Δημοσιοποιούνται σοβαρές καταγγελίες, περί κακοποιήσεων ωφελούμενων σε δομή του Κέντρου Κοινωνικής Πρόνοιας Κεντρικής Μακεδονίας (ΚΚΠΠΚΜ). Τι συνέβαινε στη συγκεκριμένη δομή επί υπουργίας σας και τι παραδώσατε στη σημερινή κυβέρνηση;
Το 2017 καταγράψαμε με νόμο σε ψηφιακά αρχεία όλα τα ιδρύματα (πόσα παιδιά φιλοξενεί, πόσους εργαζόμενους και εθελοντές απασχολεί, οικονομικά και περιουσιακά στοιχεία, κτλ) ακριβώς για να γνωρίζει το κράτος την ακριβή κατάσταση των ιδρυμάτων, δημοσίου και ιδιωτικού δικαίου.
Ως προς το ΚΚΠΠΚΜ, θα σας πω τι κάναμε σε συνεργασία με τη διοίκηση που διορίσαμε. Στη λήξη της θητείας της, το ταμειακό υπόλοιπο ήταν 6-7 εκατ. ευρώ. Σήμερα δεν υπάρχουν χρήματα για να καλυφθούν στοιχειώδεις ανάγκες. Καταργήσαμε την καθήλωση με ιμάντες για 16 παιδιά με βαριές αναπηρίες. Εξασφαλίσαμε δωρεά 2,5 εκατ. ευρώ και λειτούργησε για 3 χρόνια κάμπινγκ στο Λιτόχωρο που φιλοξένησε ΑμεΑ από ιδρύματα όλης της χώρας. Η παρούσα διοίκηση το άφησε να καταρρεύσει. Δημιουργήσαμε συμβουλευτικό σταθμό και πρόγραμμα για παιδιά και εφήβους που βρίσκονται σε οικονομικό κίνδυνο. Καταφέραμε να βγάλουμε 68 παιδιά από το ίδρυμα και να τα εγκαταστήσουμε σε διαμερίσματα (Στέγες Υποστηριζόμενης Διαβίωσης). Σε συνεργασία με την προηγούμενη διοίκηση, επιδιώκαμε τη συνεχή επιμόρφωση προσωπικού. Επίσης, το ΚΚΠΠΚΜ δημιούργησε την πρώτη δομή για ανήλικα προσφυγόπουλα στις εγκαταστάσεις του. Όλο αυτό το έργο και οι συντονισμένες προσπάθειες, κατέρρευσαν μέσα σε τρία χρόνια, με πρόεδρο του ΚΠΠΠΚΜ, την κ. Νάκου, προσωπική επιλογή του πρωθυπουργού.
Εκκινώντας από το ΚΚΠΠΚΜ, ποιες είναι οι ευθύνες που βαρύνουν την εκάστοτε ηγεσία του αρμόδιου υπουργείου, όταν είναι αυτή που διορίζει διοικητικά συμβούλια στις ανά περιφέρεια δομές κοινωνικής πρόνοιας της πολιτείας;
Οι ευθύνες είναι μεγάλες. Η ηγεσία του υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων είναι αποκλειστικά υπεύθυνη για την εποπτεία και τον έλεγχο των δημόσιων δομών κοινωνικής πρόνοιας. Οι ευθύνες είναι ακόμα μεγαλύτερες όταν υπάρχουν καταγγελίες. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, που αφορά στον τραγικό θάνατο δύο παιδιών ΑμεΑ σε δομή του ΚΚΠΠΚΜ, είχαν γίνει καταγγελίες από τον Νοέμβριο του 2021 και τον Οκτώβριο του 2021 (για το δεύτερο παιδί), τόσο στη διοίκηση, όσο και στο υπουργείο. Καμία απάντηση από πουθενά. Τον Ιανουάριο του 2022 επιλαμβάνεται της υπόθεσης η Εθνική Αρχή Διαφάνειας. Εν τω μεταξύ, ο ΣΥΡΙΖΑ από τις αρχές του 2020 αναδεικνύει προβλήματα της διοίκησης του ΚΚΠΠΚΜ με επάλληλες ερωτήσεις στη Βουλή: Απευθείας αναθέσεις προμηθειών και υπηρεσιών σε ημέτερους, ακόμη και για θέματα τα οποία δεν αφορούσαν τους περιθαλπόμενους αλλά την προσωπική προβολή της κ. Νάκου. Το σκάνδαλο των «γαλάζιων εμβολίων». Αντί να εμβολιάζονται τα ανάπηρα παιδιά της δομής, τα εμβόλια δίνονταν σε τοπικά γαλάζια στελέχη (έχουν αποπεμφθεί δύο αξιωματούχοι του Δήμου Θεσσαλονίκης). Τέλος, η πρόεδρος κ. Νάκου, κινούμενη με εκδικητικό μίσος επιχείρησε δικαστικά να αφαιρέσει την επιμέλεια ανάπηρου παιδιού από ανάδοχη μητέρα που είχε καταγγείλει, μαζί με άλλα μέλη του Συλλόγου των γονιών, ότι υπάρχουν σοβαρά θέματα στη διαχείριση της ακίνητης περιουσίας. Σε όλα αυτά, το υπουργείο μας απαντούσε ότι αυτά που λέμε δεν ισχύουν, ότι όλα είναι απολύτως σύννομα και δεοντολογικά και ότι το επικουρικό προσωπικό είναι επαρκές και ικανό.
