Στις 1 & 2 Απριλίου το Ινστιτούτο Νίκος Πουλαντζάς σε συνεργασία με την Ευρωομάδα της Αριστεράς (GUE/NGL) και τον ευρωβουλευτή Στέλιο Κούλογλου διοργάνωσαν φεστιβάλ ταινιών με θέμα “Σπάζοντας τον κύκλο της διαφθοράς – Ο ρόλος των πληροφοριοδοτών δημοσίου συμφέροντος”. Στην εκδήλωση παρενέβη και η κ. Σταμούλη, συνεργάτιδα της Γενικής Γραμματείας για την Καταπολέμηση της Διαφθοράς, η οποία ανέλυσε το υπάρχον πλαίσιο προστασίας των πληροφοριοδοτών στην Ελλάδα, όπως επίσης και τις μελλονικές ενέργειες για την ενίσχυση του ισχύοντος πλαισίου.
Ρούντολφ Έλμερ
Στο πάνελ των ομιλητών συμμετείχε και ο Ρούντολφ Ελμερ που αποτελεί έναν από τους πρώτους whistleblowers, ή “μάρτυρα δημοσίου συμφέροντος” όπως ονομάζεται στα ελληνικά. Γεννημένος σε ένα από τα πιο φτωχά προάστια της Ζυρίχης, ο Έλμερ δούλευε για σχεδόν δύο δεκαετίες στον ελβετικό τραπεζικό όμιλο Julius Bär. Τα τελευταία χρόνια βρέθηκε στα νησιά Κάιμαν όπου, ως γενικός λογιστής του ομίλου, άρχισε να αντιλαμβάνεται πώς δουλεύει πραγματικά το σύστημα των offshore εταιρειών.
Το 2008 διέρρευσε μέσω του ιστότοπου Wikileaks απόρρητα έγγραφα που περιγράφουν αναλυτικά τις οικονομικές δραστηριότητες της Julius Bär στα νησιά Κάιμαν, όπως επίσης και τον ρόλο της στη φοροδιαφυγή. Τον Φεβρουάριο του 2009, ο Έλμερ κατήγγειλε την τράπεζα ως εγκληματική οργάνωση. Η καταγγελία κατατέθηκε στην Ομοσπονδιακή Εισαγγελία, η οποία όμως την απέρριψε 10 μέρες μετά με την αιτιολογία ότι δεν συνδεόταν με την Ελβετία.
Δεν είναι μόνο το τραπεζικό σύστημα που διέπεται από διαφθορά αλλά και το δικαστικό. Τώρα, σε σχέση με τις τράπεζες και τον χρηματοπιστωτικό κλάδο, στο νομικό σύστημα υπάρχει ένα ποινικό δίκαιο και υπάρχουν και οι εισαγγελείς που είναι υπεύθυνοι για να διώκεται το έγκλημα. Οι περισσότεροι αυτό σκέφτονται και αντιλαμβάνονται ότι είναι κομβικής σημασίας. Αυτό όμως που συνιστά πραγματικά το καθήκον της εισαγγελίας στην Ελβετία είναι το να προστατεύσει το απόρρητο των τραπεζών.
Αυτό το απόρρητο προστατεύεται με νύχια και με δόντια. Έτσι αν κάποιος σαν και εμένα επιχειρήσει να το εκθέσει ή να το απειλήσει, πρέπει να διωχθεί νομικά έτσι ώστε να διασφαλιστεί ότι το σύστημα πραγματικά προστατεύεται.
Αλλά το πιο κομβικό σημείο και αυτό που έχει νόημα να κρατήσουμε είναι το εξής:
Για την εισαγγελία σημαντικό είναι να μη διερευνώνται και κάποια πράγματα. Έχω δώσει κάποιες πληροφορίες στις φορολογικές αρχές, κατέθεσα μηνύσεις για εγκληματικές δραστηριότητες πελατών στην ομοσπονδιακή αρχή και πρέπει να σας πω ότι όλα τα δεδομένα τα απέρριψαν. Δεν τα κοίταξαν καν. Τα απέρριψαν σε 10 μέρες, είπαν ότι δεν έχουν καμία σχέση με την Ελβετία.
