Είναι η ιστορική στιγμή τώρα που βγαίνουμε από την καταλυτική για την χώρα κρίση και η Βουλή των Ελλήνων προχωρά σε εκείνες τις συνταγματικές μεταρρυθμίσεις που απατούνται για να αποκατασταθεί η αξιοπιστία του πολιτικού συστήματος και του κράτους που έχει τρωθεί στην συνείδηση των πολιτών, να ισχυροποιηθεί η δημοκρατία και η λαϊκή συμμετοχή που δεχτήκαν και για να ενισχυθούν τα κοινωνικά δικαιώματα που δοκιμάστηκαν και αμφισβητήθηκαν στην πράξη με τα μνημόνια.
Η πρότασή μας αφορά 17 μόνο άρθρα, αποφεύγοντας το συνταγματικό μαξιμαλισμό της ΝΔ που οδήγησε σε δυο αποτυχημένες συνταγματικές αναθεωρήσεις, το 2001 και 2008.
Υπάρχει, όμως, και ένα άρθρο που δεν επιθυμούμε να αναθεωρήσουμε. Είναι το άρθρο 16 για τα Δημόσια Ανώτατα Ιδρύματα, που ορίζει αυστηρά την προστασία του Δημόσιου Πανεπιστήμιου και το οποίο ψηφίστηκε το 1975 με μεγάλη πλειοψηφία επί κυβέρνησης του Κωνσταντίνου Καραμανλή.
Το άρθρο 16 έχει ένα πλεονασμό, γιατί ενώ ορίζει ότι τα πανεπιστήμια είναι δημόσια, συγχρόνως απαγορεύει την ίδρυση ιδιωτικών, γιατί ο νομοθέτης ήθελε τότε να θωρακίσει το δημόσιο πανεπιστήμιο και να εξαιρέσει την επιστημονική διδασκαλία και την επιστημονική έρευνα από τον ανταγωνισμό της αγοράς και την επιρροή ιδιοτελών-ιδιωτικών συμφερόντων.
Το άρθρο 16 θεμελίωσε το νέο ελληνικό δημόσιο πανεπιστήμιο και συνέβαλε στην ανάπτυξη και άνθισή του, ακόμα και στα δύσκολα χρόνια της κρίσης. Άνθιση που σήμερα αναγνωρίζεται διεθνώς.
Αξίζει να επισημάνουμε ότι ο συνταγματικός νομοθέτης τοποθέτησε το άρθρο αυτό στο κεφάλαιο των ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων, ώστε να τονίζεται ο χαρακτήρας της παιδείας ως δικαίωμα. Συνταγματικό δικαίωμα.
Οι προσπάθειες άλωσης του κοινωνικού δικαιώματος στην Παιδεία
Από τις αρχές της δεκαετίας του 1990, με την κυβέρνηση της ΝΔ, ξεκινά αγώνας να καταργηθεί ο αποκλειστικά δημόσιος χαρακτήρας των ΑΕΙ, όταν διάφοροι επιτήδειοι άνοιγαν «κολέγια» και υπόσχονταν πτυχία «πανεπιστημιακού επιπέδου» έναντι διδάκτρων, ενώ η τότε κυβέρνηση υποσχόταν σε φίλους και γνωστούς της ότι είτε θα καταργούσε, είτε θα παρέκαμπτε τη συνταγματική απαγόρευση των ιδιωτικών ΑΕΙ.
Η δεύτερη συστηματική προσπάθεια άλωσης του άρθρου 16 επιχειρήθηκε και πάλι από κυβέρνηση της ΝΔ το 2006-2007. Η μαχητική αντίσταση και οι πολύμηνες διαδηλώσεις φοιτητών και διδασκόντων οδήγησαν σε ναυάγιο τις επιχειρούμενες αλλαγές και σε άτακτη υποχώρηση τη ΝΔ και το ΠΑΣΟΚ.
