Το ότι η Ευρώπη βιώνει μια μακρά κρίση δεν είναι καινούργιο. Όπως δεν είναι καινούργια η δυστοκία των πολιτικών ηγεσιών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, πρώτον να συμφωνήσουν στις απαραίτητες μεταρρυθμίσεις και δεύτερον να προχωρήσουν στην υλοποίησή τους, μήπως και προλάβουν να κερδίσουν την εμπιστοσύνη των πολιτών. Τα τελευταία χρόνια η μόνη πρόταση μεταρρύθμισης της Ε.Ε. που έπεσε στο τραπέζι ήταν αυτή του Γάλλου Προέδρου Εμανουέλ Μακρόν, ωστόσο, ο άλλος πόλος του γαλλογερμανικού άξονα, το Βερολίνο, φρόντισε με το καλημέρα να τη βάλει στον πάγο. Επιπλέον, ακόμη κι αν υποθέσουμε ότι κάμπτονται οι αντιστάσεις της Γερμανίας -κάτι που για την ώρα δεν είναι ορατό- οι πολιτικές ηγεσίες στο Παρίσι και στο Βερολίνο δεν είναι πλέον σε θέση να τολμήσουν το άλμα προς τα εμπρός και να πείσουν και τους υπόλοιπους Ευρωπαίους εταίρους να ακολουθήσουν. Η μεν Γερμανίδα καγκελάριος βρίσκεται στο λυκόφως της, ο δε Γάλλος Πρόεδρος δεν μπορεί να εμπνεύσει ούτε τους δικούς του πολίτες, όπως αναδείχθηκε με τις κινητοποιήσεις των “κίτρινων γιλέκων”.
Αυτό το κενό των πολιτικών ηγεσιών προσπαθούν τώρα να καλύψουν διανοούμενοι και επιστήμονες, που παρουσίασαν στις αρχές της εβδομάδας ένα “μανιφέστο για την εκδημοκρατικοποίηση της Ευρώπης” και καλούν τους Ευρωπαίους πολίτες να το διαβάσουν, να το βελτιώσουν και να το υπογράψουν διαδικτυακά.
Η πρόταση του Γάλλου οικονομολόγου Τομά Πικετί, του συγγραφέα του εμβληματικού βιβλίου “Το Κεφάλαιο στον 21ο αιώνα”, και των συνοδοιπόρων του για τη μεταρρύθμιση της Ευρώπης δεν είναι επαναστατική. Είναι όμως συγκεκριμένη, τουλάχιστον στο τομέα της χρηματοδότησης. Βεβαίως, είναι μια πρόταση που απαιτεί πολιτικές πλειοψηφίες -εξαιρετικά δύσκολες να βρεθούν-, ωστόσο δεν απαιτεί την αλλαγή των Συνθηκών, η οποία σήμερα εγγράφεται στον χώρο του αοράτου.
Η “Α” παρουσιάζει σήμερα το κάλεσμα των Πικετί και σία προς τους πολίτες της Ευρώπης, ως… τροφή για σκέψη.
Μανιφέστο για τον εκδημοκρατισμό της Ευρώπης
Εμείς, Ευρωπαίοι πολίτες, άνδρες και γυναίκες, με διαφορετική καταγωγή και από διαφορετικές χώρες, ξεκινάμε σήμερα αυτό το κάλεσμα για μια ριζική αναδιάρθρωση της ευρωπαϊκής πολιτικής και των θεσμών της. Αυτό το μανιφέστο περιλαμβάνει συγκεκριμένες προτάσεις -πρωτίστως ένα σχέδιο για μια συμφωνία εκδημοκρατισμού κι ένα σχέδιο για έναν ευρωπαϊκό προϋπολογισμό- τις οποίες μπορούν να εφαρμόσουν οι χώρες που το επιθυμούν, χωρίς να μπλοκαριστούν από εκείνες που δεν θέλουν να προχωρήσουν. Το μανιφέστο μπορεί να υπογραφεί on line από όποιον πολίτη αισθάνεται ότι συμφωνεί, ενώ μπορεί να αλλάξει και να βελτιωθεί από κάθε πολιτική κίνηση.
Μετά το Brexit και την εκλογή αντιευρωπαϊκών κυβερνήσεων σε αρκετές χώρες δεν μπορεί να υπάρξει “συνεχίζουμε ως έχει”. Δεν μπορούμε απλώς να περιμένουμε να φύγουν και άλλες χώρες από την Ευρωπαϊκή Ένωση ή να την αποδομήσουν, χωρίς να προχωρήσουμε σε ριζικές αλλαγές στη σημερινή Ευρώπη.
