Ο Βιτζάι Πρασάντ, μια από τις σημαντικότερες φωνές της μαρξιστικής διανόησης στην Ινδία, που είναι εκτελεστικός διευθυντής του Ινστιτούτου Κοινωνικής Έρευνας Tricontinental (thetricontinental.org) και εκδότης του LeftWord Books (mayday.leftword.com) στο Νέο Δελχί, μιλάει στην «Εποχή» για τις ινδικές εκλογές. Να σημειωθεί ότι οι εκλογές γίνονται σε επτά φάσεις και τα αποτελέσματα θα ανακοινωθούν στις 4 Ιουνίου, με τον ακροδεξιό ινδό πρωθυπουργό Ναρέντρα Μόντι να διεκδικεί τρίτη συνεχή θητεία.
Πώς βλέπεις τα πράγματα πηγαίνοντας προς τις εκλογές;
Οι εκλογές της Ινδίας είναι μια άσκηση μαμούθ, με 970 εκατομμύρια ανθρώπους να επιτρέπεται να ψηφίσουν από 19 Απριλίου μέχρι 1 Ιουνίου. Οι εκλογές ξεκίνησαν με ένα σκάνδαλο σχετικά με τα εκλογικά ομόλογα, τα οποία είναι νομισματικά μέσα που επέτρεπαν την συγκέντρωση αδήλωτων χρημάτων από τα διάφορα πολιτικά κόμματα. Το αποκάλυψαν τα κόμματα της Αριστεράς, και το Ανώτατο Δικαστήριο τα κήρυξε αντισυνταγματικά και τα κατάργησε. Ωστόσο, η έκδοση των εκλογικών ομολόγων αποκαλύπτει ότι και αυτές οι εκλογές, όπως και οι προηγούμενες κοινοβουλευτικές εκλογές του 2019, θα είναι εξαιρετικά δαπανηρές. Στις προηγούμενες εκλογές δαπανήθηκαν περίπου 8,5 δισεκατομμύρια δολάρια, και αυτή τη φορά αναμένεται ότι το ποσό θα είναι υψηλότερο. Τα περισσότερα χρήματα διοχετεύονται στο δεξιό BJP, το κόμμα του πρωθυπουργού Ναρέντρα Μόντι. Οι εκλογές θα καταλήξουν να καθορίζονται από τη δύναμη του χρήματος, η οποία έχει υπονομεύσει σε μεγάλο βαθμό το πνεύμα της δημοκρατίας στην Ινδία. Η δύναμη του χρήματος σημαίνει ότι το BJP είναι επίσης σε θέση να τραβήξει την προσοχή των μέσων ενημέρωσης. Όλα τα ιδιωτικά μέσα ενημέρωσης είναι προσκολλημένα σε αυτήν ή την άλλη πτυχή της ατζέντας του BJP και επικεντρώνονται στον Μόντι σαν να είναι θεότητα. Το γεγονός ότι ο Μόντι δεν δίνει ποτέ συνέντευξη Τύπου δεν αποτελεί ζήτημα για τα μέσα ενημέρωσης. Είναι πολύ χαρούμενοι που παίζουν βίντεο με τον ίδιο να περιφέρεται, να μιλάει με ανθρώπους και να αφήνει τα υποκατάστατά του να βγαίνουν στον αέρα για να μιλήσουν εκ μέρους του. Τα ιδιωτικά μέσα ενημέρωσης είναι ολοκληρωτικά αφοσιωμένα στο BJP και την κυβέρνησή του. Οποιοδήποτε αντιφρονούν μέσο ενημέρωσης είτε εξαγοράζεται, όπως το NDTV, είτε οι δημοσιογράφοι του φυλακίζονται, όπως το Newsclick.