Και ενώ εκκρεμούσε το πόρισμα της ΕΑΔ, στις 23 Νοεμβρίου 2022, η κ. Δόμνα Μιχαηλίδου ανανεώνει τη θητεία της κ. Νάκου και του διοικητικού συμβουλίου για νέα τριετία. Μάλιστα η κα Νάκου με ανάρτησή της στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ευχαρίστησε προσωπικά τον πρωθυπουργό για την εμπιστοσύνη που έδειξε στο πρόσωπό της. Έτσι, λύθηκαν όλες οι απορίες για την ασυλία που απολάμβανε. Αλλά στις 25 Νοεμβρίου, βγήκε το πόρισμα κόλαφος της ΕΑΔ που ανέδειξε τις εγκληματικές ευθύνες της διοίκησης και ανάγκασε την αρμόδια υφυπουργό να ζητήσει τις παραιτήσεις της κ. Νάκου και όλου του ΔΣ.
Ακούγονται πολλά για την κακοποιητική «φύση» των ιδρυμάτων. Ποια είναι η πρακτική και νομική οδός μέσω της οποίας θα πορευτούμε στην αποϊδρυματοποίηση; Ποια συγκεκριμένα βήματα έκανε η προηγούμενη κυβέρνηση προς την κατεύθυνση αυτή;
Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ακόμα και το καλύτερο ίδρυμα δεν είναι τόπος για να μένει ένα παιδί. Είναι βλαπτικό για την ψυχική και νοητική του κατάσταση – το επιβεβαιώνουν όλες οι μελέτες. Για αυτό και ο στόχος ενός κράτους πρέπει να είναι η αποϊδρυματοποίηση, η οποία έχει δύο όψεις: Η πρώτη είναι να βγάλουμε τα παιδιά από τα ιδρύματα. Αυτό επιτυγχάνεται με την αναδοχή ή την υιοθεσία, την ανάπτυξη Στεγών Υποστηριζόμενης Διαβίωσης, την επαγγελματική αναδοχή και βέβαια τη δημιουργία προϋποθέσεων για επιστροφή στη βιολογική οικογένεια.
Ο νόμος του 2018 για την αναδοχή και τη υιοθεσία είναι ένας νόμος πρωτότυπος, ψηφιακός, που εξασφαλίζει διαφάνεια και ισονομία, για τον οποίο είμαστε περήφανοι. Η ψηφιακότητα απέκλεισε περιπτώσεις διαπλοκής και διαφθοράς και επιτάχυνε όλες τις διαδικασίες από 6 έως 8 χρόνια, σε 6 έως 8 μήνες. Περιελάμβανε όλα τα παιδιά, ακόμα και αυτά που διαβιούσαν σε νοσοκομεία. Το 2019 δημιουργήσαμε ενδιάμεση δομή στον Κέντρο Κοινωνικής Πρόνοιας Αττικής (εγκαταστάσεις Αλίμου), ώστε να μεταφερθούν τα παιδιά από τα νοσοκομεία Αττικής. Τότε ήταν 71 παιδιά σε όλα τα νοσοκομεία της Αττικής και όχι 340, όπως ψευδώς αναφέρει η κ. Μιχαηλίδου, η οποία την εγκατέλειψε.
Η ΝΔ πάγωσε τον νόμο για την αναδοχή-υιοθεσία για δύο χρόνια, αφού όμως, τον εγκαινίασε δύο φορές ο πρωθυπουργός. Παράλληλα, θεσμοθετήσαμε την επαγγελματική αναδοχή για παιδιά με βαριές αναπηρίες και συνεπώς αυξημένες και ειδικευμένες ανάγκες. Παράλληλα, θεσμοθετήσαμε τις Στέγες Υποστηριζόμενης Διαβίωσης, δηλαδή σπίτια οικογενειακού τύπου που φιλοξενούν 4-6 παιδιά και βρίσκονται μέσα στην πόλη. 160 Στέγες, με προϋπολογισμό 52 εκ. και εντάχθηκαν στα ΕΣΠΑ.