Μεταξύ Σκύλλας και Χάρυβδης
Σήμερα η ήπειρός μας συνθλίβεται ανάμεσα σε δύο πολιτικές δυνάμεις: από τη μια πολιτικές κινήσεις, το πρόγραμμα των οποίων περιορίζεται στο να εκδιώκουν ξένους και πρόσφυγες από τις χώρες τους – ένα πρόγραμμα που ήδη σε κάποιες χώρες εφαρμόζεται. Από την άλλη έχουμε κόμματα, τα οποία ναι μεν αυτοαποκαλούνται ευρωπαϊκά, στην πραγματικότητα, όμως, συνεχίζουν να επιμένουν ότι η άνευ όρων φιλελευθεροποίηση και η διεύρυνση του ανταγωνισμού σε όλα τα επίπεδα (κράτη, επιχειρήσεις, εδάφη και άτομα) επαρκούν για να καθορίσουν ένα πολιτικό σχέδιο. Δεν αναγνωρίζουν ότι ακριβώς αυτή η έλλειψη κοινωνικών στόχων είναι η αιτία που πολλοί άνθρωποι νιώθουν πως έχουν μείνει πίσω.
Υπάρχουν κάποια πολιτικά και κοινωνικά κινήματα που προσπαθούν να σπάσουν αυτό τον φαύλο κύκλο και να εργαστούν στην κατεύθυνση μιας πολιτικής, κοινωνικής και οικολογικής επανίδρυσης της Ευρώπης. Μετά από μια δεκαετία οικονομικής κρίσης υπάρχουν ατελείωτα προβλήματα: δομική υποχρηματοδότηση του δημόσιου τομέα, κυρίως στους τομείς της εκπαίδευσης και της έρευνας, άνοδος των κοινωνικών ανισοτήτων, επιτάχυνση της υπερθέρμανσης του πλανήτη και μια κρίση στην ένταξη μεταναστών και προσφύγων. Αυτές οι κινήσεις, ωστόσο, δυσκολεύονται πολύ να διατυπώσουν ένα εναλλακτικό σχέδιο, και να το περιγράψουν συγκεκριμένα, για το πώς θα έπρεπε να οργανωθεί η Ευρώπη του μέλλοντος και η απαραίτητη υποδομή για τη λήψη των πολιτικών αποφάσεων.
Το ευρωπαϊκό μοντέλο
Εμείς έχουμε συγκεκριμένες προτάσεις, προσιτές σε όλους τους πολίτες. Δεν είναι τέλειες, αλλά έχουν το πλεονέκτημα ότι υπάρχουν. Η κοινή γνώμη μπορεί να τις διαβάσει και να παρέμβει για να τις προχωρήσει περαιτέρω.
Και βασίζονται σε μια απλή πεποίθηση. Η Ευρώπη πρέπει να δημιουργήσει το δικό της μοντέλο, ώστε να εξασφαλίσει στους πολίτες της μια δίκαιη και βιώσιμη κοινωνική εξέλιξη. Ο μόνος δρόμος να πειστούν οι πολίτες είναι να σταματήσουν οι θολές και θεωρητικές υποσχέσεις. Εάν στόχος της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι να ανακτήσει την αλληλεγγύη, αυτό μπορεί να το πετύχει μόνο εάν παρουσιάσει συγκεκριμένες αποδείξεις ότι η Ευρώπη είναι σε θέση να συνεργαστεί και να υποχρεώσει τους κερδισμένους της παγκοσμιοποίησης να χρηματοδοτήσουν τα δημόσια αγαθά, που τόσο επώδυνα λείπουν από τη σημερινή Ευρώπη. Αυτό σημαίνει ότι οι μεγάλες επιχειρήσεις θα συμβάλουν περισσότερο απ’ ό,τι οι μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις στη φορολογία, όπως και ότι οι άνθρωποι με πολύ μεγάλο εισόδημα θα πληρώνουν περισσότερο από αυτούς με μικρότερο εισόδημα. Κάτι που δεν συμβαίνει σήμερα.
Η παλιά υπόσχεση της σύγκλισης
Η πρότασή μας είναι η δημιουργία ενός προϋπολογισμού εκδημοκρατισμού, τον οποίο θα συζητά και θα αποφασίζει μια ευρωπαϊκή συνέλευση. Αυτό θα επιτρέψει επιτέλους στην Ευρώπη όχι μόνο να έχει έναν δημόσιο θεσμό ο οποίος θα είναι σε θέση να επεμβαίνει άμεσα σε μια ευρωπαϊκή κρίση, αλλά και να διασφαλίζει τα βασικά δημόσια κοινωνικά αγαθά στο πλαίσιο μιας βιώσιμης και αλληλέγγυας οικονομικής τάξης πραγμάτων. Έτσι θα υλοποιηθεί επιτέλους η υπόσχεση των ιδρυτικών Ρωμαϊκών Συνθηκών από το 1957, για τη “σύγκλιση των συνθηκών ζωής και εργασίας”.
