Ο Τζέρι Φλόρι οργίζεται όταν ανεβαίνει η τιμή της βενζίνης. Συνιδιοκτήτης μιας οικογενειακής επιχείρησης με βενζινάδικα και παντοπωλεία περίπου σαράντα μίλια βόρεια της Νέας Υόρκης, ο Τζέρι Φλόρι λέει ότι όταν ακριβαίνουν τα καύσιμα, οι πελάτες του κατηγορούν, μεταξύ άλλων, το Κογκρέσο, τον πόλεμο στο Ιράκ και τους βενζινοπώλες.
Ο κόσμος είναι έξαλλος, λέει ο κύριος Φλόρι. «Συμπονώ τους πελάτες μας γιατί κάνουν ταξίδια και η αύξηση τους πονάει στην τσέπη. Είναι πολύ δύσκολο για εκείνους που σπουδάζουν παιδιά και έχουν ανάγκη τα χρήματα. Η μέση τιμή της βενζίνης στην πολιτεία της Νέας Υόρκης ήταν δύο δολάρια το γαλόνι στις αρχές του 2016 και έχει αυξηθεί σήμερα σε σχεδόν τρία δολάρια”.
Οι αυξήσεις στα καύσιμα άρχισαν να ανησυχούν τον Λευκό Οίκο, όπως φάνηκε από το μήνυμα που έστειλε ο Πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ μέσω Twitter: «Φαίνεται πως ο ΟΠΕΚ άρχισε πάλι τα ίδια. Οι τιμές του πετρελαίου είναι τεχνητά Πολύ Υψηλές! Καθόλου καλό και δεν θα γίνει αποδεκτό!».
Η τιμή του πετρελαίου Μπρεντ ανέβηκε στα 75 δολάρια το βαρέλι την περασμένη εβδομάδα, για πρώτη φορά από το 2014. Η αύξηση, κατά 65% σε σχέση με τον Ιούνιο πέρυσι, αποτελεί ένα από τα πιο εντυπωσιακά στοιχεία της παγκόσμιας οικονομίας και θα μπορούσε να επηρεάσει τις φετινές εκλογές στις ΗΠΑ.
Η δυναμική της αγοράς πετρελαίου οφείλεται εν μέρει στην υψηλή απόδοση των μεγαλύτερων οικονομιών του πλανήτη, οι οποίες -όπως είπε ο Μορίς Όπστφελντ, επικεφαλής οικονομολόγος του ΔΝΤ- «διευρύνονται και ενισχύονται». Επίσης, εν μέρει αποτελεί αντανάκλαση των περικοπών στην προσφορά που εφάρμοσαν ο ΟΠΕΚ και άλλες πετρελαιοπαραγωγές χώρες.
Θα μπορούσε όμως να αποτελεί επίσης μια προειδοποίηση για επερχόμενους γεωπολιτικούς κινδύνους – ιδιαίτερα μετά από την απειλή του Ντόναλντ Τραμπ να αποσυρθεί από τη διεθνή συμφωνία για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν. Ο Τραμπ ξεκαθάρισε πάλι ότι δεν του αρέσει η συμφωνία, χαρακτηρίζοντάς τη «γελοία» και «παράλογη» και αναφέροντας ότι «δεν θα έπρεπε να είχε καν συμφωνηθεί».
Εάν συνεχίσει να ανεβαίνει η τιμή του πετρελαίου, θα αυξηθούν οι κίνδυνοι για την παγκόσμια οικονομία, ένα θέμα που είναι ιδιαίτερο ευαίσθητο για τον Τραμπ και το κόμμα του εν όψει των ενδιάμεσων εκλογών του Κογκρέσου αυτό το φθινόπωρο και της εκστρατείας που θα αρχίσει κατόπιν για την επανεκλογή του. «Μπαίνουμε σε ακόμα ένα πετρελαϊκό σοκ» λέει ο Φίλιπ Βερλέγκερ, οικονομολόγος για θέματα ενέργειας. «Αν οι τιμές ξεπεράσουν τα 100 δολάρια το βαρέλι, αυξάνονται σημαντικά οι πιθανότητες ύφεσης».
