Ο διαγωνισμός για τις τηλεοπτικές άδειες ολοκληρώθηκε. Έχουν γραφτεί εκατοντάδες σχολίων και απόψεων για τη διαδικασία. Ποια η γνώμη σου για αυτή; Τελικά μετράει μόνο ποιος έχει γεμάτο πορτοφόλι;
Θα έλεγα πως πράγματι κυριάρχησε, σχεδόν αποκλειστικά, η οικονομική λογική του ποιος θα δώσει τα περισσότερα, ενώ δεν ελήφθη καθόλου υπόψη το τι προϊόν θα προσφέρει όποιο κανάλι πάρει την άδεια. Επειδή, κατά καιρούς, έχουν γραφτεί διάφορα για τον κάθε επίδοξο καναλάρχη, καλό θα είναι να ελεγχθεί αυστηρά το πόθεν έσχες όσων απέκτησαν την άδεια μέσω του διαγωνισμού. Αυτό θα είναι η ελάχιστη, αλλά αναγκαία δικλείδα ελέγχου του πώς εξασφαλίστηκαν τα εκατομμύρια που κατατέθηκαν για να αποκτηθεί η άδεια.
Θα έπρεπε να είχαν προβλεφθεί κριτήρια για την ποιότητα όσων προβάλλονται από κάθε κανάλι;
Άκουσα από εκπρόσωπο της Νέας Δημοκρατίας να αναδεικνύει υποκριτικά το ποιοτικό κριτήριο. Και μου κάνει εντύπωση, καθώς όλα τα προηγούμενα χρόνια που κυβέρνησε η ΝΔ, όχι μόνο δεν έθεσε κάποιο ποιοτικό κριτήριο, αλλά δεν έκανε απολύτως τίποτα και όλα τα κανάλια λειτουργούσαν παράνομα. Όποτε συζητήθηκε το ζήτημα, θεωρήθηκε από πολλούς ένα είδος λογοκρισίας, όμως σαφώς το να τεθούν κάποια κριτήρια για το τι προβάλλεται δεν είναι λογοκρισία, αλλά έλεγχος ποιότητας.
Μακρύ το τέλος της διαπλοκής
Εν τέλει, η αδειοδότηση σημαίνει και καταπολέμηση της διαπλοκής;
Σε καμία περίπτωση. Η συζήτηση περί διαπλοκής έχει εστιαστεί στη δοσοληψία μεταξύ κυβερνήσεων και μέσων επικοινωνίας και έτσι έχει επικρατήσει το τελευταίο εξάμηνο η άποψη ότι διαπλοκή είναι η ροή χρήματος από τις τράπεζες στις επιχειρήσεις μέσων επικοινωνίας. Η ουσία της διαπλοκής δεν εντοπίζεται εκεί, αλλά ανάμεσα στην πολιτική εξουσία –είτε κεντρική, είτε περιφερειακή- και τους μεγάλους οικονομικούς ομίλους, οι οποίοι χρησιμοποιούν τα μέσα επικοινωνίας που κατέχουν, προκειμένου να παρέχουν υποστήριξη στους εκπροσώπους της πολιτικής εξουσίας, ούτως ώστε να αναλαμβάνουν δημόσιο χρήμα από την πολιτική εξουσία με τη μορφή προμηθειών, δημοσίων έργων, κ.λπ. Αυτή, λοιπόν, είναι η διαπλοκή. Ακόμα πρέπει να κατανοήσουμε πως τα μέσα επικοινωνίας δεν είναι βιώσιμα ως ανεξάρτητες επιχειρήσεις. Και αυτό δεν συμβαίνει μόνο στην Ελλάδα, αλλά και σε πολλές χώρες. Χρειάζονται, λοιπόν, χρήματα από αλλού. Επομένως, πρέπει να δούμε ποιοι βρίσκονται πίσω από τα κανάλια και τι συμφέροντα εξυπηρετούν. Τέλος μην ξεχνάμε ότι τα κανάλια θα περάσουν στα χέρια, κατά βάση κρατικοδίαιτων μεγαλοεπιχειρηματιών. Επομένως, μάλλον δύσκολο να καταπολεμηθεί η διαπλοκή, η εκμετάλλευση και η άσκηση πιέσεων στους δημοσιογράφους, αλλά κυρίως η πολιορκία της πολιτικής εξουσίας, τόσο σε κεντρικό όσο και σε περιφερειακό επίπεδο.
