Η Νέα Αριστερά αποτελεί σήμερα το κύριο σημείο αναφοράς για μια δυνητική ανασυγκρότηση των δυνάμεων της ανανεωτικής και ριζοσπαστικής Αριστεράς. Ξεκινάει βέβαια σχεδόν από το μηδέν και καλείται να υπερβεί μύριες δυσκολίες. Χρειάζεται, ωστόσο, να αποφύγει το λάθος να διεκδικεί τη συνέχεια του «αυθεντικού ΣΥΡΙΖΑ» (με πιθανότερη κατάληξη τη γρήγορη απαξίωση και περιθωριοποίηση) και να χαράξει την πορεία της από μια νέα και ουσιωδώς διαφορετική αφετηρία. Η πολιτική κουλτούρα της Αριστεράς πρέπει να ανασυγκροτηθεί και να ανανεωθεί.
Σήμερα περισσότερο ίσως από κάθε άλλη φορά, η Αριστερά δεν μπορεί να υπάρχει χωρίς νέα σκέψη, χωρίς νέες ιδέες. Κανένα από τα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε σήμερα δεν μπορεί να λυθεί με τις συνταγές του παρελθόντος – χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν έχουμε τίποτα να διδαχτούμε από το παρελθόν. Δεν μπορεί να υπάρχει Αριστερά χωρίς κριτική σκέψη, χωρίς αμφισβήτηση της υπάρχουσας τάξης πραγμάτων, της σημερινής μορφής του καπιταλιστικού κόσμου. Η κριτική θεωρία που χρειάζεται η σύγχρονη Αριστερά δεν μπορεί να αναζητηθεί με μιαν επιστροφή σε αυτό που χάθηκε ή κατέπεσε, στις βεβαιότητες του παρελθόντος. Το γεγονός όμως ότι σήμερα δεν διαφαίνονται ολικές εναλλακτικές λύσεις στο κοινωνικοοικονομικό σύστημα που κυριαρχεί παγκόσμια δεν αποκλείει τη δυνατότητα μιας κριτικής και μη απολογητικής στάσης απέναντί του.
Το γεγονός ότι δεν μπορούμε να προβλέψουμε το τέλος του ή να σχεδιάσουμε από τώρα αυτό που θα το αντικαταστήσει, δεν πρέπει να μας εμποδίζει να βλέπουμε τα όριά του και τις αντιφάσεις του. Από την ιστορική μας παράδοση κληρονομούμε ένα λεξιλόγιο που περιγράφει με πολύ γενικούς όρους τις επιλογές όσων θέλουμε να ανήκουμε στη δημοκρατική Αριστερά: η ισότητα εναντίον της ανισότητας, τα δικαιώματα εναντίον των προνομίων, η δικαιοσύνη εναντίον της αδικίας, η ελευθερία εναντίον του αυταρχισμού, η ειρήνη εναντίον του πολέμου, το φυσικό περιβάλλον εναντίον της υποβάθμισής του σε εμπόρευμα, το κοινωνικό κράτος εναντίον της μετατροπής του σε αγορά, τα κοινά αγαθά εναντίον των ιδιωτικοποιήσεων κ.λπ.
Αυτή η κληρονομιά παραμένει πάντα πολύτιμη, αλλά δεν αρκεί για να προσανατολίζει τη δράση μας στις σύγχρονες συνθήκες. Η ευρωπαϊκή εμπειρία κατέδειξε ότι όπου και όταν η Αριστερά (στις διάφορες εκδοχές της) ανέλαβε κυβερνητικές ευθύνες, δεν κατόρθωσε να εφαρμόσει πολιτικές εμπνεόμενες από τις θεμελιώδεις αρχές και αξίες της. Οι κυβερνητικές εμπειρίες της Αριστεράς επιβεβαίωσαν ότι, σε συνθήκες απελευθέρωσης των αγορών και της κίνησης των κεφαλαίων, έχουν μειωθεί δραστικά η δύναμη και ο ρυθμιστικός και παρεμβατικός ρόλος του κράτους.
Και ενώ η αποκατάσταση του πρωτείου της δημοκρατικής πολιτικής σε σχέση με τον αχαλίνωτο και ακυβέρνητο καπιταλισμό μπορεί να σχεδιαστεί και να υλοποιηθεί μόνον σε υπερεθνική κλίμακα, η αλλαγή των προσανατολισμών της ευρωπαϊκής πολιτικής προσκρούει σε ανυπέρβλητα εμπόδια. Από δω πηγάζουν σε μεγάλο βαθμό οι μείζονες στρατηγικές δυσκολίες και τα αδιέξοδα που αντιμετωπίζουν σήμερα όλες οι τάσεις της ευρωπαϊκής Αριστεράς. Χρειάζεται να έχουμε πλήρη επίγνωση αυτών των δυσκολιών, χωρίς γι’ αυτόν τον λόγο να περιορίζουμε τον ρόλο της Αριστεράς στην αντιπολιτευτική καταγγελία και τη διαμαρτυρία, εγκαταλείποντας έτσι την προοπτική θεμελίωσης μιας νέας ηγεμονίας.
Γνωρίζουμε πλέον ότι δεν υπάρχει έστω και ένα μόνο μεγάλο πρόβλημα στον σύγχρονο κόσμο –ανισότητες, κλιματική κρίση, περιβάλλον, ενέργεια, μεταναστεύσεις κ.ά.– που να μπορεί να επιλυθεί από τη βούληση και τη δράση ενός μόνο κράτους ή μιας εθνικής κυβέρνησης. Η μεγάλη πρόκληση, στην οποία δεν έχει βρει απάντηση η διεθνής Αριστερά, είναι το πώς θα μπορέσει να ανυψώσει την πολιτική (που παραμένει μέχρι σήμερα τοπική, περιορισμένη στο πλαίσιο του έθνους-κράτους) σε ένα επίπεδο προβλημάτων που έχουν ήδη παγκόσμιο χαρακτήρα.
Χρειάζεται ωστόσο να συνεχιστεί η αναζήτηση. Και αυτήν την αναζήτηση μπορεί να την οργανώσει μια νέα πολιτική δύναμη της Αριστεράς, που θα συνδέεται με τις καλύτερες παραδόσεις της και ταυτόχρονα θα προσπαθεί να συμβάλει στην ιδεολογική και προγραμματική της ανανέωση. Η Νέα Αριστερά πρέπει να επιδιώξει να γίνει αυτό το κόμμα: ένα κόμμα που μάχεται για την ισότητα και τις αξίες της Αριστεράς, που συνδέει άρρηκτα ηθική και πολιτική, που μιλάει στον λαό με τη γλώσσα της αλήθειας, χωρίς δημαγωγία, που υπερασπίζεται τον κόσμο της εργασίας και τους πιο ευάλωτους τομείς της κοινωνίας, ένα κόμμα δημοκρατικό και μεταρρυθμιστικό, ικανό να επεξεργαστεί σταδιακά ένα συνολικό στρατηγικό σχέδιο για τη χώρα και τη θέση της στην Ευρώπη και στον κόσμο.
Θανάσης Γιαλκέτσης
