Η σύσταση της εξεταστικής επιτροπής για τη διερεύνηση της χρηματοδότησης κομμάτων και μέσων μαζικής ενημέρωσης από τα τραπεζικά ιδρύματα της χώρας τελεί εν εξελίξει εδώ και κάποιους μήνες και θα συνεχιστεί τουλάχιστον ως το Δεκέμβριο. Αφού στις αρχικές συνεδριάσεις εξετάστηκαν μάρτυρες από τις τέσσερις συστημικές τράπεζες, στη συνέχεια κλήθηκαν κάποιοι ιδιοκτήτες ΜΜΕ. Η διαδικασία συνεχίζεται.
Η επιτροπή θα εκδώσει πόρισμα με τα συμπεράσματα των εργασιών της, έτσι ώστε η εθνική αντιπροσωπία να ορίσει τη θέση της σε σχέση με το αποκαλούμενο τρίγωνο της διαπλοκής. Το πόρισμα αυτό μπορεί να μελετηθεί από τους εισαγγελείς και, αν κριθεί σκόπιμο, η διαδικασία αυτή να προχωρήσει και σε απόδοση κατηγοριών από την ίδια τη δικαιοσύνη. Σε μεγάλο βαθμό, το ενδιαφέρον έγκειται βέβαια στη συζήτηση μεταξύ μαρτύρων και βουλευτών.
Οι υπερασπιστές των καναλαρχών
Η πολιτική γραμμή της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ είναι περίπου η εξής: τα δάνεια των ΜΜΕ αλλά και των κομμάτων αποτελούν ελάχιστο μόνο ποσοστό από τον συνολικό δανεισμό που έχουν χορηγήσει οι τράπεζες σε επιχειρήσεις και ιδρύματα. Υπ’ αυτή την έννοια δεν χρειάζεται να ασχολούμαστε με τόσο μικρά ποσά. Παράλληλα, η κυβέρνηση προχώρησε στη σύσταση αυτής της εξεταστικής επιτροπής έτσι ώστε να εκδικηθεί αλλά και να ποινικοποιήσει το κομματικό σύστημα της προηγούμενης περιόδου, καθώς και για να αλλάξει την ατζέντα που αφορά κυρίως την εσωτερική υποτίμηση που φέρνει το τρίτο μνημόνιο.
Ιδιαίτερα σε σχέση με τα ΜΜΕ, οι περισσότεροι βουλευτές της αντιπολίτευσης υπερασπίζονται την αδρή δανειοδότησή τους τα προηγούμενα χρόνια, συνήθως χωρίς επαρκείς εγγυήσεις. Πιστεύουν πως αυτή η πιστωτική πολιτική βοήθησε στο να μη χαθούν κι άλλες θέσεις εργασίας, δεν θεωρούν πως δανειοδοτήθηκαν τα ΜΜΕ με σκανδαλωδώς ευνοϊκούς όρους, εξακολουθούν να θεωρούν το μαύρο στην ΕΡΤ μια καλώς καμωμένη πολιτικά ιστορία, αντιδικούν με τους βουλευτές της κυβέρνησης όταν οι δεύτεροι στριμώχνουν τους μάρτυρες, ενώ κατηγορούν ανοιχτά τη συμπολίτευση ότι έχει ήδη καταλήξει στα συμπεράσματα του πορίσματος και άρα υπονομεύει τη δημοκρατική διαδικασία. Τονίζουν δε πως δεν υπήρξε διαπλοκή μεταξύ των προηγούμενων κυβερνήσεων και των ΜΜΕ, μιας και αυτά τα τελευταία είχαν, ανάμεσα σε άλλα, και αρνητικές ειδήσεις. Σε τελική ανάλυση, η πολιτική γραμμή καταλήγει στο συμπέρασμα πως η κυβέρνηση διώκει την επιχειρηματικότητα. Ή, τέλος πάντων, τη μη φίλια επιχειρηματικότητα.
Η λογική της προστασίας
Αυτή η υπερασπιστική γραμμή είναι εύλογη, όσο και απαραίτητη για τους εκπροσώπους της εξουσίας των προηγούμενων χρόνων. Περίπου 1,5 δισ. ευρώ (!) δάνεια έχουν χορηγηθεί στα ΜΜΕ από τις τράπεζες. Τα περισσότερα από αυτά τα χρήματα δόθηκαν κατά τη διάρκεια της κρίσης. Περίπου 400 εκατομμύρια είναι τα δάνεια των κομμάτων της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ, χρήματα που είναι περίπου αδύνατο να αποπληρωθούν είτε από την κρατική επιχορήγηση, είτε από εθελοντικές συνεισφορές των μελών τους.
