Ας ξεκινήσουμε από τα πιο απλά: Πρώτον. Έριξε το Πολυτεχνείο τη χούντα; Προφανώς όχι. Αλλά της επέφερε ένα καίριο πλήγμα: υπήρξε το κρίσιμο στοιχείο για την πλήρη απονομιμοποίηση του στρατιωτικού καθεστώτος. Η εξέγερση του Πολυτεχνείου αποτέλεσε ένα βαθύτατο ρήγμα που κατέστρεψε την αυτοεικόνα της χούντας ως ειρηνικού καθεστώτος που διέθετε τη συναίνεση του πληθυσμού, αναδεικνύοντας το πλέον σκοτεινό πρόσωπό της στο εσωτερικό της χώρας αλλά και στο εξωτερικό. Η ωμή βία, που εκφράζει απαράμιλλα η έφοδος του τανκς στην πύλη της Πατησίων αποτελούσε το χαρακτηριστικό ενός καθεστώτος που είχε χάσει κάθε λαϊκό έρεισμα. Η εισβολή στην Κύπρο ως το «μεγάλο» εγχείρημα της νέας χούντας του Ιωαννίδη, που θα οδηγούσε και στην υπέρβαση της κρίσης, κατέληξε στην πιο πρόσφατη οδυνηρή τραγωδία του ελληνισμού και στην πτώση του καθεστώτος
Δεύτερον. Το Πολυτεχνείο δεν ήταν πυροτέχνημα που έσβησε με την έκρηξή του. Αντίθετα, η νοεμβριανή εξέγερση ήταν το αποκορύφωμα ενός μαζικού αγώνα που ξεκίνησε το 1971 από το φοιτητικό κίνημα και το οποίο στηρίχθηκε στη λογική της συλλογικής δράσης μέσα από τη συγκέντρωση υπογραφών, τις αποχές, τις διαδηλώσεις και βέβαια την κατάληψη της Νομικής Σχολής. Σε αυτή την κατεύθυνση, το μνημόσυνο του Γεωργίου Παπανδρέου, λίγο πριν το Πολυτεχνείο και η μαζική συμμετοχή έδειχνε αυτό που φοβόταν περισσότερο το καθεστώς: την αυξανόμενη λαϊκή αντίδραση. Το Πολυτεχνείο δεν ήταν μόνο του κι ούτε ξεφύτρωσε από το πουθενά. Αντιθέτως, πολλές από τις ρίζες της εξέγερσης θα πρέπει να αναζητηθούν στον αγώνα εκείνων των ολιγάριθμων αντιστασιακών ομάδων κυρίως της Αριστεράς αλλά και του Κέντρου που έδρασαν την πρώτη περίοδο του καθεστώτος και διαλύθηκαν βίαια από αυτό, σε εκείνες τις οργανώσεις που έρχονταν μέσα από τα Ιουλιανά και την δεκαετία του ΄60. Το Πολυτεχνείο δεν έσβησε, κινητοποίησε χιλιάδες νέους και νέες σε όλο τον κόσμο, έγινε ένα μοναδικό σύμβολο του διεθνούς αγώνα εναντίον του αυταρχισμού.
Τρίτον. Η εξέγερση του Νοεμβρίου αποτελεί την καταστατική στιγμή γέννησης της Τρίτης Ελληνικής Δημοκρατίας. Γιατί σηματοδότησε την αρχή του τέλους του χουντικού καθεστώτος, γιατί το αίμα που χύθηκε οδήγησε στην αναπόφευκτη τιμωρία των πρωταιτίων. Το Πολυτεχνείο μαζί με την κυπριακή τραγωδία ακύρωσαν κάθε σκέψη μεταβατικής διακυβέρνησης με τη συνεργασία του καθεστώτος, εξασφάλισαν τη σύσσωμη καταδίκη της χούντας από τον μεταπολιτευτικό πολιτικό κόσμο. Γιατί, τέλος, πρόσφερε στη νεοσύστατη δημοκρατία ένα σύμβολο μαζικής, ειρηνικής αντίστασης των πολιτών ενάντια στην τυραννία, πλούτισε τις ζωές όλων μας με το παράδειγμα της αυτενεργούς δράσης για την υπεράσπιση της ελευθερίας και της δικαιοσύνης. Έγινε σύμβολο διαπαιδαγώγησης στις δημοκρατικές αξίες και στην συλλογική αντίσταση, το οποίο όπως κάθε σύμβολο συνδέθηκε με τις δικές του τελετές μνημόνευσης και απόδοσης τιμής: τις συγκεντρώσεις, την πορεία στην Αμερικάνικη πρεσβεία, τις καταλήψεις και ό,τι άλλο χλευάστηκε πρόσφατα αποκαλούμενο ως «παϊδάκια και αντάρτικα τραγούδια». Τελεία.
Βαγγέλης Καραμανωλάκης
