Emil Szittya «27 όνειρα στη διάρκεια του Πολέμου 1939-1945», εισαγωγή: Emmanuel Carrère, μετάφραση – σημειώσεις – επίμετρο: Ευγενία Γραμματικοπούλου, εκδόσεις Άγρα, 2021
«Περπατούσε με βήμα σχολιαρόπαιδου και είχε το βλέμμα πειρατή», χαρακτηρίζει κάποιος φίλος τον γερμανόφωνο συγγραφέα, ζωγράφο και αναρχικό μποέμ Εμίλ Ζιτιά. Γεννήθηκε το 1886 στη Βουδαπέστη από εβραϊκή φαμίλια και υιοθέτησε διάφορα ψευδώνυμα για να καταλήξει Εμίλ Ζιτιά (Σκύθης). Συνειδητός πλάνητας, περπάτησε με τον συμπατριώτη του ποιητή και συγγραφέα Λάιος Κασάκ έως την Γαλλία ανάγοντας την επαιτεία σε ύψιστο επάγγελμα. Το 1909 συναντά στο Παρίσι τον ποιητή Μπλεζ Σαντράρ και δημιουργούν το αναρχικό περιοδικό «Les Hommes nouveaux». Την επόμενη δεκαετία περιδιαβαίνει την Ευρώπη και συχνάζει στο Καμπαρέ Βολταίρ, στην Ζυρίχη – παραδίπλα συναντά τον Λένιν και τον Καρλ Ράντεκ αλλά και επιφανή στελέχη των ντανταϊστών. Εκεί εκδίδει το περιοδικό «Der Mistral» με συνεργάτες τον Απολινέρ, τον Γκέοργκ Τρακλ, τον Μαρινέτι και τον Ούγκο Μπαλ. Για τον καλλιτέχνη «που πότε ονειρεύεται να σκοτώσει τον Τσάρο, πότε να ιδρύσει νέα θρησκεία στη Χιλή και πότε να γίνει χρυσοθήρας στην Αλάσκα», η έκθεση των πινάκων του καθώς και η επανέκδοση των βιβλίων δεν αποτελούν προτεραιότητα. Προτιμά και εντοπίζει νέους πρωτοπόρους ζωγράφους όπως ο Σαγκάλ και ο Σουτίν.
Στις αρχές της σύρραξης εγκαθίσταται με την γυναίκα του Έρικα στην Λιμόζ και στην Τουλούζ. Ζει φτωχικά. Οι πίνακές του προσφέρουν κάποια λεφτά. Εντάσσεται για λίγο στην Αντίσταση. Είναι τότε που καταπιάνεται με τα όνειρα: «Από το 1939 έως το 1945, συνήθιζα να ρωτάω κάθε λογής άνθρωπο –παιδιά, γέρους, εργάτες, χωρικούς, διανοούμενους– τί όνειρα έβλεπε. Αυτή η αδιάκριτη έρευνα, που δεν ήταν ψυχαναλυτική, σκοπό είχε να ανακαλύψει τί σκέφτονταν οι άνθρωποι του πολέμου και της Αντίστασης την ώρα που κοιμόντουσαν. Οι εικόνες που συνέλεξα συγκροτούν ένα άλλου είδους πολεμικό μυθιστόρημα.» Επιπλέον σκιαγραφεί με αδρές γραμμές το πορτρέτο του ονειρευόμενου. Το έγραψε εν βρασμώ, από τις σημειώσεις του; Δημοσιεύεται το 1963. Έναν χρόνο μετά αναχωρεί. Πολλά από τα 27 αυτά όνειρα δεν βγάζουν βεβαίως άμεσο νόημα. Είναι όμως αυτά που γεννιούνται από τη μαύρη πείνα, το τεράστιο άγχος του εκτοπισμού και την παρουσία σε διάφορες συμβολικές αναπαραστάσεις της Γκεστάπο και των Ες Ες.