Η εισγγελεία πρέπει να προστατέψει το σύστημα από ανθρώπους σαν και εμένα και παράλληλα δεν διερευνά τα στοιχεία. Αυτό είναι το μάθημα που θα αντλήσουμε και στο μέλλον και θα το δούμε και σε άλλες αντίστοιχες περιπτώσεις όπως με τη FIFA. Ξεκίνησαν μία έρευνα αλλά θα κλείσει. Όπως επίσης το ίδιο συνέβη και με άλλους μεγάλους τραπεζίτες στην Ελβετία. Ξεκίνησαν έρευνες αλλά δεν ακολουθούν διώξεις. Είναι πολύ βασικό να καταλάβουμε αυτό το γεγονός για να αντιληφθούμε ακριβώς πως λειτουργούν αυτά τα συστήματα.
Τι πρέπει να γίνει;
Στην Ελβετία ο δικηγόρος μου είπε ότι αυτά τα καθεστώτα είναι ηθικά διεφθαρμένα. Και αυτό διότι πρέπει να στοχεύσουν σε κάποια άτομα υψηλού κεφαλαιακού πλούτου και επίσης να υπάρξει έλεγχος εθνικός και στο κοινοβούλιο. Υπάρχει τόσο μεγάλη επιρροή που είναι πάρα πολύ δύσκολο να υπερπηδήσει κανείς αυτό το εμπόδιο. Είναι σχεδόν αδύνατο για έναν ιδιώτη να το ξεπεράσει.
Αυτό που χρειάζεται όμως να γίνει είναι να αρχίσει να ασκείται πίεση. Αν μπορώ να επικαλεστώ την εμπειρία μου, η Γερμανία πρόσφατα αγόρασε κάποια CD και αυτό ήταν το πρώτο βήμα για να δουν πως λειτουργούν τα πράγματα. Επίσης η Αμερική άσκησε πίεση στην Ελβετία και έλαβε πληροφορίες για 60.000 πελάτες.
Αυτό που πρέπει να γίνει, έτσι όπως το βλέπω εγώ, είναι να έχουμε πάρα πολύ ισχυρή προστασία των πληροφοριοδοτών δημοσίου συμφέροντος. Σε μια χώρα σαν τη Σερβία για παράδειγμα, ψηφίστηκε ένας νέος νόμος ο οποίος στηρίζεται από διεθνής εμπειρογνώμονες και αυτό δείχνει ότι υπάρχει κίνητρο για τέτοιες δραστηριότητες. Δεν χρειάζεται οι πληροφοριοδότες να περνούν αυτό που πέρασα εγώ και η δική μου οικογένεια. Και αυτό είναι οικονομικό κίνητρο. Δεν μου αρέσει που το λέω αυτό γιατί θεωρώ εγώ ως πολίτης δεν θα πρέπει να στοχεύω στο χρήμα. Αλλά αν σκεφτείτε τη δική μου περιπέτεια και το γεγονός ότι ζω από τα έτοιμα τα τελευταία 12 χρόνια. Τα χρόνια αυτά δεν μπορώ να δουλέψω και τα περισσότερα χρήματα τα έχω ξοδέψει πια. Αυτή είναι η κατάσταση στην οποία καταλήγει ένας πληροφοριοδότης δημοσίου συμφέροντος΄. Άρα πρέπει να έχει και οικονομική προστασία τελικά. Όπως και προσωπική, διότι ο άνθρωπος αυτός περνά μια διαδικασία κοινωνικού και οικονομικού θανάτου. Αυτό θέλουν να επιτύχουν. Να εξοντώσουν ανθρώπους και αυτό να δει το κοινό.