Η βενζίνη καίει…
Για τις ΗΠΑ, που αποτελούν τον δεύτερο μεγαλύτερο παραγωγό αργού πετρελαίου καθώς και τον μεγαλύτερο καταναλωτή πετρελαίου, η αύξηση της τιμής έχει θετικές και αρνητικές επιπτώσεις. Η αύξηση δεν κατ’ ανάγκη χαμηλότερη ανάπτυξη, αλλά σημαίνει μια αναδιανομή της καταναλωτικής δύναμης από τους Αμερικανούς οδηγούς μέχρι τους εργάτες και τους επενδυτές στην ευημερούσα αγορά της βιομηχανίας σχιστολιθικού πετρελαίου στο Τέξας και στη Βόρεια Ντακότα. Όμως για τις επιχειρήσεις λιανικής και τους πολιτικούς αποτελεί μια ανησυχητική προοπτική.
Για τους Αμερικανούς που βρίσκονται στο κατώτερο 40% της εισοδηματικής κλίμακας, οι απώλειες από τις αυξήσεις στα καύσιμα από το 2016 έχουν κατά μέσο όρο ξεπεράσει τα οφέλη από τη μείωση της φορολογίας που ενέκρινε το Κογκρέσο στο τέλος του 2017.
«Με 20 δολάρια γέμιζες το ρεζερβουάρ και έτρωγες πρωινό, ενώ τώρα μόνο γεμίζεις το ρεζερβουάρ» λέει ο Τζεφ Λέναρντ της Εθνικής Συνομοσπονδίας Παντοπωλών. «Είναι δύσκολο για πολύ κόσμο, γιατί δεν μπορούν να κάνουν τίποτα για τις τιμές της βενζίνης».
Η αύξηση του κόστους του αργού πετρελαίου βλάπτει επίσης πολλές μεγάλες εταιρείες. Τα ελαστικά Goodyear (Tire and Rubber) ανέφεραν πτώση κερδών 53% στο πρώτο τρίμηνο φέτος εξαιτίας της αύξησης του κόστους των πρώτων υλών που προέρχονται από παράγωγα πετρελαίου. Ο βιομηχανικός όμιλος 3Μ προειδοποίησε ότι το κόστος των πρώτων υλών και των μεταφορών του μεγαλώνει παραπάνω από το αναμενόμενο. Σκοπεύει να το μετακυλίσει στους πελάτες με αυξήσεις τιμών.
Προσφορά και ζήτηση
Σε ό,τι αφορά την παγκόσμια οικονομία, οι επιπτώσεις από τις αυξήσεις στα καύσιμα εξαρτώνται κυρίως από το αίτιο: η αύξηση της ζήτησης αντικατοπτρίζει ευημερία, ενώ οι αυξήσεις που προκαλούνται από περιορισμούς στην προσφορά μπορεί να αποτελέσουν απειλή για την ανάπτυξη. Η τελευταία αύξηση είναι αποτέλεσμα ενός συνδυασμού των δύο παραπάνω. Η ζήτηση είναι ισχυρή. Η Διεθνής Υπηρεσία Ενέργειας προβλέπει για φέτος αύξηση της παγκόσμιας κατανάλωσης πετρελαίου κατά 1,5 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα, σε 99,3 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα.
Αλλά υπήρξαν και διακοπές στην προσφορά. Η μεγαλύτερη από αυτές ήταν ο παράγοντας που επισήμανε ο Ντόναλντ Τραμπ: ο ΟΠΕΚ. Η τιμή του πετρελαίου άρχισε την καθοδική της πορεία κάτω από τα 30 δολάρια όταν ο ΟΠΕΚ αρνήθηκε να την υποστηρίξει το 2014. Άρχισε όμως να ανακάμπτει όταν τα περισσότερα μέλη του, μαζί με έναν συνασπισμό των προθύμων παραγωγών μη μελών του ΟΠΕΚ, ανάμεσα τους η Ρωσία, το Μεξικό και το Καζακστάν, συμφώνησαν στο τέλος του 2016 να μειώσουν την παραγωγή κατά 1,8 εκατομμύρια βαρέλια ημερησίως.
Αυτή η προσπάθεια φαίνεται ότι πέτυχε: η Διεθνής Υπηρεσία Ενέργειας διαπίστωσε τον Απρίλιο ότι ο ΟΠΕΚ κοντεύει να πετύχει τον στόχο του για μείωση των αποθεμάτων κάτω από τον μέσο όρο της πενταετίας.
