Τη συνέντευξη με τον Νίκο Τριμικλινιώτη, καθηγητή Κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας πήρε ο Πέτρος Κοντές
Οι πληροφορίες για συνάντηση μεταξύ τουρκοκύπριων αξιωματούχων και της ιταλικής ENI φαίνεται ότι τελικά δεν επιβεβαιώνονται. Ωστόσο, υπάρχει μια ποιοτική αναβάθμιση της πίεσης που ασκείται από την τουρκοκυπριακή κοινότητα και την Τουρκία με αφορμή την τρέχουσα κρίση της ΑΟΖ. Είναι όντως έτσι;
Οι συναντήσεις αυτές, είτε επιβεβαιωθούν είτε όχι, καταδεικνύουν το προφανές: οι εταιρείες θέλουν να έρθουν σε κάποια συνεννόηση για το ζήτημα. Στην παρούσα κατάσταση, η Τουρκία παίζει ως η εκ των πραγμάτων υπερδύναμη της ανατολικής Μεσογείου. Εφόσον η πολιτική της απόφαση είναι να μετατραπεί σε ενεργειακό κόμβο, ο ευκολότερος τρόπος για να εκφράσει έμπρακτα αυτή την απόφαση είναι δείχνοντας πυγμή απέναντι στην Κυπριακή Δημοκρατία, καθώς σ’ αυτό το παιχνίδι ο αδύναμος κρίκος είναι η Κύπρος.
Η Τουρκία οφελείται
Αδύναμος κρίκος με ποια λογική;
Με τη λογική ότι είναι μια χώρα μικρή, διαιρεμένη, με τουρκικά στρατεύματα και ταυτόχρονα το παγκόσμιο πλυντήριο των ρωσικών και άλλων κεφαλαίων. Επίσης, υπάρχει αποδοχή από όλους ότι οι τουρκοκύπριοι με τη λύση έχουν κι αυτοί δικαιώματα στα κοιτάσματα. Η Κύπρος βρίσκεται σε ευάλωτη γεωπολιτική θέση και λόγω της συγκυρίας, καθώς, μετά το ναυάγιο των συνομιλιών για την επίλυση του κυπριακού ζητήματος, κανείς δεν φαίνεται να θεωρεί υπεύθυνη την Τουρκία γι’ αυτό. Οι χειρισμοί του κ. Αναστασιάδη, ιδίως μετά τη κατάρρευση στο Κραν Μοντανά πέρυσι, έδωσαν την ευκαιρία στην Τουρκία να μιλάει εκ μέρους των τουρκοκυπρίων ή εν πάσι περιπτώσει να τους εκπροσωπεί με οποιονδήποτε τρόπο, εφόσον η ελληνοκυπριακή πλευρά δεν φαίνεται να προωθεί τη λύση. Η Τουρκία, όπως άλλες χώρες της περιοχής, για παράδειγμα το Ισραήλ ή και οι ΗΠΑ, δεν έχει υπογράψει τη σύμβαση του ΟΗΕ για τη θάλασσα. Θεωρεί ότι έχει νομικό έρεισμα —εξάλλου δεν έχει οριοθετηθεί η ΑΟΖ που γειτνιάζει με την Τουρκία—, ενώ με την εκκρεμότητα του κυπριακού και ανοικτό το θέμα της διασφάλισης των δικαιωμάτων των τουρκοκυπρίων χρησιμοποιεί τη δύναμη που έχει στη ανατολική Μεσόγειο προς όφελός της. Ας μη ξεχνούμε ότι ο ίδιος ο Αναστασιάδης, κατά την προεκλογική περίοδο, μίλησε για την ΑΟΖ της «Τουρκικής Δημοκρατίας της Βόρειας Κύπρου», δηλαδή των κατεχομένων εδαφών, που προκάλεσε έντονες αντιδράσεις από τα αντιπολιτευόμενα κόμματα στη Κύπρο. Η κατάσταση αυτή αποτελεί δείγμα των κινδύνων της διαιώνισης της διχοτόμησης, της μη λύσης του κυπριακού.