Πιστεύω ότι έχουμε κάνει πρόοδο αλλά πρέπει να υπάρχει πολιτική ενδυνάμωση προκειμένου να λειτουργήσει αυτή η προστασία των πληροφοριοδοτών δημοσίου συμφέροντος σε όλες τις χώρες. Πρέπει οι άνθρωποι να μπορέσουν να βγουν και να καταθέσουν για μία συγκεκριμένη κατάσταση ως έχει σε μια βιομηχανία, ένα κλάδο κ.λπ. Η Σερβία έχει αποκομίσει πολύ καλή εμπειρία σε αυτόν τον τομέα, διότι ξεκίνησαν δύο χρόνια πριν και εκπαίδευσαν του δικαστικούς τους. Υπάρχουν 30 περιπτώσεις πληροφοριοδοτών και οι 28 εξ αυτών προστατεύονταν ευθύς εξ αρχής.
Βιρζινί Ροζιέρ (ευρωβουλευτής S&D): Ανάγκη προστασίας των πληροφοριοδοτών δημοσίου συμφέροντος από την Ευρώπη
Ο κ. Έλμερ είναι ένας από τους σύγχρονους ήρωές μας, διότι πραγματικά παρακινείται από το σθένος του, έχοντας αντιμετωπίσει μεγάλους κινδύνους. Αυτό είναι ένα γεγονός το οποίο θα πρέπει να αναγνωρίσουμε, να εκτιμήσουμε και να προστατεύσουμε. Ένας από τους αγώνες για τους οποίους μαχόμαστε είναι να εξασφαλίσουμε σε ευρωπαϊκό επίπεδο την προστασία των πληροφοριοδοτών δημοσίου συμφέροντος. Πρέπει να αποτελέσει απόφαση της Ευρωπαϊκής Ένωσης και να μετουσιωθεί σε συγκεκριμένο πλάνο.
Πλέον και μετά από πολλή πίεση και εκστρατείες ενημέρωσης η Κομισιόν άρχισε να λειτουργεί. Υπάρχουν πράγματα τα οποία άρχισαν πλέον να κινούνται προς τη σωστή κατεύθυνση, προκειμένου να παλέψουμε τη φοροδιαφυγή.
Σχετικά με τους πληροφοριοδότες έχουμε δύο ειδικές επιτροπές, tax1 και 2 για τη Luxleaks, ενώ τώρα έχουμε εδραιώσει ακόμη μία ειδική επιτροπή για τα Panama Papers. Οι σχετικές πληροφορίες δεν προέρχονται από τις εταιρείες και αυτό είναι κάτι που χρήζει βελτίωσης στο Ευρωκοινοβούλιο. Πρέπει να αντλήσουμε μαθήματα από τις ΗΠΑ όπου υπάρχει πολύ μεγάλη αυστηρότητα σε αυτούς που παρουσιάζονται ενώπιον των κοινοβουλίων. Εμείς επαφιόμαστε στις πληροφορίες που μας παρέχουν οι λεγόμενοι whistleblowers. Κάθε φορά αναδιατυπώνεται η ανάγκη για την προστασία αυτών των ανθρώπων σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Η υπόθεση του κ. Έλμερ ξεκίνησε αρκετό καιρό πριν, ενώ εμείς τα τελευταία χρόνια είχαμε μια περίπτωση που ήταν πολύ πιο κοντινή στους ευρωπαϊκούς θεσμούς και είναι αυτή των Luxleaks. Τελικά υπήρξε καταδικαστική απόφαση που ήταν εις βάρος των πληροφοριοδοτών. Αυτό ήταν μια τεράστια μάχη στο Ευρωκοινοβούλιο, διότι δεν υπήρχε καμία απολύτως βούληση. Οι εθνικές κυβερνήσεις δεν ήθελαν καθόλου να κουνηθούν. Και όπως εξήγησε ο κ. Έλμερ, το γεγονός αυτό είναι κατανοητό. Και αυτό διότι μεταξύ των κυβερνήσεων υπάρχουν κάποιες -ελάχιστες νομίζαμε στην αρχή, αλλά τελικά είναι πολύ περισσότερες- που ωφελούνται από αυτή την κατάσταση. Δεν θα θέλανε λοιπόν όλοι αυτοί να δουν το συγκριτικό τους πλεονέκτημα, αυτό του φορολογικού παραδείσου, να αλλάζει.