Ο ΟΠΕΚ είχε κάποια βοήθεια. Κατάφερε να τηρήσει τις περικοπές στην παραγωγή εν μέρει χάρη στη Βενεζουέλα, όπου η κακοδιαχείριση και η εντεινόμενη οικονομική κρίση έχουν προκαλέσει χάος στη βιομηχανία πετρελαίου.
Ο Πάαλ Κιμπσγκάαρντ, εκτελεστικός διευθυντής του μεγαλύτερου ομίλου παροχής υπηρεσιών σε πετρελαιοπηγές, δήλωσε την περασμένη εβδομάδα ότι η παραγωγή της Βενεζουέλας βρισκόταν σε «ελεύθερη πτώση» έπειτα από μείωση 34% τα τελευταία δύο χρόνια. Η πτώση στην παραγωγή ξεπέρασε τις συμφωνημένες περικοπές και σε άλλες χώρες – μέλη του ΟΠΕΚ, όπως η Αγκόλα και η Αλγερία, ενώ η παραγωγή σε μη μέλη, από τη Νορβηγία μέχρι την Κίνα, υποχωρεί εξαιτίας της φυσικής υποχώρησης σε «ώριμες» πετρελαιοπηγές.
Ο τζόγος με το σχιστολιθικό πετρέλαιο
Υπήρχε η προσδοκία ότι, όταν οι τιμές θα έφταναν στο σημερινό επίπεδο, το κενό θα γέμιζε από τα αμερικανικά αποθέματα σχιστολιθικού, αλλά τα πράγματα δεν εξελίχθηκαν με αυτό τον τρόπο. Η αμερικανική παραγωγή πετρελαίου αυξάνεται γρήγορα και ο ΟΠΕΚ προβλέπει αύξηση κατά 1,5 εκατομμύρια βαρέλια ημερησίως, περίπου όση και η συνολική αύξηση στην παγκόσμια κατανάλωση. Οι υψηλότερες τιμές στο αργό ενίσχυσαν επίσης τη σχιστολιθική βιομηχανία που φαίνεται ότι αποδίδει καθαρά κέρδη για πρώτη φορά στη δεκαετή ιστορία της.
Αλλά οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν έχουν καταφέρει να επωφεληθούν από τα προβλήματα στον υπόλοιπο κόσμο, εν μέρει εξαιτίας των δικών τους προβλημάτων στις υποδομές. Η ραγδαία ανάπτυξη της αμερικανικής πετρελαιοβιομηχανίας έχει συσσωρευτεί στην Περμανική Λεκάνη του Τέξας και του Νέου Μεξικού, ενώ οι αγωγοί που μεταφέρουν αυτό το πετρέλαιο σε διυλιστήρια ή τερματικούς σταθμούς προς εξαγωγή γέμισαν στο τέλος του 2017.
Οι παραγωγοί στρέφονται πάλι στα βυτιοφόρα για να στείλουν το αργό τους στην αγορά, μια ανεπαρκής και ακριβή λύση, ειδικά σε μια εποχή που η έλλειψη οδηγών σημαίνει ότι αυτοί κερδίζουν 100.000 δολάρια τον χρόνο ή παραπάνω.
Οι καινούργιοι αγωγοί που κατασκευάζονται στο Τέξας θα αλλάξουν την κατάσταση. Αλλά θα είναι διαθέσιμοι στο πρώτο εξάμηνο του 2019 σύμφωνα με τον Τζον Ζάνερ του ερευνητικού ομίλου RBN Energy.
Τραμπ εναντίον ΟΠΕΚ
Σε αυτό το πλαίσιο, η απόφαση του Ντόναλντ Τραμπ για το Ιράν θα μπορούσε να έχει σημαντική επίπτωση στην πετρελαϊκή αγορά. Ο Αμερικανός Πρόεδρος έχει βάλει τη 12η Μαΐου ως ορόσημο για την παραμονή ή όχι στη συμφωνία που υπέγραψε ο Μπάρακ Ομπάμα το 2015.