Επιλέγει, ωστόσο, η Τουρκία την αντιπαράθεση σε μια περίοδο με ανοιχτά πολλά μέτωπα στην εξωτερική της πολιτική. Θεωρεί ότι τα οφέλη στο κυπριακό ζήτημα θα είναι τόσο μεγάλα, ώστε να αξίζει το ρίσκο της εμπλοκής και του αμερικανικού παράγοντα, μέσω της Exxon, με δεδομένη και την τριβή που υπάρχει στο ζήτημα της Συρίας;
Κάνουμε πολλές φορές ένα συμψηφισμό αναμεσά σε πολυεθνικές και κράτη. Είναι στα πλαίσια μιας τουλάχιστον αφελούς άποψης που θεωρεί ότι μπαίνοντας «στον ενεργειακό χάρτη» αλλάζει και αυτομάτως η γεωπολιτική θέση της Κύπρου. Πρόκειται για την «ενεργειακή» γεωπολιτική φιλολογία που τροφοδοτεί νέους ή αναβιώνει παλιούς καταστροφικούς μεγαλοϊδεατισμούς και άλλες φαντασιώσεις. Γίνεται κατανοητό ότι χωρίς λύση του κυπριακού, η όποια απόπειρα εξόρυξης καθίσταται εξαιρετικά δύσκολη, καθώς το ενεργειακό παιγνίδι δεν αποδίδει. Πρόκειται για ένα παιγνίδι το οποίο ευθύς εξαρχής ήταν ριψοκίνδυνο και αβέβαιο. Θυμάστε και προηγουμένως, όταν ανέλαβε ο Αναστασιάδης την εξουσία το 2013, η Άγκυρα κλιμάκωσε τις αντιδράσεις στη προετοιμασία των προϋποθέσεων για εξόρυξη με το «Μπαρμπαρός».
Είναι κατά τη γνώμη μου εσφαλμένη η λογική που έχει αναπτυχθεί από την ελληνική πλευρά, πέραν της πολιτικής που ακολουθεί ο Αναστασιάδης, ότι όταν μιλάμε για τις συγκεκριμένες εταιρείες αναφερόμαστε σε «κολοσσούς», λες κι έχουν δικό τους στρατό. Πρόκειται, όντως, για μεγάλες εταιρίες, πολυεθνικές, με έδρες σε διάφορα μέρη του κόσμου, αλλά είναι εταιρίες. Ξέρουν να διαπραγματεύονται με τις κυβερνήσεις της περιοχής, έχουν τα δικά τους συμφέροντα. Δεν είναι κράτη, ούτε έχουν δικό τους στρατό, ώστε να θεωρήσει κανείς ότι αν συμφωνήσει με την τάδε ή τη δείνα εταιρία έχει θωρακίσει και την επιτυχία του. Εφόσον η Τουρκία είναι παίχτης στην περιοχή, θα διαπραγματευτούν μαζί της. Αυτό, άλλωστε, κάνουν: διαπραγματεύονται με όποιον παίζει ρόλο στην περιοχή για να διασφαλίσουν τα συμφέροντα τους. Επομένως, η Τουρκία δεν έρχεται σε άμεση σύγκρουση με την Γαλλία, την Ιταλία, τις ΗΠΑ, αλλά με τη σκληρή της αυτή συμπεριφορά στέλνει «μήνυμα» ότι κυριαρχεί· με την Κύπρο έχει αντιπαράθεση, ούτε με την Ιταλία, ούτε με τις ΗΠΑ.
