Ακόμα κι αν δεν συνυπολογίσουμε στις Ουτοπίες το νησί των Φαιάκων, στην ομηρική ιστόρησή του, και το παμμέγιστο νησί της Ατλαντίδας, στην ανάδειξή του από τον πλατωνικό «Τίμαιο», και πάλι μερικές από τις σπουδαιότερες ουτοπικές πολιτείες που ζωγράφισε η φαντασία των αρχαίων είναι νησιωτικές. Ενδεχομένως επειδή με τη σχετική απομόνωσή τους και το μικρό όσο να ’ναι μέγεθός τους, σε σύγκριση με την απέραντη στεριά, θα μπορούσαν να φιλοξενήσουν κοινωνίες ευδαιμονίας και ισονομίας, όχι πολύ μεγαλύτερες πληθυσμιακά από την κοινωνία των αρχαίων Αθηνών, όπου και δοκιμάστηκε, με όλα της τα εγγενή προβλήματα, η πρώτη –και πιθανόν τελευταία– πραγματική ουτοπία.
Νησί ήταν η Παγχαία που εντόπισε στον Ινδικό Ωκεανό η φαντασία του Ευήμερου, συγγραφέα του 4ου/3ου αιώνα π.Χ. από τη σικελική Μεσσήνη. Στην Παγχαία, που ο συγγραφέας μας τη γεωγράφησε στο έργο του «Ιερά αναγραφή», ένα ταξιδιωτικό μυθιστόρημα στο οποίο ασκείται και αυστηρή, ορθολογική κριτική στους μύθους (εξ ου και το όνομα «ευημερισμός», που δόθηκε στην κριτική ερμηνεία των μυθολογικών αφηγήσεων και των θρησκευτικών αντιλήψεων), το οικονομικό σύστημα είναι θεμελιωμένο στην κοινοκτημοσύνη. Θαλασσινή είναι και η «Πολιτεία των νήσων του Ηλιου», που φαντάστηκε ο μυθιστοριογράφος του 3ου αιώνα π.Χ. Ιάμβουλος ή Ιαμβούλος, ίσως συριακής καταγωγής. Εφτά χρόνια έζησε εκεί ο αφηγητής, σε τόπο με κλίμα μονίμως ευχάριστο, άρα καθόλου τρελαμένο όπως το κλίμα της δικής μας δυστοπίας, με πλήρη την πολιτική ισότητα και ανύπαρκτη την ιδιοκτησία, τη δουλεία και τις ταξικές διακρίσεις. Και με τους ευλογημένους κατοίκους του να έχουν το τρομερό χάρισμα να μιμούνται «πάσαν ανθρωπίνην και διηρθρωμένην διάλεκτον», αλλά και το κελάηδημα των πουλιών.
Αυτή η προδρομική, στωικού χρωματισμού ουτοπία επηρέασε τον Αγγλο ουμανιστή Τόμας Μουρ, όταν η δική του φαντασία σχημάτιζε την επίσης νησιωτική «Ουτοπία», το 1516, κυρίως δε, περίπου εκατό χρόνια αργότερα, τον Τομάζο Καμπανέλα, πρόδρομο του Διαφωτισμού. Τεκμήριο και το όνομα «Πολιτεία του Ηλιου» της ουτοπίας του Ιταλού συγγραφέα, η οποία βρισκόταν στον Ινδικό Ωκεανό.
Ιδού όμως που την πραγματωμένη ουτοπία, ταξικότατη ωστόσο, αποκλειστικά των ισχυρών, δεν τη φιλοξενεί ο Ινδικός Ωκεανός αλλά ο Ατλαντικός. Το αποκάλυψαν τα Paradise Papers. Νησιά μικρής έκτασης, και άλλα που δεν είναι ούτε κουκκιδίτσα σε σχολική υδρόγειο, έχουν συγκεντρώσει (σε ηλεκτρονική-ψηφιακή μορφή, όχι σε χρυσάφι ή διαμάντια) ένα τεράστιο τμήμα του παγκόσμιου πλούτου. Τόσο μεγάλο που, όπως θα προσδοκούσε κάθε ουτοπιστής, θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για να λυθεί το πρόβλημα της φτώχειας σε όλη την Αφρική. Ωστε να πάψουμε κι εμείς οι εδραιωμένοι της προόδου και της ανάπτυξης να αναρωτιόμαστε «τι παθαίνουν και φεύγουν από τον τόπο τους αυτοί οι Αφρικανοί».
Ποιος θα μπορούσε να είναι τόσο γενναιόδωρος, τόσο φιλάνθρωπος, ώστε να δαπανήσει υπέρ αναξιοπαθούντων το ένα εικοστό του κολοσσιαίου (άρα και παντελώς άχρηστου από ένα σημείο κι έπειτα) πλούτου του; Μα, πρώτα πρώτα οι ιδεολόγοι της αλληλεγγύης, όπως θέλουν να εμφανίζονται πολλοί αστέρες του ποικίλου θεάματος (του πολιτικού θεάματος συμπεριλαμβανομένου), καθώς και οι ταμένοι της αγάπης και του αλτρουισμού, όπως θέλουν να εμφανίζονται οι πιστοί των ποικίλων θρησκειών. Βέβαια, οι θρησκείες ειδικεύονται στην αναπαράσταση και την υπόσχεση μεταθανάτιων, μεταφυσικών ουτοπιών. Αλλά και για τον παρόντα κόσμο και τον εξανθρωπισμό του έχουν πει τον παραμυθητικό λόγο τους.