Μέσα σε ποιες κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες γίνονται οι εκλογές;
Η οικονομία της Ινδίας αναπτύχθηκε ταχύτερα από τις οικονομίες του Παγκόσμιου Βορρά, κατά περίπου 7% την τελευταία δεκαετία. Ωστόσο, αυτή η ανάπτυξη ήταν πολύ άνιση. Περίπου το 90% του πληθυσμού ζει με λιγότερα από 3.500 δολάρια ετησίως. Το Εργαστήριο Παγκόσμιας Ανισότητας έχει δείξει ότι το ποσοστό ανισότητας της Ινδίας είναι τώρα υψηλότερο από ότι ήταν πριν από περισσότερο από εκατό χρόνια. Αυτό είναι ένα δριμύ κατηγορητήριο κατά της κυβέρνησης Μόντι από το 2014. Η ανισορροπία της ταχείας ανάπτυξης και της ανισότητας καθορίζει τη συνθήκη αυτών των εκλογών. Αυτές οι ανισορροπίες διαφέρουν μεταξύ των διάφορων περιοχών της Ινδίας, με τις μεγαλύτερες ανισότητες να είναι στο βόρειο τμήμα της χώρας, και ένα από τα μεγάλα μυστήρια είναι ότι στις περιοχές με την μεγαλύτερη ανισότητα ο Μόντι και η Δεξιά είναι πιο ισχυροί. Στις περιοχές με μικρότερη ανισότητα, όπως στη νότια Ινδία, τα περιφερειακά κόμματα και η Αριστερά έχουν καλύτερες επιδόσεις από τη Δεξιά. Αυτό μπορεί να έχει κάποια σχέση με τα ποσοστά αλφαβητισμού και τα ποσοστά κοινωνικής εμπιστοσύνης.
Και σε αυτές τις εκλογές παρατηρούμε την κυριαρχία του Μόντι. Πώς γίνεται να στηρίζεται ταυτόχρονα από τις ελίτ και από τους «από κάτω»;
Ο Μόντι έχει πετύχει κάτι μοναδικό στην ιστορία της Ινδίας. Το κόμμα του είναι αντικρατικιστικό και ταυτόχρονα χρησιμοποιεί το κράτος περισσότερο από οποιοδήποτε προηγούμενο κυβερνών κόμμα. Συγκέντρωσε την εικόνα του ινδικού κράτους στον Μόντι και παρέχει προγράμματα κοινωνικής πρόνοιας στο όνομά του και όχι στο όνομα του κράτους. Ταυτόχρονα, το κράτος μείωσε τους περιορισμούς του κεφαλαίου και έδωσε τεράστια πλεονεκτήματα στους στενούς συμμάχους του Μόντι. Έτσι, ο ίδιος είναι τόσο ο σωτήρας του μεγάλου κεφαλαίου όσο και αυτών που χρειάζονται κοινωνική πρόνοια. Αυτή η συγκεντροποίηση του κράτους στο πρόσωπο του πρωθυπουργού έχει επιτρέψει στη Δεξιά να επισκιάσει όλα τα άλλα κόμματα στην Ινδία, και να κάνει αυτές τις εκλογές ως μια μάχη του Μόντι εναντίον όλων των άλλων. Δεν είναι ότι ο Μόντι είναι «λαϊκιστής», μια λέξη που χρησιμοποιείται συχνά αυτές τις μέρες για να ορίσει την πολιτική της Ακροδεξιάς. Υπάρχουν πολύ λίγα που είναι λαϊκιστικά στην πολιτική ατζέντα του. Σίγουρα, έχει συγκεντρώσει την κοινωνική πρόνοια στο πρόσωπό του και έχει οδηγήσει μια ισχυρή θρησκευτική ατζέντα στον ινδικό εθνικισμό, με τα εγκαίνια ενός ναού της ινδουιστικής θεότητας του Ραμ στην πόλη Αγιόντχια (σημ: εγκαινιάστηκε στις 22 Ιανουαρίου). Αν ήταν λαϊκιστής θα μπορούσε να χειριστεί διαφορετικά τις διαμαρτυρίες των αγροτών, ίσως ακόμη και να προσποιηθεί ότι είναι στο πλευρό τους. Η ατζέντα του Μόντι είναι απειλητική. Κατηγορεί όλους τους πολιτικούς αντιπάλους του ότι είναι «αντεθνικοί», ότι είναι πράκτορες μιας ξένης δύναμης, ότι είναι κατά της ανάπτυξης, κλπ. Είναι ένας έξυπνος τρόπος για να πει ότι όποιος δεν συμφωνεί μαζί του είναι ενάντια στην Ινδία. Με αυτή την έννοια, προσπαθεί να συνδεθεί ο ίδιος με την Ινδία.