Υπάρχει σκλήρυνση της πολιτικής της Τουρκίας το τελευταίο διάστημα, αλλά ο Ερντογάν ξέρει ότι δεν απειλείται στα άλλα μέτωπα από αυτό της Κύπρου, γιατί απλά δεν έχει κόστος. Δείτε τι αντίδραση υπήρξε για τη παράνομη NAVTEX εντός της Κυπριακής ΑΟΖ. Ήταν χλιαρή η αντίδραση, χωρίς αντίκρισμα. Η Τουρκία έδειξε την πυγμή της χωρίς κόστος, με δεδομένη και την αδύναμη θέση στην οποία βρίσκεται η ελληνοκυπριακή πλευρά, λόγω της πολιτικής που ακολούθησε μετά την κατάρρευση των συνομιλιών στο Κραν Μοντανά. Θυμάστε τι είπε ο Γ.Γ. του ΟΗΕ, στη λήξη της συνόδου τότε; Ευχήθηκε καλή τύχη στους «Κυπρίους του Βορρά» και του «Νότου». Μετά έθεσε ως προϋπόθεση για τη συνέχιση των συνομιλιών την αποδοχή του πλαισίου που έθεσε, για να ξεκινήσουν συνομιλίες από το σημείο που τις αφήσαμε. Ο Αναστασιάδης αντί να κάνει ότι μπορεί για να επαναρχίσουν οι συνομιλίες, ερωτοτροπεί με τους απορριπτικούς —τώρα μόνο θυμήθηκε τις συνομιλίες—, ωστόσο πρέπει να ικανοποιηθούν αυτές οι προϋποθέσεις. Ας το κάνει έστω και τώρα. Προφανώς το τρυπάνι της ΕΝΙ θα φύγει και θα τελειώσει και η NAVTEX, άρα ντε φάκτο θα έχουμε μια περίοδο για αποκλιμάκωση της κατάστασης. Ας δημιουργήσουμε τις προϋποθέσεις για τη συνέχιση των συνομιλιών. Η ανακόλουθη, όμως, προσέγγιση της ελληνοκυπριακής πλευράς στο κυπριακό, με τη κατάρρευση της γεωπολιτικής φαντασίωσης ότι θα μετατραπεί η Κύπρος σε ενεργειακό παίκτη στη περιοχή ευνόησε τους σχεδιασμούς της Τουρκίας. Αν δεν έχουμε λύση, η Άγκυρα προγραμματίζει και γεώτρηση στην περιοχή, κάτι που θα δημιουργήσει περισσότερα τετελεσμένα και παγίωση της διχοτόμησης. Να θυμηθούμε ότι η πιθανότητα της από κοινού με τους τουρκοκύπριους εκμετάλλευσης του φυσικού αερίου ήταν αυτό που έδωσε ώθηση στις συνομιλίες μετά την καταστροφική προεδρία του Τάσσου Παπαδόπουλου. Όταν χαθεί αυτή η πιθανότητα χάνεται και η δυναμική της λύσης.
Πρόκειται επομένως για μια άλλη πλευρά του κυπριακού ζητήματος.
Η ελληνοκυπριακή πλευρά δεν ήθελε να τεθεί το θέμα αυτό στις συνομιλίες για το κυπριακό. Εξάλλου, υπάρχει η σύγκληση που επιτεύχθηκε από τους Χρίστοφια και Ταλάτ, που καθόρισε ότι με τη λύση του κυπριακού όλος ο υποθαλάσσιος πλούτος της περιοχής θα περάσει στην ομοσπονδιακή κυβέρνηση και επομένως δημιουργείται η προϋπόθεση για να μην υπάρξει σύγκρουση σ’ αυτό το θέμα. Σίγουρα, έτσι λύνεται το πρόβλημα με τις πλευρές που δεν γειτνιάζουν με την Τουρκία, αλλά εξακολουθεί να υφίσταται το ζήτημα της οριοθέτησης ΑΟΖ μ’ αυτή. Θα πρέπει στο πλαίσιο της λύσης να σκεφτούμε τι θα γίνει και με αυτό το ζήτημα.
Βάση το πλαίσιο Γκουτέρες
Η πρόνοια που υπήρχε για τη δημιουργία ενός κοινού ταμείου αξιοποίησης των κερδών από την εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων δεν αποτελεί μια δικλείδα ασφαλείας για την τουρκοκυπριακή πλευρά;
Είμαστε πολύ μακριά από αυτό το σημείο. Βρισκόμαστε στη φάση της έρευνας και της επιβεβαίωσης των κοιτασμάτων και όχι στη φάση της εξόρυξης, στην περίπτωση που τα αποθέματα, το κόστος και η τιμή, το επιτρέψουν. Τώρα, όμως, η τουρκοκυπριακή πλευρά θέτει άμεσα θέμα για την εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων με τον εξής τρόπο: από τη στιγμή που η ελληνοκυπριακή πλευρά δεν φαίνεται έτοιμη να συζητήσει λύση τώρα, θα πρέπει να βρεθεί μια «ενδιάμεση λύση» σχετικά με τους υδρογονάνθρακες για το μεσοδιάστημα. Η απλή απάντηση είναι ότι μπορούμε και οφείλουμε να προχωρήσουμε άμεσα για λύση, ώστε το ζήτημα της εκμετάλλευσης του υποθαλάσσιου πλούτου της περιοχής να είναι κομμάτι της. Είναι ο μόνος τρόπος να τα βρούμε με δεδομένες τις συζητήσεις που γίνονται για τους αγωγούς της γύρω περιοχής. Η λογική της κωλυσιεργίας στις συνομιλίες, με βάση την υπόθεση ότι ανεξάρτητα από την επίλυση του κυπριακού θα γίνουν τέτοιες συμμαχίες με χώρες στη γύρω περιοχή και με μεγάλες εταιρίες-κολοσσούς, που θα αλλάξουν τα γεωπολιτικά δεδομένα προς όφελος της ελληνοκυπριακής πλευράς, τώρα καταρρέει.