Τον Οφσόριο Παράδεισο των Παρθένων Νήσων, των Νήσων Κέιμαν, των Βερμούδων και των άλλων νησιών του αφορολόγητου ήλιου θα τον απολαμβάνουν πιθανότατα και βουδιστές και σιντοϊστές και πιστοί του Ιεχωβά και αθεϊστές και αγνωστικιστές (όπως και δεξιοί, αριστεροί, κεντρομεσαίοι κ.ά.).
Από τη λατρεία του χρήματος ουδείς αποκλείεται. Αν κρίνουμε από την εμπλοκή των δύο γιων του Τούρκου πρωθυπουργού Μπιναλί Γιλντιρίμ, κυκλοφορούν και μουσουλμάνοι στα νησιά της φορολογικής μακαριότητας και της νομότυπης ανηθικότητας. Την πλειονότητα, πάντως, στον κόσμο αυτό των νεοουτοπιστών την έχουν οι χριστιανοί κάθε δόγματος, καθολικοί, προτεστάντες, ορθόδοξοι, οι οποίοι κάθε πρώτη του μηνός καίνε σε ειδική πανήγυρη το ομοίωμα όχι του Ιούδα αλλά του τελώνη· τον θεωρούν συγγενή των τωρινών εφοριακών, μια και συνέλεγε τα τέλη, τους έμμεσους φόρους.
Την αριθμητική χριστιανική υπεροχή την πιστοποιεί ο κατάλογος όπου δίπλα στο όνομα κάθε χώρας παρατίθεται το σκορ της στο άθλημα των οφσόρ. Πάνω πάνω οι ΗΠΑ, η Βρετανία, ο Καναδάς, κράτη με έντονο το χριστιανικό στοιχείο, αν όχι κυρίαρχο. Η βασίλισσα Ελισάβετ, λ.χ., είναι και Υπέρτατος Κυβερνήτης της Εκκλησίας της Αγγλίας. Κληρονομικώ δικαίω, αφού ο εν λόγω τίτλος αποδόθηκε στην Ελισάβετ την Α΄, περίπου πριν από μισή χιλιετία, σαν θεολογικά ηπιότερος από τον τίτλο της Υπέρτατης Κεφαλής της Εκκλησίας που είχε ο πατέρας της, ο Εδουάρδος ο Η΄.
Επιπλέον η βασίλισσα είναι και Υπερασπιστής της Πίστης. Αυτό μάλλον το λησμόνησαν ή το παρέβλεψαν οι γαλαζοαίματοι του επενδυτικού της επιτελείου, χριστιανοί επίσης. Αλλά όχι. Δεν το λησμόνησαν ούτε το παρέβλεψαν. Απλώς αδιαφόρησαν για τη χριστιανική ιδιότητα (και το εξ αυτής απορρέον εσωτερικό χρέος) της υψηλότατης εργοδότριάς τους, άρα και για τη δική τους. Δεν πρόκειται άλλωστε για μια ιδιότητα που σφραγίζει συμπεριφορές, ατομικές ή συλλογικές.
Ο χριστιανισμός είναι μια βαθιά ηττημένη θρησκεία, ακυρωμένη όσο και η ιδεολογία του κομμουνισμού (μια ουτοπία κι αυτός), με τον οποίο παραλληλιζόταν παλαιότερα. Ενα σκέτο ένδυμα η «πίστη», που αδυνατεί να αποκρύψει την ηθική γύμνια. Ή μια απλή δήλωση, που δεν σημαίνει κάτι ουσιώδες. Το βλέπουμε αυτό στη συμπεριφορά της συντριπτικά μεγαλύτερης μερίδας του χριστεπωνύμου πληρώματος, σε κάθε χώρα, και στην κοσμικότατη, πολιτικότατη και συχνά ηδονοθηρική δράση αξιωματούχων της ιεροσύνης, όποιου δόγματος άμφια κι αν φορούν.
Δεν λέμε να θυμηθούν ξαφνικά όλοι οι έχοντες και κατέχοντες χριστιανοί την περί δύο χιτώνων εντολή. Ούτε να αρνηθούν τα πλούτη τους φοβούμενοι ότι ίσως είχε δίκιο ο Χριστός, όταν έλεγε εκείνο το σκληρό: «Ευκολώτερον γαρ εστι κάμηλον διά τρυμαλιάς ραφίδος εισελθείν ή πλούσιον εις την βασιλείαν του Θεού εισελθείν». Ακυρωμένος ακούγεται πάντως ένας άλλος λόγος του Ιησού: «Μη θησαυρίζετε υμίν θησαυρούς επί της γης, όπου σης και βρώσις αφανίζει, και όπου κλέπται διορύσσουσι και κλέπτουσι». Σης και βρώσις. Ο σκόρος και η σκουριά. Το ηλεκτρονικό ή εικονικό χρήμα όμως κανένας σκόρος δεν το απειλεί. Οσο για τη σκουριά, τη θρησκεία πλήττει.
Παντελής Μπουκάλας
Πηγή: Καθημερινή
