Η δεύτερη σελίδα της «Εποχής» είχε πάντα ιδιαίτερη βαρύτητα. Ίσως γιατί από τη… γέννησή της την είχε αναλάβει ο Άγγελος Ελεφάντης. Για πολλά χρόνια η σελίδα αυτή, η μισή συνήθως, έδινε το στίγμα, αυτές οι 600 μαγικές λεξούλες.
Ήρθε το πλήρωμα του χρόνου, ο Άγγελος σταμάτησε και τη σελίδα την ανέλαβε ο Περικλής Κοροβέσης. Δύσκολο το εγχείρημα, άλλος άνθρωπος, άλλη γραφή, διαφορετική διαδρομή, αλλά υπήρχαν και αρκετά κοινά ανάμεσα στους δύο. Κάπως έτσι μπήκαμε στην περίοδο της «Αριστερής Ανακύκλωσης», την περίοδο Περικλή.
Λοιπόν, ας μιλήσουμε για τον Περικλή Κοροβάση. Ασφαλώς δεν μπορούμε να τα πούμε όλα, ούτε τα γνωρίζουμε όλα. Ο Περικλής δεν ήταν συνηθισμένος άνθρωπος, δεν ήταν ο παραδοσιακός αριστερός, αν και προέκυψε από την παράδοσή της. Ήταν, λέει, αντικομφορμιστής. Μπορεί. Ήταν μποέμ τύπος, αυτόνομο μυαλό, ατίθασος, αντιδογματικός, πιστός στις απόψεις του και στην υπόθεση της κοινωνικής απελευθέρωσης. Ήταν αυτά και πολλά άλλα. Ήταν, θα λέγαμε, Περικλής…
Όταν έπιανε το χαρτί και το μολύβι, την ημέρα που έπρεπε να παραδώσει το κείμενό του στην «Εποχή», δεν είχε κάποιο πλάνο. Απλώς έγραφε και οι 600 λέξεις έφτιαχναν στο τέλος τη μικρή του ιστορία, με αρχή, μέση και τέλος. Συνήθως έγραφε για την αριστερά με πνεύμα κριτικό ή αναστοχαστικό, για το σταλινισμό σε όλες του τις εκφάνσεις, το φασισμό και την κοινωνική του επιρροή.
Λένε κάποιοι πως ο Κοροβέσης δεν ήταν πολιτικός. Ήταν περισσότερο διανοούμενος, ακτιβιστής, συγγραφέας… Νομίζω πως η προσέγγιση αυτή είναι λάθος. Ισχυρίζομαι ότι ήταν περισσότερο πολιτικός, ανάμεσα σε πολλά άλλα, όχι μόνο γιατί κάποια περίοδο ήταν βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ με την υποστήριξη της ΑΚΟΑ τότε, αλλά γιατί «όλα τα άλλα» ήταν ενταγμένα σε ένα πολιτικό σχέδιο, στο δικό του πολιτικό, ιδεολογικό και φιλοσοφικό πλαίσιο. Αξιοποιούσε τη γραφή του για να μιλήσει για την πολιτική, τη σκέψη του για να μπολιάσει την αριστερά με νέες ρηκτικές, με αντιεξουσιαστικές ή και «αιρετικές» ιδέες. Ο Περικλής ήταν βαθιά πολιτικός, όχι όπως έχουμε συνηθίσει, όχι όπως συνήθως το λέμε.