Ο προϋπολογισμός αυτός, εάν το αποφασίσει η ευρωπαϊκή συνέλευση, θα χρηματοδοτείται από τέσσερις μεγάλες ευρωπαϊκές φορολογικές πηγές – με σαφή την αρχή της ευρωπαϊκής αλληλεγγύης. Οι ευρωπαϊκοί φόροι θα επιβάλλονται στα κέρδη μεγάλων εταιρειών, στο υψηλότερο ιδιωτικό εισόδημα (πάνω από 200.000 ευρώ ετησίως), στα μεγαλύτερα ιδιωτικά περιουσιακά στοιχεία (πάνω από ένα εκατομμύριο ευρώ) και στις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα (με ελάχιστη τιμή 30 ευρώ ανά τόνο). Εάν ο προϋπολογισμός είναι 4% του ΑΕΠ, όπως προτείνεται εδώ, θα μπορούσε να χρηματοδοτήσει την έρευνα, την εκπαίδευση, την κατάρτιση και τα ευρωπαϊκά πανεπιστήμια -ένα φιλόδοξο επενδυτικό πρόγραμμα για τον επανασχεδιασμό του αναπτυξιακού μας μοντέλου-, τη χρηματοδότηση της υποδοχής και της ένταξης των μεταναστών, που εμπλέκονται στην εφαρμογή αυτού του επανασχεδιασμού. Επιπλέον, θα παρείχε στους προϋπολογισμούς των κρατών – μελών κάποια περιθώρια για τη μείωση των φόρων, οι οποίοι σήμερα επιβαρύνουν τους μισθούς ή την κατανάλωση.
Η μείωση των ανισοτήτων
Η πρόταση αυτή δεν αφορά τη δημιουργία μιας «ένωσης μεταβιβάσεων» για να αφαιρέσει χρήματα από τις «ενάρετες» χώρες προκειμένου να τα δώσει στις οικονομικά ασθενέστερες. Στο σχέδιο για τη σύναψη μιας συνθήκης εκδημοκρατισμού (www.tdem.eu) αναφέρεται ρητά ο περιορισμός της διαφοράς μεταξύ των αφαιρεθέντων δαπανών και των εσόδων που καταβάλλει μια χώρα στο όριο του 0,1% του αντίστοιχου ΑΕΠ. Το κρίσιμο σημείο είναι διαφορετικό: αφορά μόνο τη μείωση των ανισοτήτων σε κάθε χώρα και επενδύει στο μέλλον όλων των Ευρωπαίων, ξεκινώντας, φυσικά, από τους νεότερους, χωρίς να ευνοεί τις μεμονωμένες χώρες.
Η ιδέα της ευρωπαϊκής συνέλευσης
Δεδομένου ότι πρέπει να ληφθούν ταχέως μέτρα και ταυτόχρονα να απελευθερωθεί η Ευρώπη από το σημερινό τεχνοκρατικό αδιέξοδο, προτείνουμε τη δημιουργία μιας ευρωπαϊκής συνέλευσης. Αυτό θα δημιουργήσει ένα θεσμικό όργανο που μπορεί να συζητήσει και να αποφασίσει τόσο για τους νέους ευρωπαϊκούς φόρους όσο και για τον προϋπολογισμό για τον εκδημοκρατισμό. Μια τέτοια ευρωπαϊκή συνέλευση μπορεί να ιδρυθεί χωρίς τροποποίηση των υφιστάμενων ευρωπαϊκών Συνθηκών.
Φυσικά, η ευρωπαϊκή συνέλευση θα πρέπει να επικοινωνεί με τα σημερινά όργανα λήψης αποφάσεων (ειδικά με το Eurogroup). Εάν δεν υπάρχει συμφωνία ωστόσο, η συνέλευση θα έχει την τελευταία λέξη. Σε αντίθετη περίπτωση, η ικανότητά της να λειτουργεί ως ένας νέος διεθνικός πολιτικός χώρος στον οποίο μπορούν τελικά να εκφραστούν τα κόμματα, τα κοινωνικά κινήματα και οι ΜΚΟ θα παρεμποδιστεί σοβαρά. Η αποτελεσματικότητά της θα τεθεί επίσης σε κίνδυνο, καθώς πρόκειται για την απελευθέρωση της Ευρώπης από την αιώνια υποτονικότητα των διακυβερνητικών διαπραγματεύσεων. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η υφιστάμενη αρχή της ομοφωνίας στα οικονομικά θέματα έχει μπλοκάρει εδώ και χρόνια τη θέσπιση ενός ευρωπαϊκού φόρου και επιτρέπει τη διαρκή φοροαποφυγή των πλουσίων και τον φορολογικό ανταγωνισμό μεταξύ των κρατών προς τα κάτω – μια πρακτική που ισχύει και σήμερα, παρά τις πανηγυρικές ομιλίες περί του αντιθέτου. Όσο οι κανόνες απόφασης δεν μεταρρυθμίζονται, τίποτα δεν θα αλλάξει.