Ο δημόσιος χαρακτήρας των ΑΕΙ δεν είναι εμμονή της Αριστεράς, αλλά ο μόνος τρόπος για την ελεύθερη ανάπτυξη της επιστήμης και της έρευνας, για τη διάχυση της γνώσης και για την ελεύθερη πρόσβαση του λαού σε αυτήν.
Το Πανεπιστήμιο εξ’ ορισμού παράγει και αναπαράγει τη γνώση, καθώς και το διδακτικό φορέα που διαχειρίζεται τη γνώση και την έρευνα, αλλιώς δεν είναι Πανεπιστήμιο.
Αυτό κατοχυρώνεται με δυο τρόπους στο σύνταγμα. Το άρθρο 16 κατοχυρώνει δηλαδή:
α) Το αυτοδιοίκητο. Η ίδια η πανεπιστημιακή κοινότητα εκλέγει τα διοικητικά της όργανα και επιλέγει το επιστημονικό της προσωπικό με δικά της κριτήρια, στο πλαίσιο που ορίζει ο νόμος, δηλαδή το δημόσιο Πανεπιστήμιο αναπαράγεται το ίδιο.
Το άρθρο 4 κατοχυρώνει:
β) Την ελευθερία της διδασκαλίας και της έρευνας, χωρίς την οποία η παραγωγή γνώσης είναι αδύνατη.
Γιατί τα Πανεπιστήμια δεν μπορούν να είναι ιδιωτικά
Και τα δύο αυτά στοιχεία δεν μπορούν να υπάρξουν εκτός του δημοσίου σε ιδιωτικά πανεπιστήμια, είτε αυτά είναι κερδοσκοπικά είτε μη κερδοσκοπικά.
Το ιδιωτικό Πανεπιστήμιο διοικείται από τον ιδιοκτήτη του, είτε αυτός είναι ιδιωτική κερδοσκοπική εταιρία, είτε είναι μη κερδοσκοπικό ίδρυμα. Δηλαδή δεν το διοικεί η πανεπιστημιακή κοινότητα. Η πρόσληψη του επιστημονικού προσωπικού γίνεται από τον ιδιοκτήτη με δικά του κριτήρια. Ο ιδιοκτήτης καθορίζει το περιεχόμενο της διδασκαλίας και την κατεύθυνση της έρευνας.
Ακόμα και στο Δημόσιο Πανεπιστήμιο η ίδρυση νέων πανεπιστημιακών τμημάτων και ο καθορισμός των γνωστικών τους αντικειμένων γίνεται με απόφαση του κράτους, γίνεται με γνώμονα το δημόσιο συμφέρον και το κοινωνικό όφελος.
Αντίθετα, σε ιδιωτικά ΑΕΙ γνώμονας είναι είτε το κερδοσκοπικό συμφέρον του επιχειρηματία, είτε οι σκοποί του μη κερδοσκοπικού ιδρύματος, που όμως καθορίζονται από αυτό το ίδιο. Με άλλα λόγια, ιδιωτικά ΑΕΙ είναι εκπαιδευτικά ιδρύματα εκτός της δημοκρατίας και μάλιστα όχι καλής ποιότητας. Ας μας αναφέρει κάποιος επιτέλους, έστω ένα ιδιωτικό ΑΕΙ στην Ευρώπη που διαπρέπει.
Είναι άτοπη η σύγκριση με τον ιδιωτικό τομέα της εκπαίδευσης στις δύο πρώτες βαθμίδες –μας λένε γιατί να μην υπάρχουν ιδιωτικά ΑΕΙ, αφού υπάρχουν ιδιωτικά σχολεία; – Στις δύο πρώτες βαθμίδες της εκπαίδευσης το σχολικό πρόγραμμα και η διδακτέα ύλη καθορίζονται από το κράτος. Αυτό δεν μπορεί να γίνει στα ΑΕΙ, επειδή εκεί παράγεται πρωτογενώς η γνώση και αυτή η παραγωγή δεν επιδέχεται τέτοιου είδους παρεμβάσεις. Αλλιώς ακυρώνεται.