Οι εκπρόσωποι της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ χρειάζεται να εντείνουν, να εντυπώσουν τη συμμαχία τους με τα ΜΜΕ, να αποδείξουν στους ιδιοκτήτες ότι υπερασπίζονται τα συμφέροντά τους. Εκτός κυβερνητικής εξουσίας γνωρίζουν πως είναι πιθανό να στριμωχτούν για τα πεπραγμένα τους. Το προηγούμενο πλέγμα εξουσίας και διαπλοκής χρειάζεται να παραμείνει όσο το δυνατόν πιο ενωμένο, τώρα που είναι δύσκολο να τηρηθεί η άτυπα θεσμοθετημένη ομερτά , που μπορούσε να συγκαλύπτει διαδρομές χρήματος και ισχύος. Αν σπάσει ένας κόμβος της συμμαχίας, ενδεχομένως να καταρρεύσει το μεγαλύτερο μέρος της και κάτι τέτοιο θα καθυστερήσει την ενδεχόμενη αλλά σίγουρα προσδοκώμενη παλινόρθωση.
Οι γυμνοί βασιλιάδες
Στην επιτροπή έχουν κληθεί μέχρι στιγμής σημαίνοντα πρόσωπα του επιχειρηματικού κόσμου που τυγχάνει να έχουν κανάλια, εφημερίδες, ραδιόφωνα: ο Γιάννης Αλαφούζος (ΣΚΑΪ), ο αδελφός του Θεμιστοκλής (Καθημερινή), ο Πάνος Ψυχάρης (Mega, ΔΟΛ), ο Γιάννης Κουρτάκης (Παραπολιτικά), ο Φώτης Μπόμπολας (Πήγασος, Mega) και ο Δημήτρης Κοντομηνάς (Alpha). Πρόσφατα απέφυγε να καταθέσει ο Θέμος Αναστασιάδης, ενώ επίκεινται οι καταθέσεις των Βαρδινογιάννη (Mega, Star) και Κυριακού (ANT1), όπως προκύπτει από την τελευταία συνεδρίαση.
Οι συνεδριάσεις της επιτροπής είναι πολύωρες και τυγχάνουν ελάχιστης κάλυψης από τα συστημικά μέσα ενημέρωσης. Η γραμμή στα επιτελεία τους είναι εκείνη της σιγής γιατί πολύ απλά… δεν βλέπονται. Ακούγονται όμως τόσο κραυγαλέα ή και παιδαριώδη επιχειρήματα από τη μεριά των εκπροσώπων της αστικής τάξης, που είναι αδύνατον να μη διαρρεύσουν σε ευρύτερα ακροατήρια.
Και κάπως έτσι φαίνεται πως οι βασιλιάδες είναι γυμνοί. Κι όχι μόνο. Είναι και οι γελωτοποιοί του εαυτού τους.
Όσο κρύβονταν από τη δημόσια σφαίρα, μπορούσαν να καλύπτονται πίσω από πολυπραγμοσύνη τους, την κοπιώδη επιχειρηματική προσπάθεια, την προσπάθειά τους για πρόοδο των επιχειρήσεων και κατ’ επέκταση (πάντα) του τόπου. Τώρα όμως πρέπει να μιλήσουν (και όχι να διατάξουν) για αρκετή ώρα σε ανθρώπους που δεν τους γλείφουν για να μην απολυθούν. Χρειάζεται να αναφερθούν on camera στην πραγματική τους θέση στο πλέγμα εξουσίας, πρέπει να επιδείξουν υπομονή, ρητορική ευφράδεια, ακρίβεια και ευγένεια. Να μην αντιφάσκουν, να μη θυμώνουν, να έχουν στο νου τους ότι δεν είναι αυτοί που η αυλή τους τους λέει ότι είναι.
Και, δυστυχώς γι’ αυτούς, αποδεικνύονται κατώτεροι των περιστάσεων σχεδόν στο σύνολο τους. Και εξευτελίζονται.