Τα απαραίτητα βήματα για την έξοδο από την τρέχουσα κρίση, με σκοπό να ξαναξεκινήσουν οι διαπραγματεύσεις ποια είναι;
Το πρώτο βήμα είναι η αποκλιμάκωση της έντασης, κι αυτό εκ των πραγμάτων θα γίνει μετά την αποχώρηση του τρυπανιού και την λήξη της NAVTEX. Σ’ αυτή την περίοδο απαιτείται να ξεκαθαριστεί στα Ηνωμένα Έθνη ότι αποδεχόμαστε το πλαίσιο Γκουτέρες, κι αυτό είναι το καλύτερο πλαίσιο για λύση. Όταν θα γίνει αυτό, παρά τις σκληρές δηλώσεις της τουρκοκυπριακής πλευράς, ευελπιστώ ότι θα επιστρέψουν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Εκεί μπορούμε να επιτύχουμε την αποδεκτή από τις κύριες πολιτικές δυνάμεις λύση, αυτή της διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας. Στη συνέχεια, θα μπορέσουμε να προχωρήσουμε με την εκμετάλλευση των νοτίων κοιτασμάτων, που δεν γειτνιάζουν με την Τουρκία. Με τη λύση μπορεί δημιουργηθεί το κατάλληλο κλίμα και για να τα βρούμε με τη Τουρκία για τα υπόλοιπα.
Λαϊκή πλειοψηφία υπέρ του συμβιβασμού
Η κρίση αυτή και το πλαίσιο επίλυσης έχει παγιδευτεί στα όρια του «εθνικού θέματος» στο εσωτερικό της ελληνοκυπριακής πλευράς;
Αυτό ισχύει ήδη από την προεκλογική περίοδο. Όσοι όμως υποστήριξαν την πιο σκληρή, εθνικιστική πολιτική ηττηθήκαν, δεν πέρασαν καν στο δεύτερο γύρο. Ο Νικόλας Παπαδόπουλος έχασε όταν προέταξε «Νέα Στρατηγική» στο Κυπριακό και προσέδωσε δημοψηφισματικό χαρακτήρα στις προεδρικές εκλογές. Ωστόσο, ο Αναστασιάδης υιοθέτησε ένα τμήμα αυτής της ρητορικής για ψηφοθηρικούς λόγους. Τώρα καταρρέει και η λογική της γεωπολιτικής ενεργειακής πολιτικής. Θυμάστε τι έγινε με τη πυραυλολογία των S300 και τα ενιαία αμυντικά δόγματα επί Γλαύκου Κληρίδη; Για να μη πάμε στο 1974 —η εισβολή έγινε μετά από απόπειρα πραξικοπήματος για ένωση με την Ελλάδα. Παρατηρούνται, δυστυχώς, παρόμοιες επαναλαμβανόμενες καταστροφικές προσεγγίσεις. Έχουμε μνήμες: μόνο με ένα σωστό συμβιβασμό θα μπορέσουμε να προχωρήσουμε. Θεωρώ ότι ο εθνικισμός δεν πουλάει με τον ίδιο τρόπο που πουλάει αυτή την περίοδο στην Ελλάδα με αφορμή το μακεδονικό. Εμείς εδώ πληρώνουμε συνεχώς.