Η πανεπιστημιακή παιδεία είναι πολύ ακριβή διαδικασία. Ακόμα και αν έμπαιναν δίδακτρα στα ΑΕΙ, και αυτό είναι η άλλη κρυφή επιδίωξη της αντιπολίτευσης, τα έσοδα δεν θα μπορούσαν να καλύψουν τις δαπάνες. Είτε κερδοσκοπικά είναι τα ιδιωτικά ΑΕΙ είτε μη κερδοσκοπικά, θα απευθύνονται σε πολύ πλούσιους –τα κερδοσκοπικά φυσικά σε πάμπλουτους– ή θα πρέπει κατά μεγάλο μέρος να χρηματοδοτούνται από το κράτος. Άρα στόχος είναι ο ισχνός κορβανάς για την ανώτατη εκπαίδευση να διασπαστεί στα ιδιωτικά ιδρύματα.
Υπάρχει, άλλωστε, εμπειρία σε άλλους τομείς –όπως στην πρόνοια για παράδειγμα. Ιδιωτικά ιδρύματα, κοινωφελή μη κερδοσκοπικού σκοπού, δεν τα βγάζουν πέρα χωρίς κρατική χρηματοδότηση. Δείτε τι συμβαίνει στο Γηροκομείο Αθηνών.
Αυτό, λοιπόν, που προτείνουν οι θιασώτες των ιδιωτικών ΑΕΙ είναι κρατικοδίαιτα ιδρύματα, χωρίς την ελευθερία των δημόσιων ΑΕΙ. Για ποιον λόγο; Μόνο για να ικανοποιηθούν κερδοσκοπικά ή εξουσιαστικά συμφέροντα, χωρίς ορατό εκπαιδευτικό όφελος.
Συχνά ρωτάτε αν ένα μεγάλο πλούσιο ίδρυμα ή ένας πάμπλουτος ιδιώτης προτίθεται να χρηματοδοτήσει την ίδρυση ενός ΑΕΙ τι θα γίνει; Δεν υπάρχει εμπόδιο. Παραδείγματα υπάρχουν. Το Πάντειο Πανεπιστήμιο και το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο δημιουργήθηκαν με κληροδοτήματα και δωρεές: ως δημόσια ΑΕΙ όμως.
Η προσπάθεια απαξίωσης του Δημόσιου Πανεπιστημίου
Βρίσκεται σε εξέλιξη τα τελευταία χρόνια μια συντονισμένη προσπάθεια απαξίωσης του δημόσιου πανεπιστημίου. Κι αυτή η προσπάθεια έχει τη σφραγίδα της ΝΔ. Αλλά κύριοι της ΝΔ αποφασίστε: είναι ή δεν είναι καλό το ελληνικό πανεπιστήμιο; Γιατί από τη μια απαξιώνετε το ρόλο του ελληνικού πανεπιστημίου και από την άλλη μιλάτε για το περίφημο brain drain, τη φυγή των νέων στο εξωτερικό. Μα αν δεν ήταν σπουδαία τα ελληνικά πανεπιστήμια, δεν θα ήταν περιζήτητοι οι πτυχιούχοι μας. Είστε, νυν και ΑΕΙ σε σύγχυση και αντιφάσεις κύριοι της ΝΔ…
Είναι η δεύτερη φορά που η Βουλή συζητάει την κατάργηση της συνταγματικής προστασίας του δημόσιου πανεπιστημίου. Την πρώτη φορά παραλίγο να διασπαστεί το, τότε ακόμα ισχυρό, ΠΑΣΟΚ και η επίθεση στην ανώτατη παιδεία αποκρούστηκε. Τώρα ευτυχώς η πλειοψηφία της Βουλής είναι αντίθετη και ο δημόσιος χαρακτήρας της ανώτατης εκπαίδευσης θα διασωθεί. Αυτό είναι η παρακαταθήκη της αριστεράς για τις επόμενες γενιές.
Θεανώ Φωτίου
Πηγή: Η Εποχή
