Ποιος ο ρόλος των μεταναστών στην ελληνική κοινωνία και την εργασιακή πραγματικότητα του σήμερα;
Ο ρόλος των μεταναστών στην ελληνική κοινωνία του σήμερα είναι παραπάνω από σημαντικός, καθώς ο μετανάστης είναι εργάτης και συντηρεί την ελληνική γεωργία και βιομηχανία, αποτελώντας φθηνό εργατικό δυναμικό. Το γεγονός αυτό όμως δεν συνεπάγεται και την αντίστοιχη συμπεριφορά από την πολιτεία. Οι μετανάστες στην πλειονότητά τους υποαμοίβονται και δεν τους αναγνωρίζονται βασικά εργασιακά δικαιώματα, ενώ παράλληλα πολλές φορές αναγκάζονται να δουλέψουν χωρίς χαρτιά, με αποτέλεσμα να μην έχουν πρόσβαση σε ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και ασφάλιση. Στέρηση ενσήμων, μη καταβολή υπερωριών και δώρων, είναι μερικά μόνο από τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι εργαζόμενοι μετανάστες συν τη στέρηση δεδουλευμένων και τις απειλές σε περίπτωση που τα διεκδικήσουν. Στη ζοφερή αυτή πραγματικότητα, έρχεται να προστεθεί και η αδυναμία πολλών εργαζομένων μεταναστών, να μετακινηθούν μόνιμα στην Ελλάδα με τις οικογένειες τους. Όταν ένας άνθρωπος αντιμετωπίζεται σαν μηχανή προς εργασία και όχι ως ανθρώπινο ον με ανάγκες και επιθυμίες δεν μπορεί να είναι ούτε όσο παραγωγικός θα ήταν υπό κανονικές συνθήκες, ούτε βεβαίως να ενσωματωθεί στην κοινωνία, ως ισότιμο μέλος της. Στην ανατροπή αυτής της κατάστασης και στη διεκδίκηση ζωής με όρους αξιοπρέπειας, διαχρονικά παίζει σημαντικό ρόλο, το αντιρατσιστικό και αντιφασιστικό κίνημα και τα εργατικά σωματεία και συνδικάτα, που στηρίζουν τα δίκαια αιτήματα των μεταναστών, τόσο στους εργασιακούς χώρους, όσο και στο δρόμο.
Παρατηρείτε διαφορές στην αντιμετώπιση των μεταναστών από τους μικρότερους σε ηλικία ανθρώπους και αν ναι ποιες;
Εννοείται πως υπάρχουν διαφορές στον τρόπο που αντιμετωπίζουν οι νεότεροι τους μετανάστες και τις μετανάστριες. Από το πώς επικοινωνούν και συνεργάζονται μαζί μας, μέχρι το πώς μας κοιτάνε στο δρόμο. Η νέα γενιά είναι πιο ανοιχτόμυαλη και έχει διαφορετική αντίληψη για τη μετανάστευση συνολικότερα, ενώ παράλληλα βρίσκεται σε διαρκή αλληλεπίδραση με τους μετανάστες και τις μετανάστριες σε γειτονιές, χώρους δουλειάς και γενικά σε κάθε τομέα της ζωής τους. Από εκεί και έπειτα όμως το ζήτημα του ρατσισμού και της συμπεριφοράς απέναντι στους μετανάστες, δεν είναι μόνο θέμα ηλικίας. Υπάρχουν παραδείγματα μεγαλύτερων σε ηλικία ανθρώπων που αποδέχονται και αγκαλιάζουν τους μετανάστες, τη στιγμή που νέοι άνθρωποι, μπορεί να κρατούν επιφυλακτική ή ακόμη και εχθρική στάση. Αυτό, έχει να κάνει με πολλούς παράγοντες, όπως η ανατροφή, η παιδεία και η πολιτική τοποθέτηση. Επίσης στις μεγαλύτερες ηλικίες, υπάρχει κόσμος που έχει νιώσει στο πετσί του τι πάει να πει μετανάστευση και μπορεί να καταλάβει και να ταυτιστεί με τον πόνο του μετανάστη που δουλεύει νυχθημερόν, χωρίς να μπορεί να δει την οικογένεια του και ζει σε άθλιες συνθήκες».