Τι προοπτικές βλέπεις για την ινδική Αριστερά σε αυτές τις εκλογές;
Η Αριστερά δίνει μια δύσκολη μάχη. Τα αριστερά κόμματα θα κερδίσουν κάποιες έδρες στην Κεράλα, η οποία παραμένει ένα σημαντικό προπύργιο και, μέσω συμμαχιών, στο Ταμίλ Ναντού. Υπάρχει επίσης μια μικρή πιθανότητα ανάκαμψης στη Δυτική Βεγγάλη. Ωστόσο στην ενδοχώρα, στη βόρεια και δυτική Ινδία, η Αριστερά δεν διαδραματίζει σημαντικό εκλογικό ρόλο. Ο κύριος ρόλος της ήταν να συγκεντρώσει την αντιπολίτευση στο μπλοκ INDIA (Indian National Developmental Inclusive Alliance), τη συμμαχία των κομμάτων της αντιπολίτευσης (σημ: αποτελείται από 40 κόμματα). Αλλά ακόμη και εδώ, η ηγεσία της Αριστεράς δεν μπόρεσε να δώσει ενέργεια στα περιφερειακά κόμματα που βρίσκονται σε λήθαργο και στα κόμματα της κεντροδεξιάς. Δεν κατάφεραν να δημιουργήσουν το είδος της δυναμικής που απαιτείται για να αναπτύξουν σωστά ένα εναλλακτικό σχέδιο και να το θέσουν ενώπιον της κοινωνίας. Να προσθέσω ότι παρά το προβάδισμά του ο Μόντι έχει χρησιμοποιήσει τον κρατικό μηχανισμό για να συλλάβει και να παρενοχλήσει τις πολιτικές δυνάμεις της κεντροαριστεράς και της Αριστεράς. Αυτό δείχνει την αγωνία που υπάρχει στο BJP, το οποίο, αν και σίγουρο για τη νίκη, θα ήθελε να νικήσει την Αριστερά, που παραμένει ο πιο εύγλωττος επικριτής του πολιτικού σχεδίου του.
Πώς θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί η παντοδυναμία του καθεστώτος Μόντι;
Η πολιτική της Ινδίας παλεύει με την κατάρρευση των κομμάτων του κέντρου. Το Κόμμα του Κογκρέσου, το οποίο παραμένει το μεγαλύτερο εθνικό κόμμα μετά το BJP, είναι μια χλωμή σκιά του προηγούμενου εαυτού του. Δεν έχει κανένα ενοποιητικό σχέδιο, ούτε έναν οργανωτικό ενθουσιασμό που θα καθοδηγείται από νέα στελέχη πρόθυμα να οικοδομήσουν την Ινδία σύμφωνα με το δικό τους όραμα. Τίποτα από αυτά. Αγωνίζεται να συνεχίσει μέσα από τις αναθυμιάσεις μιας δυναστείας που έχει εξαντληθεί. Μόνο όταν εμφανιστεί πραγματικά μια σοσιαλδημοκρατική δύναμη που να μπορεί να συμμαχήσει με την Αριστερά και με τα περιφερειακά κόμματα, και μόνο αν εμφανιστεί στη δυτική και βόρεια Ινδία, τότε μπορεί να δημιουργηθεί μια πραγματική πρόκληση απέναντι στην Ακροδεξιά. Ένα τέτοιο σοσιαλδημοκρατικό πολιτικό σχέδιο θα έπρεπε να θέσει στο επίκεντρο την εξάλειψη της κοινωνικής εξαθλίωσης. Αλλά αυτή τη στιγμή, ένα τέτοιο σχέδιο δεν είναι ορατό στον ορίζοντα.
Δημήτρης Γκιβίσης