Ξέρουμε ότι αυτό δεν είναι ένα τίμιο συγκριτικό πλεονέκτημα διότι είναι σαν να κλέβουν τους άλλους ανθρώπους. Επιτρέπουμε από τις μεγάλες εταιρείες να κλέβουν τους κοινούς ανθρώπους γιατί ένα τρισ. ευρώ κάθε χρόνο είναι ένα ποσό που είναι πολύ μεγαλύτερο από το σύνολο των χρεών στην Ε.Ε. Εάν πληρωνόταν αυτός ο φόρος, εμείς στην Ευρώπη δεν θα είχαμε πια κανένα πρόβλημα με τα δημόσια χρέη.
Οι κυβερνήσεις θα πρέπει να σκέφτονται ότι εκλέγονται για να υπερασπιστούν τους ανθρώπους και όχι τις πολυεθνικές.
Όσον φορά τους πληροφοριοδότες υπάρχει μια θετική κίνηση. Αυτή τη στιγμή που μιλάμε υπάρχει μια δημόσια διαβούλευση στο διαδίκτυο, στον ιστότοπο της Κομισιόν, και είναι ανοιχτή στο κοινό. Είναι χώρος για όλους τους ανθρώπους που θεωρούν ότι τους πέφτει λόγος και πρέπει να τους πέφτει λόγος για το τι συμβαίνει με την προστασία των πληροφοριοδοτών.
Στέλιος Κούλογλου (ευρωβουλευτής): Οι whistleblowers είναι οι ήρωες της εποχής μας
Οι πληροφοριοδότες δημοσίου συμφέροντος είναι οι σύγχρονοι ήρωες, διότι ο κάθε ήρωας καθορίζεται από τις ιστορικές συνθήκες της εποχής του. Στις σημερινές συνθήκες, που η καταναλωτική αποχαύνωση έχει απογειωθεί, τι μπορεί να κάνει έναν άνθρωπο να τα παρατήσει όλα αυτά που έχει, να βάλει τον εαυτό του σε κίνδυνο, να καταστρέψει την καριέρα του για να πει την αλήθεια. Είναι κάτι που πραγματικά υπερβαίνει τους πραγματικούς ανθρώπους.
Αντίστοιχα με την περίπτωση του κ. Έλμερ έχουμε και τα Luxleaks, όπου αποκαλύφθηκε ότι το Λουξεμβούργο είναι φορολογικός παράδεισος σε βάρος άλλων χωρών της Ε. Ε. Ένας από τους whistleblowers είναι ο Αλέ ο οποίος είναι ένας κοινός υπάλληλος λογιστικής εταιρείας. Δεν έχει καμία οικονομική στήριξη, δεν έχει καταθέσεις και αποφασίζει να πει την αλήθεια και τον κυνηγάνε.
Από τέτοιους ανθρώπους μαθαίνουμε την αλήθεια για τα πάρα πολύ μεγάλα προβλήματα της εποχής μας. Είτε αυτά αφορούν τους πολέμους και τις ξένες επεμβάσεις είτε είναι τα μεγάλα οικονομικά σκάνδαλα. Εδώ έχουμε και τους πολιτικούς -αν μπορούμε να κάνουμε έναν τέτοιο διαχωρισμό- Whistleblowers, όπως ο Σνόουντεν, ο Ασάνζ και η στρατιώτης Μάνινγκ, η οποία βρισκόταν μέχρι τώρα στις φυλακές των ΗΠΑ, επειδή έδωσε στα wikileaks ένα βίντεο που έδειχνε τα εγκλήματα των αμερικανικών στρατευμάτων στο Ιράκ.
Κάτι ανάλογο συνέβη και στην περίπτωση των Lux leaks όπου οι πληροφοριοδότες καταδικάστηκαν, ενώ κανονικά από αυτές τις αποκαλύψεις τα κράτη κερδίζουν χρήματα. Κανονικά αυτούς ους ανθρώπους θα έπρεπε να τους έχουμε ήρωες, ενώ τώρα τους κυνηγάμε.