Ο κ. Πάνος Ψυχάρης στην Εξεταστική Επιτροπή. Να μια αποστροφή του αστικού του λόγου: «εγώ θα σας πω, όσον αφορά το θέμα της λεγόμενης “άδειας” –θα το ξαναπώ για άλλη μία φορά, η λεγόμενη “άδεια”, όσο και εάν δεν σας αρέσει, είναι λεγόμενη γιατί δεν έχει ολοκληρωθεί η διαδικασία, πρόκειται να βγουν κάποιες άδειες, μέχρι να βγουν είναι λεγόμενες οι άδειες, όταν βγουν θα είναι άδειες–, θα πω ότι είναι άδειες για να εκπέμπει κάποιος σταθμός, μέσω της DIGEA, φαντάζομαι, ή κάποιου άλλου αντίστοιχου φορέα, αυτές οι άδειες ας πούμε, που όμως, προς το παρόν είναι ακόμα λεγόμενες “άδειες”».
Ίσως η χαρακτηριστικότερη περίπτωση όλων ήταν ο γιος του Σταύρου Ψυχάρη. Ο Πάνος Ψυχάρης προσπάθησε, ομολογουμένως χωρίς ίχνος ρητορικών δεξιοτήτων, να αποδείξει ότι είναι δυνατός, ότι συνιστά μια εκδοχή του πάλαι ποτέ κραταιού πατέρα του. Και τα έκανε σαλάτα. Όταν ρωτήθηκε για τις καθυστερήσεις στη μισθοδοσία των υπαλλήλων του MEGA, είπε το αμίμητο: «Το θέμα της καθαρά αυστηρής μισθοδοσίας είναι κάτι μεταξύ ημών και υμών». Πολύ σωστά το λέει ο άνθρωπος. Ο μισθός είναι μια απολύτως μυστική και εμπιστευτική συναλλαγή. Και στις συντεχνίες του Μεσαίωνα έτσι κάνανε deal ο κόσμος.
Ερωτηθείς για την απίστευτα υψηλή δανειοδότηση του Mega απάντησε με γαλαντομία προς την εργατική τάξη της χώρας: «μέρος των 130 εκατομμυρίων ευρώ ή των 80 ή των 98 εκατομμυρίων ευρώ του ομολογιακού [δανείου], μπορεί να είχε δοθεί σε άλλον κόσμο, ίσως σε ιδιώτες, μπορεί να είχε δοθεί για να αγοράσουν και σπίτια, κατοικίες, ίσως και μετρητά, φράγκα. Και μπορεί αυτός ο κόσμος –τώρα σπεκουλάρουμε στο άγνωστο– να είχε πάρει αυτά τα δάνεια και τώρα να μην ήταν σε θέση να τα πληρώσει και να ήταν σε δεινή οικονομική θέση». Δηλαδή, το MEGA, μέσω του τραπεζικού κομμουνισμού που είχε επινοήσει, έπαιρνε δάνεια και έσωζε τον απλό κόσμο από τη χρέωση!
Στο τέλος, ο γιος του πατέρα Ψυχάρη αποκάλυψε πως η υπογραφή του κοστίζει 15 εκατομμύρια ευρώ:
Π. Ψυχάρης: Ναι, υπέγραψα εγγυήσεις. Δεν σημαίνει ότι έχεις το «cash».
Βουλευτής: Με τι;
Π. Ψυχάρης: Με αέρα.
Βουλευτής: Με αέρα;
Π. Ψυχάρης: Ναι.
Βουλευτής: Είπατε με αέρα; Είπατε στην Εξεταστική Επιτροπή ότι υπογράψατε αέρα 15 εκατομμύρια ευρώ εγγυήσεις για τα δάνεια;
Π. Ψυχάρης: Όχι. Η τράπεζα μου έχει ζητήσει εγγύηση προσωπική ύψους 15 εκατομμυρίων ευρώ.
Βουλευτής: Ωραία. Την υπογράψατε με ποιο εχέγγυο, κύριε Ψυχάρη;
Π. Ψυχάρης: Αυτό είναι το εχέγγυο.