Σε αυτό συντείνει και ο περιορισμός των καναλιών σε τέσσερα;
Η σκέψη της κυβέρνησης είναι απλή. Μειώνοντας τα κανάλια σε τέσσερα, το κοινό θα περιοριστεί σε αυτά και δεν θα διασπείρεται, όπως θα συμβεί και με τη διαφημιστική πίτα. Έτσι, θεωρούν, ότι τα κανάλια αυτά θα καταστούν βιώσιμα. Αυτά που πάντα ήταν, και ακόμα είναι, διαπλεκόμενα, είναι τα μεγάλα κανάλια, όχι τα μικρά με την τηλεθέαση 0,5%. Άρα, λοιπόν, μεγάλο κοινό δεν σημαίνει απαραίτητα βιωσιμότητα, ούτε έλλειψη της διαπλοκής. Πιθανόν το αντίθετο να σημαίνει. Από την άλλη, το επιχείρημα περί διαφημιστικής πίτας και βιωσιμότητας δεν ευσταθεί. Η σκέψη είναι πως η διαφημιστική πίτα είναι 200 εκατ. ευρώ και θα μοιραστεί το κάθε κανάλι από 50 εκατ. Και ποιος είπε ότι ένα κανάλι χρειάζεται 50 εκατ. ευρώ για να είναι εκπέμψει; Μπορεί να επενδύσει λιγότερα, στηριζόμενο σε σχολιασμό της επικαιρότητας ή στα social media ή περισσότερα για να παράγει ένα πλούσιο και εντυπωσιακό πρόγραμμα, για να προσελκύσει ένα μεγάλο ακροατήριο, αποσκοπώντας στο να παίξει ένα πολιτικό ρόλο. Επομένως, αυτά τα επιπλέον χρήματα θα τα βρει από αλλού και δεν υπάρχει κάποια διάταξη που να φέρνει εμπόδια στην πιθανή παράνομη χρηματοδότηση από τράπεζες ή άλλους φορείς. Για παράδειγμα, ο νόμος δεν θα μπορούσε να λέει ότι οποιαδήποτε εταιρεία συναλλάσσεται με οποιοδήποτε τρόπο με το δημόσιο, δεν θα έπρεπε να έχει στην κατοχή της άδεια για μέσο επικοινωνίας; Και δεν αναφέρομαι στον έλεγχο του βασικού μετόχου, αλλά της εταιρείας που κατέχει μέσο επικοινωνίας και έχει συναλλαγές με το δημόσιο. Δεν θα μπορούσε ακόμα να εμποδίζει την αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου εταιρειών ΜΜΕ μετά από πολλά χρόνια ζημίας, όταν ταυτόχρονα οι μητρικές συναλλάσσονται με το δημόσιο, κ.α;
Και πώς, λοιπόν, θα αποτραπεί η διαπλοκή, αφού είναι τόσο δαιδαλώδης;
Ο μόνος τρόπος, κατά τη γνώμη μου, είναι να ακολουθήσουμε το χρήμα. Να ελεγχθούν, δηλαδή, τα χρήματα της θυγατρικής εταιρείας του μέσου ή της μητρικής εταιρείας που έχει το μέσο. Μόνο αν μπουν εκεί φραγμοί, μόνο αν κλείσουν οι δίοδοι ροής δημόσιου χρήματος, άμεσα ή έμμεσα, τότε η αγορά θα πετάξει, σε ένα βαθμό, έξω εκείνα τα κανάλια που δεν είναι βιώσιμα και επομένως θα ελεγχθεί κάπως η διαπλοκή.