Η δεύτερη όψη της αποϊδρυματοποίησης, όμως, σημαίνει κυρίως να σταματήσουμε τη ροή των παιδιών από ευάλωτες, φτωχές ή κακοποιητικές οικογένειες προς τα ιδρύματα. Η κατεπείγουσα επαγγελματική αναδοχή για παιδιά κακοποιημένα που απομακρύνονται από το οικογενειακό τους περιβάλλον με εισαγγελική παρέμβαση, όπως και η Ανάδοχη Πρώτη Αγκαλιά για τα βρέφη, για να μην μπαίνουν στα ιδρύματα, είναι διεθνώς αποδεδειγμένα καλές πρακτικές στην κατεύθυνση της αποϊδρυματοποίησης. Εφαρμόσαμε την Ανάδοχη Πρώτη Αγκαλιά στο ΚΚΠ Αττικής και θεσμοθετήσαμε την επαγγελματική αναδοχή, η οποία δυστυχώς τέσσερα χρόνια μετά δεν έχει υλοποιηθεί. Εδώ είναι κρίσιμος παράγοντας η στήριξη του παιδιού και της βιολογικής οικογένειας. Τόσο η φτώχεια και ο κοινωνικός αποκλεισμός, όσο και η ανεπάρκεια των κρατικών δομών, που παρέχουν συμβουλευτική και κάθε τύπου στήριξη, οδηγούν τα παιδιά έξω από τη βιολογική τους οικογένεια.
Με ποιο τρόπο επιτυγχάνεται η στήριξη στην οποία αναφέρεστε;
Θα σας εξηγήσω τι κάναμε την περίοδο της διακυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ: Τριπλασιάσαμε τις παροχές σε είδος (σχολικά γεύματα, voucher ΚΔΑΠ και ΚΔΑΠ ΑμΕΑ) και σε χρήματα (επιδόματα) και ενισχύσαμε τις υπηρεσίες φροντίδας στην κοινότητα με 100 Κέντρα Στήριξης Οικογένειας και Παιδιού μέσα στους Δήμους, με χρηματοδότηση 8,2 εκ. από τα ΕΣΠΑ, που θα λειτουργούν ως υποδοχείς των καταγγελιών για να προλάβουμε τα φαινόμενα κακοποίησης. Ούτε αυτά υλοποίησε η κυβέρνηση της ΝΔ. Αντίθετα, αποφάσισε να ορίσει έναν υπεύθυνο κακοποίησης σε όποια δομή υπάρχουν παιδιά, ο οποίος όμως, είναι εργαζόμενος της δομής και θα καλείται να καταγγείλει τους εργοδότες του, γεγονός που, και στην περίπτωση της Κιβωτού του Κόσμου απεδείχθη ανεφάρμοστο, αφού ο καταγγέλλων υπάλληλος απολύθηκε.
Για εμάς τα ιδρύματα κλειστής φροντίδας, με αιχμή τα Κέντρα Κοινωνικής Πρόνοιας των Περιφερειών, στα οποία συγκεντρώνονται οι δημόσιες δομές, πρέπει να μετασχηματιστούν σε ανοιχτές δομές που θα παρέχουν κάθε είδους συμβουλευτικές και υποστηρικτικές υπηρεσίες στην κοινότητα.
Πώς διασφαλίζονται τα παιδιά σε ανάδοχες ή θετές οικογένειες από ενδεχομένως κακοποιητικές συμπεριφορές;
Και για αυτό υπάρχει πρόβλεψη στον νόμο για την αναδοχή-υιοθεσία. Στην περίπτωση υιοθεσίας, η οικογένεια βρίσκεται υπό την εποπτεία του κράτους για τρία χρόνια. Στην περίπτωση της αναδοχής, η εποπτεία του κράτους είναι διαρκής.
Το πρόβλημα λοιπόν δεν εστιάζεται στο νομικό πλαίσιο, το οποίο σε γενικές γραμμές είναι επαρκές. Αυτό που χρειάζεται είναι η στελέχωση των υπηρεσιών του κράτους με εκπαιδευμένο προσωπικό όλων των απαραίτητων ειδικοτήτων, αλλά και η δημιουργία κουλτούρας αποδοχής του θεσμού της αναδοχής στην κοινότητα.
H Θεανώ Φωτίου είναι αναπληρώτρια τομεάρχισσα για την Κοινωνική Αλληλεγγύη του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ και πρώην αν. υπουργός Κοινωνικής Αλληλεγγύης.
Ζωή Γεωργούλα