Τα μέλη της συνέλευσης
Δεδομένου ότι αυτή η ευρωπαϊκή συνέλευση θα έχει το δικαίωμα να επιβάλλει φόρους και, επομένως, εμπλέκεται στον πυρήνα της δημοκρατικής, φορολογικής και κοινωνικής οργάνωσης των κρατών – μελών, είναι πολύ σημαντικό να αποτελείται από βουλευτές των εθνικών και του ευρωπαϊκού κοινοβουλίου. Δίνοντας κεντρικό ρόλο στους εκλεγμένους εκπροσώπους σε εθνικό επίπεδο, οι εθνικές κοινοβουλευτικές εκλογές θα γίνουν de facto ευρωπαϊκές εκλογές. Τα εθνικά εκλεγμένα μέλη της συνέλευσης δεν θα είναι πλέον σε θέση να ρίχνουν την ευθύνη στις Βρυξέλλες, αλλά δεν θα έχουν άλλη επιλογή από το να εξηγούν στους ψηφοφόρους τους, ποια έργα και ποιον προϋπολογισμό προτίθενται να υπερασπιστούν στην ευρωπαϊκή συνέλευση. Η συμμετοχή εθνικών και ευρωπαϊκών βουλευτών σε μια συνέλευση δημιουργεί μια κουλτούρα κοινής διακυβέρνησης που σήμερα υπάρχει μόνο μεταξύ των αρχηγών κρατών και των υπουργών Οικονομικών.
Για τον λόγο αυτό, προτείνουμε στο συμβόλαιο εκδημοκρατισμού που έχουμε ανεβάσει στο Διαδίκτυο (www.tdem.eu) το 80% των μελών της ευρωπαϊκής συνέλευσης να αποτελείται από μέλη των εθνικών κοινοβουλίων των χωρών που έχουν υπογράψει (κατ’ αναλογία με τον πληθυσμό και τα πολιτικά κόμματα που εκπροσωπούνται στο κάθε κοινοβούλιο) και το 20% από τα μέλη του σημερινού Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (ανάλογα με τις πολιτικές ομάδες που εκπροσωπούνται εκεί). Αυτή η κατανομή μπορεί ακόμα να συζητηθεί. Το σχέδιο μας θα μπορούσε να λειτουργήσει και με μικρότερο ποσοστό από τα εθνικά κοινοβούλια (π.χ. 50%). Ωστόσο, μια μεγαλύτερη συρρίκνωση αυτού του ποσοστού θα μείωνε, κατά τη γνώμη μας, τη δημοκρατική νομιμοποίηση της ευρωπαϊκής συνέλευσης, όσον αφορά τη συμμετοχή όλων των Ευρωπαίων πολιτών σε ένα νέο κοινωνικό και δημοσιονομικό σύμφωνο.
Η συμμαχία των προθύμων
Είναι σημαντικό να δράσουμε γρήγορα τώρα. Μολονότι θα ήταν ευκταίο όλα τα κράτη – μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης να συμμετάσχουν χωρίς καθυστέρηση σε αυτό το σχέδιο και να εμπλακούν εξ αρχής οι τέσσερις μεγαλύτερες χώρες της ζώνης του ευρώ (οι οποίες αντιπροσωπεύουν από κοινού πάνω από το 70% του ΑΕΠ και του πληθυσμού της ζώνης), η πρότασή μας έχει σχεδιαστεί έτσι ώστε να μπορεί να υιοθετηθεί από οποιονδήποτε αριθμό χωρών. Αυτό το σημείο είναι σημαντικό επειδή επιτρέπει στις χώρες και τα κοινωνικά κινήματα που θέλουν, με την έγκριση αυτού του σχεδίου ή μιας βελτιωμένης εκδοχής του, να δηλώσουν την προθυμία τους να πραγματοποιήσουν χωρίς καθυστέρηση πολύ συγκεκριμένη πρόοδο. Καλούμε όλους τους Ευρωπαίους πολίτες να ανταποκριθούν στις ευθύνες τους και να συμμετάσχουν σε μια λεπτομερή και εποικοδομητική συζήτηση για το μέλλον της Ευρώπης.
Κάκη Μπαλή
Πηγή: Η Αυγή