Τίποτα δεν έληξε
Από τη στιγμή που δημοπρατήθηκαν τέσσερις άδειες, τα επόμενα κανάλια σε τρεις μήνες θα πάψουν να εκπέμπουν. Από το μαύρο της ΕΡΤ, θα ζήσουμε το μαύρο των ιδιωτικών καναλιών;
Αυτή είναι και η δική μου απορία. Αν υποθέσουμε ότι σε ενενήντα μέρες δεν πάψουν να λειτουργούν τα κανάλια που δεν θα έχουν πια νόμιμη άδεια, τι θα γίνει; Εκτιμώ πως τα ιδιωτικά κανάλια θα χρησιμοποιήσουν το μοντέλο της ΕΡΤ ως μοντέλο αντίστασης και γι’ αυτό η κυβέρνηση οφείλει να είναι πολύ προσεκτική. Δεν είναι δυνατόν να στείλει τα ΜΑΤ να ρίξουν μαύρο. Και δεν πιστεύω ότι θα το κάνει. Και ύστερα, τίποτα δεν έληξε επειδή δόθηκαν οι τέσσερις άδειες, παρότι δεν θεωρώ παράνομη τη διαδικασία.
Θετική αλλαγή
Ποιο, λοιπόν, θα είναι το τοπίο την επόμενη μέρα;
Δημιουργούνται πολλά ερωτήματα: Ποιες θα είναι οι σχέσεις μεταξύ των τεσσάρων τηλεοπτικών σταθμών; Ποιες θα είναι οι σχέσεις μεταξύ των αδειοδοτημένων και μη; Ποιες θα είναι οι σχέσεις των αδειοδοτημένων καναλιών με την κυβέρνηση και ποιες των μη αδειοδοτημένων; Ποια θα είναι χρήση των δυνατοτήτων που θα έχουν; Πώς θα διαχειριστούν τους εργαζόμενους; Σε κάθε περίπτωση είναι μια θετική αλλαγή, παρά τις αδυναμίες που επισημαίνω και θα έπρεπε να είχε γίνει εδώ και πολλά χρόνια. Θέλω, όμως, να επισημάνω κάτι, για να μην έχουμε ψευδαισθήσεις: Τα μέσα επικοινωνίας είναι απλώς το προσκήνιο. Πρέπει να δούμε τι κρύβεται πίσω από την βιτρίνα, που είναι οι επιχειρήσεις και η πολιτική εξουσία, δηλαδή ο καπιταλισμός. Επομένως, το τι θα γίνει με τα Μέσα που θα πάρουν τις άδειες, εξαρτάται από το τι θα γίνει με τις επιχειρήσεις που κρύβονται από πίσω. Ο ελληνικός καπιταλισμός είναι μεταπρατικός, κρατικοδίαιτος και εξαρτημένος. Για να επιβιώσει χρησιμοποιεί την πολιτική εξουσία, κάτι που εκείνη δέχεται πρόθυμα για να εξυπηρετηθούν οι δικοί της σκοποί. Μην περιμένουμε, λοιπόν, ότι τα τέσσερα κανάλια θα είναι κάτι διαφορετικό από ό,τι ξέραμε μέχρι σήμερα. Η μόνη διαφορά θα είναι ότι για πρώτη φορά θα είναι νόμιμα, θα έχουν αγοράσει την άδεια λειτουργίας τους. Τώρα, όμως, θα προσπαθήσουν να εισπράξουν το κόστος που πλήρωσαν για να εκπέμψουν νόμιμα και γι’ αυτό επιμένω πως το κράτος θα πρέπει να ακολουθήσει το χρήμα, για να εντοπίσει από πού προέρχεται.