O κ. Φώτης Μπόμπολας στην εξεταστική
Εύλογα αντιπαραβάλλει κανείς τον υιό Ψυχάρη με τον υιό Μπόμπολα. Οι δύο κύριοι ιδιοκτήτες δεν είχαν πρόβλημα να αναδείξουν τις μεταξύ τους αντιθέσεις. Ο γιος του ανθρώπου που δημιούργησε τη μεγαλύτερη κατασκευαστική εταιρεία στην Ελλάδα είπε πως το MEGA δεν το κλείνει η κυβέρνηση, αλλά η απροθυμία των μετόχων του να βάλουν το χέρι στην τσέπη. Και, κόντρα σε ό,τι ανέφερε ο γιός του κ. Ψυχάρη, είπε πως τα δάνεια του MEGA δεν εξυπηρετούνται και έχουν καταγγελθεί από τις τράπεζες. Φαίνεται πως όχι απλώς δεν συνεννοήθηκαν μεταξύ τους για να έχουν μια ενιαία γραμμή, έτσι ώστε να μην μπερδεύουν και τους βουλευτές που τους υπερασπίζονταν, αλλά προσπάθησαν να μεταφέρουν την ευθύνη οπουδήποτε αλλού εκτός από τον εαυτό τους. Τελικά, και η αστική τάξη διασπάται. Ειδικά όταν είναι λούμπεν. Ή όταν έχει δάνεια 160 εκατομμύρια ευρώ, όπως ο «Πήγασος» του κ. Μπόμπολα.
Ο κ. Γιάννης Αλαφούζος, ιδιοκτήτης του ΣΚΑΪ
Εξαιρετικός ήταν και ο Γιάννης Αλαφούζος του ΣΚΑΪ. Αφού αναγκάστηκε να πάρει πίσω τέσσερις φορές τις διατυπώσεις του για τις απολύσεις και τις συγχωνεύσεις στον όμιλό του, τον κ. Παππά και τον κ. Αρβανίτη, δεν μπόρεσε να απαντήσει στα σοβαρά στο δικό του επιχείρημα και έκανε τον κακό στους ανταγωνιστές του. Ο Αλαφούζος σε συνέντευξή του το 2012 είπε πως τα ΜΜΕ λειτουργούν ως γραφεία Τύπου των συμφερόντων των ιδιοκτητών τους. Αλλά αυτό δεν ισχύει για τον ίδιο. Όπως δεν ισχύει για τον όμιλό του –παρά μόνο για τους άλλους– και το ότι «Οι τράπεζες και η ελληνική πολιτεία χρηματοδότησαν πέραν της λογικής τους ανταγωνιστές μας για να κυριαρχήσουν στο τηλεοπτικό πεδίο». Τον ίδιο τον χρηματοδότησαν με «ψίχουλα» (στα 39,5 εκατ. ευρώ ανέρχονται οι οφειλές του ΣΚΑΪ και του Γιάννη Αλαφούζου στις τράπεζες, ενώ ο συνολικός δανεισμός είναι στα 47 εκατ. ευρώ). Είναι ο ίδιος άνθρωπος του οποίου τα περιουσιακά στοιχεία δεσμεύτηκαν, μιας και δεν μπορούσαν να δικαιολογηθούν ποσά περίπου… 50 εκατ. ευρώ.
Ο κ. Δημήτρης Κοντομηνάς στην εξεταστική επιτροπή σε ύφος διόλου απολογητικό
Και ο Δημήτρης Κοντομηνάς ήταν πρωταγωνιστής της εξεταστικής. Αφού είχε καταφέρει να ψέξει με τον πλέον χυδαίο τρόπο τους δημοσιογράφους του καναλιού του λίγους μήνες πριν, στην επιτροπή εμφανίστηκε χωρίς συναλλαγές ή διαπλοκή με το Δημόσιο (είπε το φοβερό ότι «η μόνη σχέση που έχω με το Δημόσιο είναι ότι αγοράζω γραμματόσημα για τις επιστολές μου»). Ο κ. Κοντομηνάς επίσης μας πληροφόρησε πως ο πατριωτισμός του αποδεικνύεται από το κανάλι του: «Έχω κανάλι γιατί είμαι πατριώτης» είπε.
