Προσπαθώ να δείξω γιατί πρέπει να λαμβάνουμε σοβαρά υπόψη τον ρόλο της οικογένειας και τις ανησυχίες των φεμινιστριών· γιατί οι πολιτικές εξελίξεις διεθνώς μπορεί να γίνουν κατανοητές όχι μόνο μέσω της πολιτικής ανάλυσης, αλλά και μέσω της λογοτεχνίας.
Τις επόμενες ημέρες αναμένεται να κυκλοφορήσει το νέο βιβλίο του Ευκλείδη Τσακαλώτου «Πολιτικό Ημερολόγιο και άλλα κείμενα» (Εκδόσεις Πόλις) με πρόλογο της συγγραφέως Μάρως Δούκα. Σήμερα η «Εφημερίδα των Συντακτών» προδημοσιεύει ένα μέρος του.
Στο σημείωμά του ο Ευκλείδης Τσακαλώτος μεταξύ άλλων σημειώνει: «Ο βασικός κορμός του βιβλίου αποτελείται από τα πολιτικά ημερολόγια δυο περιόδων: 2019-2021 και 2012-2013. Περιλαμβάνονται επίσης και κάποια άλλα κείμενα που έχω κατά καιρούς δημοσιεύσει σε εφημερίδες την περίοδο 2019-2021 αλλά και στο περιοδικό Κάπα το 1987, και τα οποία κατά τη γνώμη μου παραμένουν επίκαιρα στη σημερινή συγκυρία και εξακολουθούν να έχουν γενικότερο ιδεολογικό ενδιαφέρον.
»Συμπεριλαμβάνεται ακόμα, με τη μορφή εισαγωγής, ένα εντελώς νέο κείμενο, το οποίο εξηγεί την επιλογή της παρέμβασης με τη μορφή πολιτικού ημερολογίου και εμπεριέχει αρκετά βιωματικά στοιχεία, τόσο της πολιτικής όσο και της προσωπικής μου διαδρομής […]».
Το μεγαλύτερο μέρος αυτού του βιβλίου αποτελείται από τα πολιτικά ημερολόγια που δημοσιεύτηκαν την περίοδο μετά την ήττα στις εκλογές του Ιουλίου 2019 και μέχρι τον Ιούλιο του 2021 στην ιστοσελίδα του tvxs. Ο Ιούλιος του 2019 δεν ήταν εύκολη στιγμή για την Αριστερά. Από τη μια πλευρά, σύμφωνα με τα ευρωπαϊκά δεδομένα, δεν ήταν καθόλου αμελητέο επίτευγμα ότι ένα κόμμα της Αριστεράς, που κυβερνούσε σε τόσο αντίξοες συνθήκες, κατάφερε παρ’ όλα αυτά να ξεπεράσει το 31% των ψήφων.
Από την άλλη, η ικανότητα της Ν.Δ. να αντιστρέφει μερικές από τις σημαντικότερες προοδευτικές μεταρρυθμίσεις μας, αλλά και η ταχύτητα με την οποία το έκανε, ήταν μια συνταρακτική παράμετρος. Ακόμη και η πανδημία του Covid-19 δεν αποτέλεσε πρόσκομμα για την κυβέρνηση. Χαρακτηριστικό της υπεροπτικής στάσης της απέναντι στις δημοκρατικές διαδικασίες, που χαρακτηρίζει πολλές δεξιές κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο, είναι ότι ενώ επέβαλε αναστολή στις συνήθεις πολιτικές διαδικασίες, συμπεριλαμβανομένου του δικαιώματος στη διαμαρτυρία, από την άλλη πλευρά δεν ανέκοψε καθόλου την ταχύτητα –θα έλεγε κανείς τη βιασύνη– με την οποία νομοθετεί σε όλο το φάσμα των νεοφιλελεύθερων μεταρρυθμίσεών της.
