατελέσαντες υπουργούς. Εμείς έχουμε πει από την πρώτη στιγμή ότι είμαστε άνθρωποι της δημόσιας περίθαλψης, έχουμε από τα νιάτα μας αφοσιωθεί και αγωνιστεί για το δημόσιο σύστημα υγείας, ξέρουμε τι σημαίνει δουλειά, πίεση, άγχος, ανασφάλεια, κόπωση του δημόσιου νοσοκομείου, ξέρουμε τι σημαίνει κοινωνική αλληλεγγύη. Δεν είμαστε πολιτικοί καριέρας, δεν είμαστε επαγγελματίες πολιτικοί, στρατευτήκαμε σε αυτήν την ιστορία ακριβώς για να συμβάλλουμε με την εμπειρία μας και τη διαθεσιμότητά μας σε μια προσπάθεια ανάταξης της δημόσιας περίθαλψης. Αυτό μας δημιουργεί ένα ευνοϊκό έδαφος για καλύτερη επικοινωνία με το ανθρώπινο δυναμικό του ΕΣΥ και νομίζω μεγαλύτερης αξιοπιστίας.
Τη συνέντευξη πήρε η Έλενα Χατζημιχάλη