Τα έχει πει ο Αλέξης Παπαχελάς
Σε άρθρο του το 2014 σημείωνε ο διευθυντής της Καθημερινής: «Στα χρόνια της μεταπολίτευσης η ελληνική αστική τάξη “βάρεσε” άτακτη υποχώρηση αρχικώς και κατόπιν αντικαταστάθηκε από έναν εσμό νεόπλουτων, κρατικοδίαιτων πειρατών. Αντί να επιμένει στην ανάγκη τήρησης των κανόνων για όλους, εστίασε το ενδιαφέρον της στο να φτιάχνει κανόνες στα μέτρα της ή να καταφέρνει να τους παραβιάζει χωρίς να τιμωρείται. Η ιδέα της επιχειρηματικότητας με ρίσκο και εξωστρέφεια αντικαταστάθηκε από τη θεοποίηση της αρπαχτής, της επιδότησης ή της εύκολης προμήθειας. Με τη συμπεριφορά της πρόσφερε νομιμοποίηση στη γενική εξάπλωση της διαφθοράς, με βάση εκείνο το περιώνυμο “έλα μωρέ, όλοι τα κάνουν, το ψάρι βρωμάει από το κεφάλι, ας φάμε και εμείς τίποτα…”. […] Τα μέσα ενημέρωσης, μεγάλο εργαλείο πολιτισμού και “εκπαίδευσης”, έμοιαζαν με πάλκο νεοπλουτισμού και άκρατου λαϊκισμού. Μοναδικό μέλημα η τηλεθέαση και η προβολή ιδίων συμφερόντων και των “κολλητών”».
Αλλά και πρόσφατα ο κ. Παπαχελάς δεν έχει αλλάξει απόψεις. Σε άρθρο του πριν από λίγες ημέρες έγραφε: «Το ούτως αποκαλούμενο κατεστημένο έτρεξε όμως να κάνει τις συμφωνίες του και τα παρασκηνιακά deals από το 2012 και μετά. Ο καθένας είχε τον λόγο του. Άλλος φοβόταν για να μη βγουν στη φόρα οι σκελετοί του. Άλλος ήθελε να πάρει την εκδίκησή του επειδή ένιωσε απόβλητος των αθηναϊκών σαλονιών. Κάποιοι ακολουθούσαν την πάγια αρχή που δίδαξε ο μακαρίτης Μποδοσάκης, που επέβαλλε ότι “πρέπει να τα έχουμε καλά με το γκουβέρνο”. […] Για να λέμε τα πράγματα με το όνομά τους. Ένα κομμάτι του ελληνικού κατεστημένου είχε ήδη σαπίσει πολύ. Η κρίση το αποτελείωσε, αλλά ήταν και πριν “στον αέρα”. Οι υπερβολές, η παντελής έλλειψη κανόνων διακυβέρνησης επιχειρήσεων, η απουσία σεβασμού στους θεσμούς είχαν οδηγήσει σε ένα Φαρ Ουέστ νεοελληνικού τύπου».
Lumpen
Αυτά που ευθαρσώς και με παρρησία αναγνωρίζει ο δημοσιογράφος της εφημερίδας της τάξης στην οποία αναφερόμαστε είναι η απόλυτη λουμπενοποίησή της. Η παραδοχή αυτή τεκμαίρεται στις συζητήσεις της εξεταστικής επιτροπής. Αν ο καθρέφτης της δυναμικότητας του ελληνικού καπιταλισμού και του τρόπου με το οποίο διαρθρώθηκε είναι τα πρωτοκλασάτα πρόσωπα που τον συναποτελούν, τότε μάλλον χρειάζονται φροντιστήρια επιχειρηματικότητας ή και αριστείας.
Σε κάθε περίπτωση, η κοινωνία που παρακολουθεί γελά και ταυτόχρονα θυμώνει πολύ. Όχι μόνο γιατί είναι απείρως πιο τραγελαφική η εικόνα των καπιταλιστών από αυτήν που περιμέναμε, αλλά γιατί οι νέοι πολίτες αυτής της χώρας έχουν κάθε λόγο να διεκδικούν τη διαμόρφωση μιας άλλης μιντιακής (και όχι μόνο) πραγματικότητας. Η διαδικασία πλειστηριασμού των αδειών, παρόλο που βάζει για πρώτη φορά τάξη στο τηλεοπτικό τοπίο, σίγουρα δεν απαντά σε αυτό το τελευταίο.
Ο Βασίλης Ρόγγας είναι Υποψήφιος Διδάκτορας Κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο Κρήτης