Με την κυριαρχία της στα μέσα ενημέρωσης, η κυβέρνηση συχνά φαντάζει ανίκητη. Φυσικά, δεν λείπουν σημαντικές αντιδράσεις: οι νέοι που διαμαρτύρονται για την αστυνομική βία, οι εργαζόμενοι στον τομέα του πολιτισμού, των οποίων τα συμφέροντα δεν θα μπορούσε κανείς να πει ότι αποτέλεσαν προτεραιότητα για την κυβέρνηση, οι διαδηλώσεις ενάντια στις ακραίες εργασιακές μεταρρυθμίσεις, που ξεκίνησαν αμέσως μετά την εκλογή της κυβέρνησης και συνεχίστηκαν όλο και πιο «φιλόδοξες». Συνολικά όμως, σε συνθήκες πανδημίας, η αντίσταση μόνο εύκολη δεν ήταν. Το ίδιο ισχύει και για την αντίσταση των πολιτικών κομμάτων της Αριστεράς, που στερήθηκαν το οξυγόνο της άμεσης επαφής με τους απλούς ανθρώπους από τα συνεχόμενα λοκντάουν.
Τα ημερολόγια, λοιπόν, προσπαθούν να χαρτογραφήσουν ορισμένες από αυτές τις εξελίξεις. Οχι μόνο κάποιες από τις έκτακτες παρεμβάσεις και τα λάθη της κυβέρνησης, αλλά και τι προσπαθούσαμε να κάνουμε ως απάντηση εμείς στον ΣΥΡΙΖΑ. Υπάρχουν εκεί πολλά στοιχεία, ελπίζω, για όσους και όσες ενδιαφέρονται για την οικονομική και κοινωνική πολιτική της κυβέρνησης: για το γεγονός π.χ. ότι η τριπλή κρίση –οικονομική, υγειονομική, περιβαλλοντική– δεν την έχει οδηγήσει σε καμία σοβαρή αναδιάταξη των προτεραιοτήτων της ή για την αδυναμία της να διαμορφώσει οποιαδήποτε συνεκτική στρατηγική συστηματικής αντιμετώπισης του ανεπαρκούς πλαισίου οικονομικής και χρηματοπιστωτικής αρχιτεκτονικής της Ε.Ε., το οποίο στρέφεται σαφώς ενάντια στα συμφέροντα όλων των χωρών της Νότιας Ευρώπης.
Πάντως, οι αναγνώστες και οι αναγνώστριες θα παρατηρήσουν ότι η οφειλή μου στην παράδοση του Γκράμσι είναι πιο ισχυρή από ποτέ. Μπορεί η Νέα Δημοκρατία να είναι αυτό που είναι, πιστεύω όμως ότι, όπως και ο θατσερισμός που αναφέρθηκε παραπάνω, έχει ένα πραγματικό σχέδιο με στόχο την ηγεμονία. Το σχέδιο αυτό μπορεί να περιλαμβάνει την ακροδεξιά του κόμματος, όπως φαίνεται από τη χρήση της αστυνομίας και την υποστήριξη των απωθήσεων (pushbacks) των προσφύγων στο Αιγαίο· πολιτικά όμως επεκτείνεται για να συμπεριλάβει πολλές δυνάμεις της Κεντροαριστεράς, καθώς και το λεγόμενο «ακραίο κέντρο».
Αυτό δεν συνεπάγεται τίποτα λιγότερο από μια προσπάθεια επαναπροσδιορισμού, σε οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο, ολόκληρου του φάσματος των αστικών κοινωνικών δυνάμεων. Ταυτόχρονα, είναι επικίνδυνο να υποτιμάται η εμπλοκή της Δεξιάς στο επίπεδο των ιδεών – και πολλές από τις ομιλίες του πρωθυπουργού έχουν έντονο ιδεολογικό περιεχόμενο. Τα ημερολόγια του βιβλίου αυτού μπορεί να μοιάζουν ελαφριά ως προς τη μορφή, παίρνουν ωστόσο πολύ σοβαρά υπόψη αυτό το επίπεδο.
Επιπλέον, σε πολλά σημεία αναλύονται ζητήματα από άλλες χώρες, τις περισσότερες φορές στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ, για να μπορέσει κανείς να συγκρίνει και να αντιπαραβάλει την εκεί εμπειρία με τις εξελίξεις στην Ελλάδα. Ομοίως, στο τέλος του βιβλίου έχω συμπεριλάβει και μια σειρά άρθρα μου, γραμμένα την ίδια περίοδο, τα οποία περιλαμβάνουν πιο τεκμηριωμένα επιχειρήματα για όλη αυτήν τη μάχη των ιδεών.