Από το κέντρο του περιθωρίου…
Θυμάμαι: ο Περικλής Κοροβέσης εκλέγεται βουλευτής Α΄ Αθηνών με τον ΣΥΡΙΖΑ. Μια δυο μέρες μετά, καλεί στο σπίτι του φίλους και συντρόφους από τα παλιά, από τα δύσκολα χρόνια της δικτατορίας κυρίως, αλλά και ορισμένους ακόμα, νεότερους. Στο σπίτι υπήρχε το αδιαχώρητο. Άνθρωποι χαμογελαστοί, που η εκλογή του Περικλή, σήμαινε, ενδεχομένως, δικαίωση αγώνων, προβληματισμών, μιας πορείας, που για χρόνια είχε σιγήσει. Προσκλητήριο ηττημένων. Για εκείνη τη στιγμή, επιτέλους νικητών …
Το ποτό έρεε, η χαρά περίσσευε, το ίδιο και οι απόψεις, οι προτάσεις, οι διαθεσιμότητες για προσφορά. Οι παλιοί φίλοι έπαιρναν το λόγο και έλεγαν στον Περικλή πως πρέπει να σταθεί στη Βουλή, ποιος είναι ο ρόλος του, τι να προτείνει, πως…
Θυμάμαι: σηκώθηκε ένας παλιός του σύντροφος και μίλησε για την εκπόνηση ενός οικονομικού σχεδίου, που όπως είπε, μόνο ο Περικλής θα μπορούσε… Έναν άλλο, να του λέει για το αναπτυξιακό και το παραγωγικό σχέδιο και άλλα τέτοια, παρόμοια…
Αναρωτήθηκα, τότε, τι σχέση είχαν όλα αυτά με τον Περικλή. Όχι γιατί δεν θα μπορούσε να μιλήσει για την οικονομία και την ανάπτυξη, αλίμονο, αλλά γιατί ο Περικλής ήταν αλλιώς. Γιατί, έτσι νομίζω, το σημείο εκκίνησής του δεν ήταν το κέντρο της πολιτικής, αλλά… το κέντρο του περιθωρίου. Και από εκεί, από το «περιθώριο» δηλαδή, από το δήθεν μικρό και ασήμαντο, έκανε έφοδο στο πολιτικό και ερμήνευε τον κόσμο, την αδικία, την εκμετάλλευση, την καταπίεση, με βάση τις «άκρες». Και κάπως έτσι, βήμα βήμα έφτανε εκεί που ήθελε, στο κέντρο της πολιτικής.
Θυμάμαι: συζήτηση για τις φυλακές στο στέκι της Μεσοποταμίας στο Μοσχάτο. Ο Περικλής μιλάει για τους ανθρωποφύλακες, τους τότε και τους μετά. Τον ρωτάνε για εκείνη την εποχή. Τους απαντά για τη σημερινή, για τους «φύλακες», που καταδυναστεύουν τη ζωή μας, για τα στερεότυπα, την ανελευθερία, τον έρωτα και απευθύνεται στους νέους και στις δικές τους φυλακές, στους δικούς τους, σύγχρονους ανθρωποφύλακες.
Ένας σύνθετος δρόμος
Ο Περικλής ήταν αριστερός, κομμουνιστής, αναρχικός, όλα μαζί, μπερδεμένα και ξεκάθαρα. Μπερδεμένα στο μυαλό πολλών, αλλά στο δικό του ξεκάθαρα. Είχε κατηγορηθεί για πολλά. Η παρουσία του στο «κέντρο της πολιτικής» δεν ήταν συμβατή με την κόψη του, με τον τρόπο που μίλαγε, που σκεφτόταν, που έγραφε.
Δημοσίευμα του 1989 έλεγε ότι ήταν ο αρχηγός της 17 Νοέμβρη ή κάτι τέτοιο. Εύκολος στόχος για δόλιους και ανόητους… Αριστερός και αντιεξουσιαστής, μποέμ και ελευθεριακός, ζωή στην Γαλλία, βασανιστήρια στη χούντα, ανθρωποφύλακες. Πόσα στοιχεία πια… Ταίριαζε το προφίλ, έτσι τον είδαν, έτσι ήθελαν να τον δουν αυτοί, που ήταν στην απέναντι όχθη. Η κατηγορία κατέρρευσε, όπως τόσες άλλες, αλλά ο Περικλής δεν τρόμαξε, συνέχισε το δρόμο του, άλλοτε μοναχικό, άλλοτε συλλογικό, πάντα όμως στην ίδια κατεύθυνση, με τον ίδιο στόχο, από την άκρη στο κέντρο και ανάποδα, από το κέντρο στο περιθώριο.
Αλλά τώρα ο Περικλής έφυγε. Πήρε μαζί του πολλά και μας άφησε ως παρακαταθήκη πολλά. Το συγγραφικό του έργο, την αρθρογραφία του, τη οξυδερκή και αιρετική ματιά του, τη μαχητικότητα, την επιμονή, την άρνηση, τη θέληση για ζωή και για κραιπάλες.
Και εμείς εδώ στην «Εποχή» κρατάμε ως θησαυρό τη δεύτερη σελίδα του, όπως κρατήσαμε του Άγγελου, για να θυμόμαστε, να μαθαίνουμε, να συνεχίσουμε σε αυτό το δρόμο, αιρετικά.
Πάνος Λάμπρου
Πηγή: Η Εποχή