Η είσοδος του υποψηφίου που υποστήριξε το ΑΚΕΛ στο δεύτερο γύρο και η αύξηση της επιρροής του στην κυπριακή κοινωνία αποτελεί μια δικλείδα ασφαλείας για την εξεύρεση μιας λύσης κοντά στα όσα συζητήσαμε;
Ναι, η δύναμη της Αριστεράς είναι μια δικλείδα ασφαλείας. Το ΑΚΕΛ είναι το μόνο πολιτικό κόμμα που διαχρονικά και συστηματικά εκφράζει και την προοπτική της επανένωσης, καθώς είναι το μόνο κόμμα που έχει δεσμούς με του τουρκοκύπριους. Το πρόβλημα είναι ότι με το προεδρικό σύστημα ο πρόεδρος συγκεντρώνει όλες τις εξουσίες και χειρίζεται αυτοβούλως το κυπριακό, ακόμα και σε αντίθεση με την πλειοψηφία των πολιτικών δυνάμεων. Η αντιπολίτευση έχει μόνο την επιρροή στη Βουλή, αλλά και τη συμβολική δύναμη στο λαό, επομένως ο μόνος τρόπος για να πετύχει κάτι είναι μέσα από την κινητοποίηση, με ανάληψη κοινών πρωτοβουλιών με τους τουρκοκύπριους. Είναι σημαντικό να δημιουργηθεί δυναμική υπέρ της λύσης, γιατί ο λαός είναι αυτός που θα κληθεί να εγκρίνει τη λύση που θα συναρμολογηθεί από τους αρχηγούς των δύο κοινοτήτων. Η αριστερά, όλο το λαϊκό κίνημα, το κίνημα της επαναπροσέγγισης και της συμφιλίωσης αποτελούν τη μόνη δικλείδα ασφαλείας και ό,τι ελπιδοφόρο υπάρχει για να μπορέσουμε να καταλήξουμε όχι απλώς σε μια διπλωματική συμφωνία σε επίπεδο ηγεσίας, αλλά σε μια ουσιαστική προώθηση της λύσης του κυπριακού. Να μην ξεχνούμε ότι από το 2003 που άνοιξαν τα οδοφράγματα έχουν αναπτυχθεί σχέσεις και δεσμοί ανάμεσα σε ελληνοκύπριους και τουρκοκύπριους, το 1/4 των ελληνοκυπρίων έχουν τουρκοκύπριους φίλους. Όλες οι έρευνες δείχνουν ότι ακόμα και σ’ αυτό το άσχημο κλίμα η μαζική πλειοψηφία του πληθυσμού θέλει λύση συμβιβασμού.
Να σταματήσουν τα ριψοκίνδυνα παιχνίδια
Η απειλητική κίνηση εναντίον του τρυπανιού της ΕΝΙ από το τουρκικό ναυτικό την Παρασκευή το πρωί αποτελεί περαιτέρω κλιμάκωση ή εντάσσεται στην στρατηγική έντασης που έχουμε ήδη περιγράψει;
Η κατάσταση παραμένει επικίνδυνη και σ’ αυτές τις συγκυρίες μπορεί να συμβεί το οτιδήποτε. Η εξέλιξη της Παρασκευής μπορεί να φαίνεται εικονική, αλλά όσο υπάρχει κλιμάκωση, όσο η κρίση συνεχίζεται κάτι μπορεί να πάει στραβά και να οδηγηθούμε σε μια πραγματικά πολύ δύσκολη κατάσταση.
Η κίνηση του γεωτρύπανου ήταν προγραμματισμένη;
Οι πληροφορίες του Τύπου έλεγαν ότι προτού αποπλεύσει για το Μαρόκο θα δοκιμάσει άλλη μια φορά να φτάσει στην τοποθεσία «Σουπιά». Νομίζω ότι η Τουρκία ανέμενε την κίνηση αυτή, και σε αυτό το πλαίσιο αντέδρασε με το συγκεκριμένο τρόπο.
Η αντίδραση της ελληνοκυπριακής πλευράς ποια θα είναι;
Για λόγους γοήτρου νομίζω ότι η κυβέρνηση θα συνεχίσει να δηλώνει ότι οι ενεργειακοί σχεδιασμοί θα προχωρήσουν κανονικά, ότι η ΕΝΙ δεν τα παρατάει κ.λπ.
Το στάδιο της αποκλιμάκωσης στο οποίο έχουμε αναφερθεί δυσκολεύει μετά από την εξέλιξη αυτή;
Αν δεν συμβεί κάτι πραγματικά επικίνδυνο, νομίζω ότι θα μπούμε σ’ αυτό το στάδιο αποκλιμάκωσης. Δεν υπάρχει κι άλλος τρόπος, καθώς δεν συμφέρει κανέναν οποιαδήποτε άλλη έκβαση. Το σημαντικό είναι ότι αν δεν προχωρήσουμε για τη λύση του κυπριακού, μπορεί να έχουμε διαφόρων ειδών προβλήματα. Είναι εξαιρετικά ριψοκίνδυνο να συνεχίσουμε σαν να μην συνέβη τίποτα και πρέπει να σκεφτούμε πως θα πορευτούμε από εδώ και πέρα. Τα παχνίδια γοήτρου πρέπει να σταματήσουν.
Πηγή: Η Εποχή