Πιέζουμε ώστε η Ε.Ε. Να βγάλει συγκεκριμένες οδηγίες σχετικά με τους Whistleblowers και να ορίσει ένα κοινό πλαίσιο που να ισχύσει σε όλες τις χώρες. Επίσης πρέπει να υπάρξουν αποτελεσματικά κανάλια έτσι ώστε οι άνθρωποι αυτοί να μπορέσουν να διοχετεύσουν με ασφάλεια αυτές τις πληροφορίες.
Χριστόφορος Βερναρδάκης (υπουργός Επικρατείας): Η διαφθορά δεν είναι κοινωνικό – φυσικό φαινόμενο
Ακούσαμε την περασμένη εβδομάδα έναν πρώην πρωθυπουργό να λέει ότι η διαφθορά είναι κοινωνικό φαινόμενο… Προφανώς ήθελε να πει ότι είναι φυσικό φαινόμενο. Άποψη κάτω από την οποία υποκρύπτεται η αντίληψη, «αφού όλοι, λίγο πολύ, είναι μέσα στη διαφθορά, τότε τι ψάχνετε;». Αντίληψη που διατυπώθηκε και μέσα από την περίφημη φράση ενός άλλου …αξιόλογου ανθρώπου, τη φράση «μαζί τα φάγαμε»
Με τον τρόπο αυτό, το παλαιό πολιτικό σύστημα αθωώνει τις καταστάσεις αυτές. Η διαφθορά δεν είναι κοινωνικό – φυσικό φαινόμενο.
Η μεταφορά πόρων από τους φτωχούς στους πλούσιους δεν γίνεται μόνο μέσω του κλασικού μηχανισμού της υπεραξίας, αλλά και μέσω της διαφθοράς. Κάθε ευρώ της Novartis είναι ευρώ που αποσπάται από τη δημόσια Υγεία, εν γένει από το κοινωνικό κράτος και τα δικαιώματα.
Ο υπουργός Επικρατείας έκανε παράλληλα τον εως τώρα απολογισμό της κυβέρνησης στον τομέα αυτό, ενώ προχώρησε και σε συγκεκριμένες δεσμεύσεις. Για παράδειγμα, η κυβέρνηση θεσμοθέτησε νομοθεσία για τη σύγκρουση συμφερόντων μεταξύ δημοσίου και ιδιωτικού συμφέροντος, επίσης μερίμνησε για την επιλογή, με αντικειμενικά κριτήρια, των στελεχών Δημόσιας Διοίκησης. Κλείνοντας ο υπουργός Επικρατείας εξήγγειλε την ψήφιση, μέσα στο τρέχον έτος, πληρέστερης νομοθεσίας για την προστασία των πληροφοριοδοτών, υπογραμμίζοντας συγχρόνως τη συμβολή της κοινωνίας στην προστασία του δημοσίου συμφέροντος.
Ανεπαρκές το πλαίσιο προστασίας των πληροφοριοδοτών δημοσίου συμφέροντος στην Ελλάδα
Η κ. Ειρήνη Σταμούλη, συνεργάτιδα της Γενικής Γραμματείας για την Καταπολέμηση της Διαφθοράς, αναφέρθηκε στο ανεπαρκές νομικό πλαίσιο γύρω από την προστασία των πληροφοριοδοτών δημοσίου συμφέροντος.
Ενδεικτικά, το 2014 ψηφίστηκε ο νόμος 4254/2014 που προβλέπει παροχή προστασίας σε όσους συμβάλλουν ουσιωδώς στην αποκάλυψη παράνομων πράξεων, καθώς με πράξη εισαγγελέα μπορούν να χαρακτηριστούν μάρτυρες δημοσίου συμφέροντος. Όλες οι προβλέψεις όμως αφορούν τον δημόσιο τομέα και όχι τον ιδιωτικό.
Η κ. Σταμούλη σημείωσε ότι στόχος είναι να ενισχυθεί η υπάρχουσα νομοθεσία έτσι ώστε να επεκταθεί το καθεστώς προστασίας σε καταγγέλοντες άλλων υποθέσεων σοβαρών εγκλημάτων όπως η φοροδιαφυγή. Ιδιαίτερη έμφαση πρέπει να δοθεί και στην προστασία πληροφοριοδοτών στον ιδιωτικό τομέα.
Πηγή: Left.gr