Υπάρχουν πολλές αβεβαιότητες για τις επιπτώσεις, όπως το είδος των κυρώσεων που θα μπορούσαν να επιβάλουν οι ΗΠΑ και οι αντιδράσεις άλλων χωρών. Είναι πιθανό ότι χώρες που υποστηρίζουν τη συμφωνία, όπως η Κίνα, θα συνεχίσουν να αγοράζουν ιρανικό πετρέλαιο ακόμα κι αν αποσυρθούν οι ΗΠΑ, οπότε οι επιπτώσεις στην αγορά θα είναι σχετικά περιορισμένες.
Ο Ρίτσαρντ Νέφιου, από το Κέντρο Ενεργειακής Πολιτικής του Πανεπιστημίου Κολούμπια, πρώην στέλεχος της κυβέρνησης Ομπάμα, υπολογίζει ότι η αποχώρηση των ΗΠΑ από τη συμφωνία ίσως μειώσει τις ιρανικές εξαγωγές μόνο κατά 500.000 βαρέλια ημερησίως – πολύ λιγότερο από τις επιπτώσεις που είχαν οι κυρώσεις πριν από τη συμφωνία. Αλλά στον βαθμό που οι κυρώσεις θα είναι αποτελεσματικές, θα ωθήσουν προς τα πάνω τις τιμές του αργού πετρελαίου.
Με την αποχώρηση των ΗΠΑ από τη συμφωνία θα τεθεί επίσης το ερώτημα ποιο θα είναι το επόμενο βήμα: μια περίοδος αυξανόμενης έντασης, ίσως ακόμα και μια στρατιωτική σύγκρουση. Όλα αυτά θα σπρώξουν ακόμα πιο πάνω το πετρέλαιο.
Αυτό είναι το σκεπτικό πίσω από το tweet του Ντόναλντ Τραμπ, λέει ο Ανάς Αλχάτζι, αναλυτής με έδρα στο Τέξας: «Πολλοί άνθρωποι θέλουν να παραμείνει η συμφωνία για το Ιράν. Αν αποσυρθούν οι ΗΠΑ και ανεβεί το πετρέλαιο, θα αρχίσουν να κατηγορούν τον Τραμπ. Εκείνος λέει: δεν ανέβασα εγώ τις τιμές, αλλά ο ΟΠΕΚ».
Εάν με την απόσυρση από τη συμφωνία ανεβούν κι άλλο οι τιμές, η αμερικανική κυβέρνηση δεν θα κάνει πολλά για να τις κατεβάσει. Ο Αμερικανός αναπληρωτής υπουργός Ενέργειας Νταν Μπρουιγιέτ απέρριψε πρόσφατα την ιδέα να αποδεσμευτούν ποσότητες πετρελαίου από τα στρατηγικά αποθέματα των ΗΠΑ για να ηρεμήσει η αγορά. «Δεν είναι στη φιλοσοφία μας να κάνουμε τέτοια πράγματα» είπε στο περιθώριο διεθνούς συνεδρίου για την ενέργεια στη Νέα Υόρκη.
Η “απειλή” των ηλεκτρικών οχημάτων
Όσο συνεχίζεται η αβεβαιότητα για την αμερικανική πολιτική, τόσο θα παραμένει η επιβάρυνση του κινδύνου και οι τιμές θα βρίσκονται στα ύψη.
Ακόμα και ορισμένοι παραγωγοί ανησυχούν. Ο Σκοτ Σέφιλντ, πρόεδρος της αμερικανικής σχιστολιθικής εταιρείας Pioneer Natural Resources, δήλωσε ότι η αύξηση της τιμής του πετρελαίου αποτελεί μια μακροπρόθεσμη απειλή. «Θα μειωθεί η ζήτηση, θα υπάρξει μεγαλύτερη στροφή στην εναλλακτική ενέργεια. Περισσότεροι άνθρωποι θα αγοράσουν ηλεκτρικά οχήματα» δήλωσε ο Σκοτ Σέφιλντ στο ίδιο συνέδριο. «Δεν πιστεύω ότι ωφελείται κανένας όταν το αργό είναι στα 70-80 δολάρια».
Μακροπρόθεσμα, όλα αυτά είναι επιπλέον άσχημα νέα για τα βενζινάδικα του Τζέρι Φλόρι. «Κάθε φορά που μεγαλώνει ο φόβος για τις τιμές της βενζίνης, περισσότεροι άνθρωποι αγοράζουν ηλεκτρικά αυτοκίνητα» λέει…
Ed Crooks
Πηγή: Η Αυγή από Financial Times
