Το καλοκαίρι, στο πλαίσιο του 16ου Φεστιβάλ ΛΕΑ (LEA), είχαμε την ευκαιρία να μιλήσουμε με έναν νέο χιλιανό συγγραφέα, τον Αντρές Μοντέρο, που σε ηλικία μόλις 34 χρονών έχει ήδη μερικά βιβλία στο ενεργητικό του. Ο Μοντέρο, πέρα από τη γραφή, συνηθίζει να αφηγείται προφορικά τις ιστορίες του, τις οποίες έχει καταγράψει από όλη την επικράτεια της χώρας, κυρίως στα χωριά και την ύπαιθρο. Μέσα από τα παραμύθια και τους θρύλους δημιουργεί δικά του κείμενα. Καθόλου τυχαίο το γεγονός ότι σήμερα διευθύνει τη Σχολή Λογοτεχνίας και Προφορικής Παράδοσης (Casa Contada) στο Σαντιάγο. Το πρώτο βιβλίο του στην Ελλάδα κυκλοφόρησε πριν λίγους μήνες με τίτλο «Ο θάνατος έρχεται στάζοντας βροχή» (εκδ. Διόπτρα), σε μετάφραση Μαρίας Παλαιολόγου. Πρόκειται για έξι αυτοτελείς καταρχάς ιστορίες, οι οποίες αποτελούν ουσιαστικά ένα σπονδυλωτό μυθιστόρημα, μιας και οι ήρωες εμφανίζονται σε πολλές από αυτές. Η μορφή του Θανάτου και τα διάφορα πνεύματα έλκουν την καταγωγή τους από τις σελίδες της λαϊκής παράδοσης.
Πείτε μας κάποια στοιχεία για σας.
Μικρός άκουγα την οικογένειά μου να λέει παραμύθια. Ο πατέρας μου ειδικά μιλούσε για έναν κόσμο που θέλησα να ανακαλύψω, καθώς οι μύθοι ήταν πολύ σημαντικοί για μένα. Όταν ήμουν είκοσι χρονών έγραψα ένα δικό μου βιβλίο με 13 ιστορίες. Αλλά τότε ακριβώς ανακάλυψα πως δεν ήθελα μόνο να γράφω αλλά και να διηγούμαι στο κοινό. Παράλληλα περίμενα τις αντιδράσεις των αναγνωστών αλλά και αυτών που άκουγαν τις αφηγήσεις για να καταλάβω τις εντυπώσεις κάθε ανθρώπου. Ταξίδεψα σε όλη τη Χιλή αλλά και στην Ευρώπη και στον κόσμο για να μάθω ιστορίες.
Εκτός, λοιπόν, από συγγραφέας είσαστε και αφηγητής. Υπάρχει τέτοια προφορική παράδοση στη Χιλή;
Στη Χιλή είναι επάγγελμα να είσαι αφηγητής και να μοιράζεσαι διάφορες ιστορίες. Κάτι σαν τους stand-up κωμικούς. Ασχολούμαι με αυτό αλλά και διδάσκομαι από αυτό.
Στην Ελλάδα ελάχιστοι εμπλέκονται με αυτή την υπόθεση. Επίσης, η δουλειά σας μου θυμίζει τους griot της Κεντρικής Αφρικής, που μεταφέρουν προφορικά από γενιά σε γενιά όλη την ιστορία του τόπου τους.
Έχω έναν φίλο Αφρικανό που ασχολείται επαγγελματικά με αυτό. Μάλιστα, ο πατέρας του, όντας ετοιμοθάνατος, του μετέδωσε προφορικά πολλά ιστορικά πράγματα, κατά κάποιο τρόπο κατέθεσε τη διαθήκη του, και όταν ο γιος πήγε στην Ευρώπη και μίλησε γι’ αυτό, δεν τον πίστευαν. Αντέδρασε λέγοντας πως η παράδοση του πατέρα του είναι ιερή.
Μιλήστε μας για τα έξι διηγήματά που περιλαμβάνει το βιβλίο σας.