Η μεθοδολογία μου, κάτι που φαντάζομαι ότι δεν θα προκαλέσει εν προκειμένω έκπληξη στους αναγνώστες και τις αναγνώστριες, υπερβαίνει κατά πολύ το πεδίο της οικονομικής και πολιτικής ανάλυσης. Προσπαθώ να δείξω γιατί πρέπει να λαμβάνουμε σοβαρά υπόψη τον ρόλο της οικογένειας και τις ανησυχίες των φεμινιστριών· γιατί οι πολιτικές εξελίξεις διεθνώς, όπως το Brexit, ή πιο κοντά μας, όπως η εθνικιστική αντίθεση στη Συμφωνία των Πρεσπών, μπορεί να γίνουν κατανοητές όχι μόνο μέσω της πολιτικής ανάλυσης, αλλά και μέσω της λογοτεχνίας· αλλά και γιατί ένα σχέδιο της Αριστεράς, απέναντι στο ηγεμονικό σχέδιο της Δεξιάς, πρέπει μαζί με τις οικονομικές και κοινωνικές προτάσεις –όπου ο ΣΥΡΙΖΑ υπήρξε εξαιρετικά παραγωγικός στα δυο χρόνια από την ήττα στις εκλογές του 2019– να περιλαμβάνει και όλο το φάσμα της πολιτισμικής ατζέντας.
Συχνά λέγεται ότι οι άνθρωποι ψηφίζουν σύμφωνα με το πορτοφόλι τους. Ωστόσο, ο τρόπος που βλέπουν την πραγματικότητα, ποιον κατηγορούν όταν τα πράγματα πάνε στραβά, ποιος αισθάνονται ότι έχει περισσότερα να τους πει σε σχέση με τις προοπτικές τους, όλα αυτά απαιτούν μια απάντηση που υπερβαίνει κατά πολύ την οικονομική σφαίρα. Για την Αριστερά, αυτό σημαίνει διάφορα πράγματα. Το πρώτο, και ίσως το πιο σημαντικό απ’ όλα, είναι ότι χρειαζόμαστε κάποιο αφήγημα για ένα ρεαλιστικό μέλλον. Η εναλλακτική οικονομική και κοινωνική πολιτική πρόταση δεν θα πείσει κανέναν εάν οι άνθρωποι δεν πιστεύουν στην πιθανότητα ριζικής αλλαγής, εάν θεωρούν ότι η ισορροπία δυνάμεων –εντός της Ευρωπαϊκής Ενωσης και της Ελλάδας– είναι τέτοια που θα εκτροχιάσει οποιαδήποτε κίνηση προς μια πιο ριζοσπαστική κατεύθυνση.
Ενα δεύτερο ζήτημα, που προκύπτει από το πρώτο, είναι ο σημαντικός ρόλος ενός αριστερού κόμματος, και ιδιαίτερα ο παιδαγωγικός ρόλος που πρέπει να παίζει. Μια εναλλακτική λύση δεν μπορεί ποτέ να οικοδομηθεί στη βάση ενός συνασπισμού δυσαρεστημένων. Αντίθετα, η προτεινόμενη εναλλακτική λύση οφείλει να αναδεικνύει προτεραιότητες που μπορεί μεν να εξελίσσονται και να επεκτείνονται με την πάροδο του χρόνου, είναι όμως από τώρα απαραίτητες για να αρχίσουν οι άνθρωποι να σκέφτονται διαφορετικά απ’ ό,τι στο παρελθόν. Ελπίζω ότι οι αναγνώστες και οι αναγνώστριες αυτού του ημερολογίου θα πειστούν για τη σοβαρότητα αυτών των εγχειρημάτων, καθώς και για ορισμένους από τους θεμέλιους λίθους που χρειαζόμαστε για να τα οικοδομήσουμε.
Ευκλείδης Τσακαλώτος
Πηγή: Εφημερίδα των Συντακτών