Όπως ανέφερες και εσύ τα κανάλια που πια θα έχουν άδεια θα είναι αυτά, ή κάποια όμοιά τους, που όλα τα προηγούμενα χρόνια προσπάθησαν να χειραγωγήσουν την κοινή γνώμη. Επομένως, τι θα αλλάξει, ιδιαίτερα όταν μέχρι στιγμής η αξιωματική αντιπολίτευση δεν έχει επιτρέψει τη συγκρότηση ΕΣΡ;
Πράγματι, δεν υπάρχει κανένας ραδιοτηλεοπτικός έλεγχος, ενώ οι τηλεθεατές δεν εμπιστεύονται τα κανάλια. Μάλιστα, ένας μεγάλος αριθμός τηλεθεατών έχει φύγει από την τηλεόραση και έχει στραφεί στο διαδίκτυο. Όλη αυτή η συζήτηση έχει βλάψει τη σχέση του κοινού με την τηλεόραση, διότι προβάλει την εικόνα πως δεν έχουμε να κάνουμε με την ενημέρωση και την ψυχαγωγία, αλλά με πολιτικές επιχειρήσεις. Σε κάθε περίπτωση, η τηλεόραση συρρικνώνεται, και η εμμονή των πολιτικών δείχνει όχι πόσο σημαντική είναι η τηλεόραση, αλλά πόσο σημαντική είναι για αυτούς η τηλεόραση. Αυτό που προσπάθησε η κυβέρνηση να κάνει με το διαγωνισμό είναι μια τακτοποίηση. Όπως τακτοποιήθηκαν τα αυθαίρετα, οι ημιυπαίθριοι κλπ., αλλά η δόμηση της πόλης δεν άλλαξε ποτέ, έτσι θα συμβεί και τώρα. Επομένως, δεν νομίζω ότι θα αλλάξει κάτι σημαντικό στο τηλεοπτικό τοπίο, ίσως μάλιστα και να επιδεινωθεί, στην προσπάθεια των καναλαρχών να γίνουν τα προϊόντα τους ελκυστικά.
Τηλεόραση για τους πολίτες, όχι τους πολιτικούς
Σε αυτό το τηλεοπτικό τοπίο, ποιος θα είναι ο ρόλος της ΕΡΤ;
Ας μην θεωρούμε ότι υπάρχει ένα συνολικό σχέδιο για τα ΜΜΕ. Δίνονται σε κάθε ζήτημα επιμέρους λύσεις και αντιμετωπίσεις. Με δεδομένα τα προβλήματα που υπάρχουν στην ιδιωτική τηλεόραση, η ΕΡΤ θα μπορούσε να γίνει ο βασικός παίκτης στο τηλεοπτικό πεδίο, όπως συμβαίνει σε άλλες χώρες, όπως για παράδειγμα η Γαλλία, η Ιταλία, η Γερμανία. Δυστυχώς, δεν έχουν γίνει οι απαραίτητες κινήσεις. Το πρόβλημα της δημόσιας τηλεόρασης δεν είναι ότι προβάλει μεροληπτικά την κυβέρνηση, διότι δεν το κάνει, τηρεί την κοινοβουλευτική αναλογία. Το πρόβλημα, όμως, της ΕΡΤ είναι πως είναι μια τηλεόραση για πολιτικούς και όχι για πολίτες, γι’ αυτό οι πολίτες δεν την έχουν αγκαλιάσει και δεν την παρακολουθούν. Το πρόγραμμά της ενδιαφέρει τους πολιτικούς και δεν καλύπτει τις ανάγκες των πολιτών, όπως προσπαθούν να κάνουν τα ιδιωτικά κανάλια καλύπτοντας αποσπασματικά θέματα καθημερινότητας, δήμων, κοινωνικών προβλημάτων κλπ. Άμα η ΕΡΤ δεν αλλάξει ρότα, τότε δεν θα μπορέσει να έχει διείσδυση στο κοινό και θα αφήσει όλο το πεδίο ελεύθερο στα ιδιωτικά κανάλια.
Τη συνέντευξη πήρε η Ιωάννα Δρόσου
Πηγή: Εποχή