Το πρώτο είναι για τον άνθρωπο που ταξιδεύει μέσα στη νύχτα και φθάνει σε μια μικρή, μακρινή, πόλη όπου τον συναντά κάποιος άγνωστος και τον πηγαίνει σε ένα σπίτι, στην κηδεία μιας γυναίκας που όλοι τη θεωρούν σύζυγο του ταξιδιώτη. Το δεύτερο αφορά έναν γέρο που λέει στη συμβία του πως αυτός θα πεθάνει σύντομα και απαιτεί, μόλις συμβεί αυτό, να του βάλουν κέρματα στα μάτια για να πληρώσει τον βαρκάρη που θα τον πάει στον άλλον κόσμο. Αλλά η καθολική γυναίκα του απορρίπτει τη συγκεκριμένη τελετή μιας και δεν συνάδει με τα χριστιανικά ήθη. Το τρίτο έχει να κάνει με έναν ιδιοκτήτη μεγάλων αγροκτημάτων όπου ξυπνά μια μέρα και ουδείς τον αναγνωρίζει ως αφεντικό, έχει χάσει ξαφνικά την εξουσία στο ίδιο του το σπίτι. Στο τέταρτο, δύο άνδρες αντιμετωπίζουν ο ένας τον άλλον σε μια μονομαχία την οποίαν περίμεναν δύο δεκαετίες. Στο επόμενο, μια γυναίκα καταλαβαίνει σε ηλικία δέκα ετών πως η νονά της είναι ο Θάνατος. Στο έκτο και τελευταίο, τέσσερις ηλικιωμένοι παίζουν ένα παιχνίδι. Όταν πεθαίνει ένας τους, κάποιος άλλος παίρνει τη θέση του ώστε ο κύκλος να μη σπάσει ποτέ.
Υπάρχουν κάποιοι συγγραφείς που έπαιξαν σημαντικό ρόλο στη λογοτεχνική σας πορεία;
Πρώτα απ’ όλα ο Χούλιο Κορτάσαρ, τον διάβασα όταν ήμουν 13 χρονών. Άλλοι σπουδαίοι, ο Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες, ο Χουάν Ρούλφο, ο Ρομπέρτο Μπολάνιο. Όμως, μούσα της ζωής μου ήταν η Βιολέτα Πάρα, η ποιήτρια – τραγουδοποιός που γύρισε όλη τη Χιλή για να βρει την έμπνευσή της, να διαμορφώσει τη φιλοσοφία της και να μιλήσει για τους ανθρώπους των χωριών. Το ίδιο και ο αδελφός της, ο ποιητής Νικανόρ Πάρα.
Η λογοτεχνική παραγωγή στην Χιλή βρίσκεται σε άνοδο αν κρίνουμε από την πληθώρα των εκδόσεων.
Η Χιλή έχει πολλούς και σημαντικούς λογοτεχνικούς συγγραφείς και ποιητές, όπως ο Πάβλο Νερούδα, η Γκαμπριέλα Μιστράλ κ.ά. που επηρέασαν αποφασιστικά τη δική μας γενιά. Μέσω της ποίησης προέκυψε η αφήγηση – η δυνατότητα δηλαδή να μπορείς να αφηγηθείς περισσότερο ποιητικά. Όντως, λοιπόν, η αφήγηση είναι κάτι πολύ σημαντικό στην πατρίδα μου και τα τελευταία χρόνια γίνεται γνωστή με θετικές αντιδράσεις και στο εξωτερικό. Ένας πολύ μεγάλος σύγχρονος αφηγητής είναι ο Αλεχάνδρο Σάμπρα τον οποίον και θαυμάζω.
Η τελευταία ερώτηση έχει να κάνει με την πολιτική: σε αντίθεση με τη γειτονική Αργεντινή, που εξέλεξε πρόεδρο έναν φασίστα, τον Χαβιέρ Μιλέι, η Χιλή ψήφισε τον αριστερό Γκάμπριελ Μπόριτς, ο οποίος αναδείχθηκε μέσα από τα κοινωνικά κινήματα του 2019.
Ο Μπόριτς είναι πολύ καλός πρόεδρος και τον θαυμάζω και ως άνθρωπο, ειδικά γι’ αυτά που έχει κάνει. Ίσως η έλλειψη πολιτικής εμπειρίας να τον φέρει στην αντιπολίτευση την επόμενη εκλογική αναμέτρηση και να έχουμε πάλι στην Χιλή δεξιό ή ακροδεξιό πρόεδρο. Μετά, όμως, σίγουρα θα ξανάρθει ο Μπόριτς, πολύ πιο δυνατός. Μην ξεχνάμε πως απευθύνεται σε ένα εντελώς νεανικό κοινό το οποίο και αποτελεί πολύ καλή βάση.
Αντώνης Φράγκος
