Από τις 7 Οκτωβρίου η Γάζα βρίσκεται υπό συνεχείς βομβαρδισμούς, με τους νεκρούς να ξεπερνούν τις 32.000, ενώ πια γίνεται λόγος και για λιμό. Ποια η κατάσταση που αντιμετωπίζουν καθημερινά οι Παλαιστίνιοι;
Tο 80% του πληθυσμού, δηλαδή περίπου 1.400.000 άνθρωποι, είναι εκτοπισμένοι από τα σπίτια τους. Αυτό από μόνο του αποτελεί τεράστια ανθρωπιστική καταστροφή κι ας το περνάμε συχνά αψήφιστα. Δεύτερο στοιχείο που δεν εστιάζουμε αρκετά, είναι το πολύ μεγάλο νούμερο των τραυματισμένων, πάνω από 70.000, και η τεράστια δυσκολία για περίθαλψή τους. Τρίτο σημαντικό στοιχείο είναι η παντελής καταστροφή των υποδομών. Περίπου τα 2/3 του οικιστικού ιστού της Γάζας έχουν καταστραφεί, μαζί με τις υποδομές υγείας, παιδείας, ύδρευσης, αποχέτευσης κτλ. Μιλάμε πια για μια πόλη από συντρίμμια, με εκτοπισμένους ανθρώπους, τραυματίες και νεκρούς. Δεν μπορώ να σκεφτώ καμία άλλη φορά που να είχαμε μια τέτοια καταστροφή, σε ένα τόσο μικρό κομμάτι γης.
Την περασμένη Κυριακή ξεκίνησαν διαπραγματεύσεις στη Ντόχα, ενώ και ο Μπλίνκεν μέσα στην εβδομάδα συναντήθηκε με αξιωματούχους χωρών της Μ. Ανατολής. Πόσο μακριά βρισκόμαστε από μία εκεχειρία και τη μορφή θα λάβει αυτή αν/όταν επιτευχθεί;
Είμαστε αρκετά μακριά από μια εκεχειρία, γιατί οι δύο πλευρές έχουν εντελώς διαφορετικούς στόχους. Από την πλευρά της η Χαμάς θέλει να οδηγήσει τις διαπραγματεύσεις σε μια σταδιακή αποχώρηση του ισραηλινού στρατού από τη Γάζα. Αντιθέτως, η πλευρά του Ισραήλ επιθυμεί μικρές καταπαύσεις πυρός, ημερών ή εβδομάδων, ίσα για να κατευνάσει τη διεθνή κοινή γνώμη και την πίεση που του ασκούν οι ΗΠΑ. Από εκεί και πέρα θεωρεί πως θα πρέπει να συνεχίσει το σχέδιό του, που είναι η τελική επίθεση στην περιοχή της Ράφα και η πλήρης εξουδετέρωση των αρχηγών της Χαμάς. Άρα, λοιπόν, είναι πολύ δύσκολο αυτές οι δύο αφετηρίες να διασταυρωθούν κάπου.
Το Ισραήλ μιλάει για πλήρη εξάλειψη της Χαμάς, αλλά αυτό θεωρείται αδύνατον πρακτικά. Άρα μέχρι πού θα φθάσει και πώς θα είναι η επόμενη μέρα στη Γάζα;
Το Ισραήλ έχει ήδη καταφέρει τον βίαιο εκτοπισμό του πληθυσμού από την περιοχή της βόρειας Λωρίδας της Γάζας, όπου βρίσκεται και η πόλη της Γάζας και αποτελεί το σημαντικότερο κέντρο, δημιουργώντας μια νεκρή ζώνη. Εκεί παραμένει πια μόνο ένα 10 – 15% του πληθυσμού. Ένας όρος της Χαμάς για την εκεχειρία είναι να επιτρέψει το Ισραήλ την επάνοδο των Παλαιστινίων στα σπίτια τους, αλλά το ισραηλινό κράτος δεν το δέχεται αυτό. Το δεύτερο πράγμα που επιθυμεί το Ισραήλ, είναι να έχει μια συνεχή στρατιωτική παρουσία στη Γάζα. Τώρα πώς θα το επιτύχει αυτό, πχ με στρατιωτικές βάσεις ή κάπως αλλιώς, δεν το γνωρίζουμε. Το τρίτο, που είναι το πιο δύσκολο και ανεφάρμοστο, είναι να στερήσει από τη Χαμάς τη δυνατότητα να ρυθμίζει την παλαιστινιακή κοινωνία στη Λωρίδα της Γάζας, να παίζει δηλαδή τον ρόλο κράτους, αντικαθιστώντας τη με τους αρχηγούς των λεγόμενων «φυλών», δηλαδή των μεγάλων οικογενειών στη Γάζα. Αυτό είναι δύσκολο γιατί, αφενός, όποιος Παλαιστίνιος συνεργαστεί με το Ισραήλ τώρα, θα θεωρηθεί προδότης και θα έχει πιθανά κακό τέλος. Αφετέρου, γιατί δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι επιθυμούν κάτι τέτοιο οι ίδιες οι μεγάλες οικογένειες. Αυτή την έλλειψη ρεαλιστικού σχεδίου του Ισραήλ για την επόμενη μέρα δεν την επισημαίνουν πια μόνο οι αραβικές χώρες, αλλά και οι ίδιοι οι Ισραηλινοί. Δεν φαίνεται, όμως, να απασχολεί ιδιαίτερα τον Νετανιάχου, αφού η παράταση της πολεμικής κατάστασης, τον ευνοεί πολιτικά. Στις τελευταίες δημοσκοπήσεις, το 65% των Ισραηλινών λέει πως το Ισραήλ δεν πρέπει να επιτρέψει καμία ανθρωπιστική βοήθεια προς τη Γάζα, ενώ τάσσεται και κατά της συζήτησης για τη λύση των δύο κρατών. Αυτή η στάση προέρχεται κυρίως από την πολεμική κατάσταση και την ένταση που επικρατεί μετά την 7η Οκτωβρίου και θρέφει τον Νετανιάχου και τους συμμάχους του. Άρα ο ίδιος δεν έχει κανένα λόγο να επισπεύσει την ολοκλήρωση της επίθεσης ή να μιλήσει για την επόμενη μέρα.