Θεωρείτε ότι η ελληνική κοινωνία κάνει ακόμα και σήμερα τα στραβά μάτια σε φαινόμενα ρατσισμού;
Ναι. Παρόλο που τόσο η συνείδηση της κοινωνία, όσο και το νομικό πλαίσιο, έχουν βοηθήσει τους μετανάστες και τους πρόσφυγες τα τελευταία χρόνια, τα φαινόμενα ρατσισμού δεν έχουν εξαλειφθεί. Πολλές φορές, δεν είναι καν συμπεριφορές που προκύπτουν από σκέψη, αλλά υποσυνείδητα στερεότυπα τα οποία βγαίνουν στην επιφάνεια. Είμαστε στην εποχή που ακόμα και ένας ρατσιστής ή φασίστας θα υποστηρίξει ότι δεν είναι τίποτα από τα δύο, αλλά θα παρουσιάσει τη ρατσιστική συμπεριφορά σαν κάτι απόλυτα φυσιολογικό που συνδέεται για παράδειγμα με τα δικαιώματα που έχει επειδή η Ελλάδα είναι η πατρίδα του. Στην ίδια λογική, τα αντανακλαστικά της κοινωνίας, δεν λειτούργησαν, όταν μέσα στην κρίση την περίοδο 2012 – 2015, το ναζιστικό μόρφωμα της Χρυσής Αυγής, απειλούσε, έδερνε και τελικά δολοφονούσε μετανάστες και πρόσφυγες. Ήταν μια σκοτεινή για εμάς περίοδο, καθώς η χρυσαυγίτες έκαναν ό,τι ήθελαν και δεν υπήρχε καμία προστασία, ενώ ακόμα και εκεί που υπήρχαν νόμοι, δεν εφαρμόζονταν από την κυβέρνηση Σαμαρά. Έχουν γίνει βεβαίως βήματα από τότε, ωστόσο υπάρχουν πολλά ακόμα που πρέπει να γίνουν και σε πολιτικό – νομοθετικό επίπεδο και στο κοινωνικό πεδίο.
Τι θα θέλατε να προσθέσετε για την εμπειρία σας στην Ελλάδα μιας και ζείτε εδώ πολλά χρόνια και γνωρίζετε καλύτερα απ’ τον καθένα τα προβλήματα και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζετε, αλλά και τις ιδιαιτερότητες της ελληνικής κοινωνίας.
Βρίσκομαι στην Ελλάδα, εδώ και 27 χρόνια. Ο ελληνικός λαός, είναι ένας λαός τον οποίο σέβομαι και εκτιμώ πολύ. Η Ελλάδα είναι πλέον το σπίτι μου. Αυτό που περάσαμε την τριετία 2012 – 2015, με τα πογκρόμ και τις δολοφονικές επιθέσεις της Χρυσής Αυγής, είναι απίστευτο, όμως μετά και τις δολοφονίες των Λουκμάν και Φύσσα, το αντιρατσιστικό και αντιφασιστικό κίνημα, ύψωσε ανάστημα, κινητοποιήθηκε στο δρόμο και στους χώρους δουλειάς και προστάτεψε όσο μπορούσε τις μεταναστευτικές κοινότητες. Από εκεί και πέρα, αυτή τη στιγμή εργάτες – μετανάστες, ακόμα και όσοι βρίσκονται χρόνια στην Ελλάδα, φεύγουν για χώρες της κεντρικής και νότιας Ευρώπης, όπως η Γερμανία, η Γαλλία και η Ισπανία. Αυτό συμβαίνει για τρεις κυρίως λόγους. Πρώτον, το γενικότερο εργασιακό καθεστώς είναι καλύτερο με υψηλότερους μισθούς και καλύτερες συνθήκες διαβίωσης, ενώ παράλληλα τους αναγνωρίζονται περισσότερα δικαιώματα και μπορούν συχνά να μετακινηθούν μαζί με τις οικογένειες τους. Αυτά τα βήματα θέλουμε να γίνουν και στην Ελλάδα, ώστε να μπορέσουμε να ζήσουμε με χαρτιά, άδειες παραμονής, ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και δικαίωμα ψήφου για εμάς που ζούμε εδώ τα τελευταία πολλά χρόνια.
Ο Γιάννης Δημητρίου είναι φοιτητής στο τμήμα Διεθνών, Ευρωπαϊκών και Περιφερειακών Σπουδών του Παντείου Πανεπιστημίου
