Ταραγμένη η ζωή του Παναΐτ Ιστράτι. Ρουμάνος με ελληνική ρίζα, πάμφτωχος που αναγκάστηκε να κάνει δεκάδες επαγγέλματα, κομμουνιστής που απογοητεύτηκε και κατέληξε να γράφει σε εθνικιστικό έντυπο, συγγραφέας που είδε τον δρόμο της αναγνώρισης να ανοίγει μπροστά του λίγο μετά από την απόπειρα αυτοκτονίας του. Γεννήθηκε το 1884 στη Βραΐλα και πέθανε νέος, το 1935, τσακισμένος από τη φυματίωση. Ο άνθρωπος που τον καθοδήγησε και του άνοιξε τον δρόμο της λογοτεχνικής καταξίωσης ήταν ο Ρομέν Ρολάν. Όπως λέει ο ίδιος ο Ρολάν, το 1921 έφτασε στα χέρια του μια επιστολή ενός νέου που είχε κόψει το λαρύγγι του («λιγοστές οι ελπίδες να επιζήσει») και διαβάζοντας το κείμενο γοητεύτηκε «από την αντάρα της μεγαλοφυΐας».
«Τη ζωή ενός ανθρώπου δεν μπορείς μήτε να την πεις μήτε να τη γράψεις [και] είναι ακόμα πιο δύσκολο να τη χωρέσεις σε μια διήγηση», λέει ο Ιστράτι, αλλά στο βιβλίο αυτό δοκιμάζει τα όρια μιας τέτοιας αφήγησης και διηγείται ένα μπουκέτο από ιστορίες, με επίκεντρο τη θυελλώδη ζωή του Σταύρου, του πρωταγωνιστή (αν και το μυθιστόρημα παίρνει τον τίτλο του από το όνομα της αδελφής του). Μια ζωή που είναι διαρκής περιπλάνηση, από τη Ρουμανία μέχρι τη Μέση Ανατολή, στα μέσα του 19ου αιώνα, σε τόπους όπου διασταυρώνονται πολλές γλώσσες και πολλοί λαοί και όπου η ταυτότητα του ανθρώπου δεν μένει αναγκαστικά ίδια μέσα στα χρόνια.
Μέσα από έναν μεγάλο όγκο αφηγήσεων, ο Ιστράτι απέσπασε επιμέρους ιστορίες και τις εξέδωσε σε αυτόνομα βιβλία. Το πρώτο από αυτά ήταν η Κυρά Κυραλίνα, που κυκλοφόρησε το 1924 και είναι πάντα το πιο πολυδιαβασμένο βιβλίο του συγγραφέα – ένα κλασικό βιβλίο που γίνεται πάλι διαθέσιμο στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό. «Όπως συμβαίνει σε αυτού του είδους τη λογοτεχνία, αιώνιο πρότυπο της οποίας είναι οι Χίλιες και μια νύχτες, οι ιστορίες αυτές φέρνουν μαζί τους και άλλες μικρότερες ιστορίες», γράφει στο επίμετρό του ο Σταύρος Ζουμπουλάκης, για να πραγματευτεί ωστόσο στη συνέχεια το ερώτημα αν ο Ιστράτι είναι απλώς ένας καλός παραμυθάς (κάτι που ο ίδιος το αρνιόταν, το απέρριπτε), διερευνώντας διάφορες πτυχές της λογοτεχνίας του.
Κώστας Αθανασίου
Η ΕΠΟΧΗ