Σωτήρης Ρούσσος: «Είμαστε αρκετά μακριά από μια εκεχειρία στη Γάζα»
Πώς εκτιμάτε τη στάση των χωρών της Μ. Ανατολής; Αρχικά είχαν προβάλλει ισχυρές αντιδράσεις κατά του Ισραήλ, συνεχίζουν να ασκούν πίεση τώρα; Προτίθενται να εμπλακούν περισσότερο στο ζήτημα;
Οι χώρες της Μ. Ανατολής δεν έχουν πολλές δυνατότητες πίεσης. Η όποια πίεση προς το Ισραήλ ασκείται κυρίως από τη Σαουδική Αραβία, που λέει πως αν δεν φύγει από τη Γάζα και δεν εκκινήσουν οι συζητήσεις για τη λύση των δύο κρατών, δεν θα συνεχίσει τη διαδικασία της μεταξύ τους προσέγγισης, όπως και τη διαδικασία αναγνώρισης του Ισραήλ. Αντίστοιχα και τα Αραβικά Εμιράτα έχουν δηλώσει πως η σημερινή κατάσταση δυσκολεύει πολύ την εφαρμογή των συμφωνιών του Αβραάμ. Αλλά δεν υπάρχει κάποιος ιδιαίτερος τρόπος τα αραβικά κράτη να πιέσουν το Ισραήλ. Το ζήτημα που αντιμετωπίζουν κυρίως αυτά τα κράτη, ακόμα και τα αυταρχικά, είναι ότι οι κοινωνίες τους έχουν ριζοσπαστικοποιηθεί με το Παλαιστινιακό και δεν θέλουν να τις φέρουν απέναντί τους, πολύ περισσότερο όταν έχουν και άλλα εσωτερικά προβλήματα να αντιμετωπίσουν. Δεν πρόκειται, όμως, και να εμπλακούν κάπως αλλιώς, πέραν από το να πιέσουν τις ΗΠΑ όπως μπορούν. Οι Αμερικανοί είναι ο κομβικός παράγοντας στο ζήτημα, άλλωστε, όχι τα αραβικά κράτη.
Να πούμε, λοιπόν, για τη στάση των ΗΠΑ, αλλά και εν γένει της Δύσης. Παρά τις ρητορικές καταδίκες, δεν βλέπουμε να υιοθετούνται πολιτικές για την αποτροπή της συνέχειας του πολέμου. Τι θα μπορούσαν να κάνουν; Θα αλλάξουν στάση και αν όχι, τι θα σημαίνει αυτό;
Δυστυχώς δεν φαίνεται ότι θα αλλάξει η στάση τους. Η κατάσταση στις ΗΠΑ είναι ευνοϊκή για τον Νετανιάχου και το Ισραήλ, γιατί βρίσκονται σε μια εκτεταμένη προεκλογική περίοδο, που και οι δύο υποψήφιοι για την προεδρία, και κυρίως ο σημερινός πρόεδρος, δεν θέλουν να αποξενώσουν το εβραϊκό λόμπι και τους χρηματοδότες που θα μπορούσε να φέρει. Όσον αφορά την ΕΕ, αν το επιθυμούσε, θα μπορούσε να παρέμβει, καθώς είναι ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος του Ισραήλ. Να λάβει, δηλαδή, εμπορικές και άλλες κυρώσεις εναντίον του, που θα μπορούσαν να το πιέσουν σημαντικά. Δεν το κάνει, όμως, και μάλλον δεν πρόκειται να το κάνει, γιατί υπάρχουν χώρες όπως η Γερμανία, η Ουγγαρία, η Ολλανδία κ.ά., που δεν θέλουν σε καμία περίπτωση να πιέσουν το Ισραήλ, τόσο επειδή το θεωρούν σύμμαχό τους, όσο και λόγω ιστορικών ενοχών, αλλά και γιατί η ακροδεξιά τους έχει λάβει φιλοϊσραηλινή στάση και δεν θέλουν να έχουν απώλειες προς τα εκεί. Πέραν αυτών, όμως, είναι σημαντικό να πούμε πως η Γάζα αποκαλύπτει και ένα άλλο ζήτημα. Τη διαμόρφωση διαφορετικών πόλων ισχύος και κοσμοθεωρίας στον κόσμο, όπως είδαμε πχ στα ψηφίσματα του ΟΗΕ. Ένας μεγάλος αριθμός χωρών, που δεν είναι ίδιες μεταξύ τους από άποψη πολιτικής ή οικονομικής οργάνωσης, ομονοούν στο ότι ο κόσμος που έχει διαμορφωθεί στα πρότυπα της Δύσης, δεν μπορεί να συνεχίσει να υφίσταται έτσι. Στο μέλλον αυτό θα έχει ενδιαφέρον για το πού θα κινηθεί συνολικά ο κόσμος και ποιες δυνάμεις θα αναδειχθούν.
Τζέλα Αλιπράντη
