Η κρίση του κορωνοϊού πυροδοτεί ανατροπές παντού. Στη γεωπολιτική, υφέρπει νέος «ψυχρός πόλεμος» μεταξύ ΗΠΑ-Κίνας, ενώ η Ευρώπη παρακολουθεί κατακερματισμένη την περαιτέρω υποβάθμιση του διεθνούς ρόλου της. Η νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση δέχεται πλήγματα. Στην πολιτική, η συντηρητική παράταξη που κυριαρχεί στα μεγάλα κράτη αναγκάζεται να ανασυνταχθεί προγραμματικά, ώστε να προκαταλάβει ένα νέο κύμα κρίσης πολιτικής εκπροσώπησης. Στην οικονομία και την κοινωνική οργάνωση, ο ψηφιακός καπιταλισμός, με την εξ αποστάσεως εργασία, την εξ αποστάσεως εκπαίδευση, την εξ αποστάσεως κλπ, καθιστά μονιμότερη μια ιδιάζουσα κοινωνική αποστασιοποίηση. Στο πεδίο των δημοκρατικών ελευθεριών και δικαιωμάτων, εκφράζονται φόβοι ότι τα «έκτακτα μέτρα» μπορεί να παραμείνουν μέσα σε ένα περιβάλλον παρατεταμένης βιοπολιτικής, όπου τεχνοκρατία και «ειδικοί» επικαθορίζουν τις πολιτικές αποφάσεις.
Μέσα σε αυτόν τον γενικότερο καμβά, η κρίση που έχει παγκόσμιες διαστάσεις, εμφανίζεται από κυβερνήσεις ως κάτι που προέρχεται από Θεού! Αποσιωπούνται οι πολιτικές ευθύνες, π.χ. ότι η εμφάνιση νέων ιών τα τελευταία χρόνια οφείλεται στην άπληστη εκμετάλλευση του περιβάλλοντος, ιδιαίτερα της άγριας φύσης, με την καταστροφή παρθένων δασών, απ΄ όπου «δραπετεύουν» άγνωστοι ιοί. Η νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση, με την ανεξέλεγκτη παραγωγή και εμπορία, ιδιαίτερα προϊόντων της διατροφικής αλυσίδας, μας υπενθυμίζει πόσο δραματικά επίκαιρο είναι το σύνθημα «Δεν φταίει το κλίμα, φταίει το σύστημα».
Χωρίς αυτή την ευρύτερη θεώρηση, η Αριστερά καθηλώνεται σε άμυνα χωρίς σχέδιο, καταγγελία χωρίς προοπτική, όταν οι αντίπαλοι ανασυντάσσονται προγραμματικά, αναγνωρίζουν τώρα την αξία των δημόσιων συστημάτων υγείας και επιχειρούν να αποκρύψουν τις επιπτώσεις της πανδημίας στην «κοινωνική υγεία».
Να πολιτικοποιήσουμε το φόβο και τη λαϊκή δυσαρέσκεια από τα αριστερά
Τα εθνικά προγράμματα έχουν όρια και αναδεικνύουν διαφορετικές στοχεύσεις. Στο επίκεντρό τους είναι η Ευρώπη, με τις κρίσεις και τις δυνατότητές της. Χωρίς την ευρωπαϊκή οπτική, χωρίς την παγκόσμια θεώρηση, δεν υπάρχει διέξοδος υπέρ των λαϊκών συμφερόντων και της δημοκρατίας. Δεν αρκούν οι διακηρύξεις, χρειάζονται πρωτοβουλίες και αγώνες. Όταν οι Γερμανοί και οι σύμμαχοί τους μπλοκάρουν την κοινοτική αλληλεγγύη, έχουμε καθήκον να προωθήσουμε πρωτοβουλίες π.χ. που θα μπλοκάρουν τον κοινοτικό προϋπολογισμό. Σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο είναι αναγκαία η πολιτικοποίηση του φόβου και της δυσαρέσκειας των λαϊκών στρωμάτων, από τα αριστερά. Με προγραμματικούς στόχους, που θα ενώνουν τις λαϊκές τάξεις με τις μεσαίες, καθώς κι αυτές αντιμετωπίζουν το φάσμα της ανεργίας και της φτωχοποίησης. Η πανδημία έχει επαναφέρει τη συζήτηση για την κρατικοποίηση μεγάλων τομέων, όπως οι μεταφορές και οι τράπεζες. Το ζήτημα είναι πώς η κρατικοποίηση δεν θα εξελιχθεί σε συγκαλυμμένη διάσωση και ενίσχυση του μεγάλου κεφαλαίου, αλλά, θα δρομολογήσει την πραγματική αλλαγή του κοινωνικού ρόλου και των μορφών διοίκησης των μεγάλων επιχειρήσεων. Πώς μέσα στην κρίση θα ενισχυθούν δράσεις κοινωνικής οικονομίας. Και βεβαίως, πώς η ανεργία δεν θα αξιοποιηθεί για την κατάρρευση δικαιωμάτων και εισοδημάτων.
Πίσω, λοιπόν, από την «κρατικοποίηση» διατυπώνονται αντίπαλα πολιτικά προτάγματα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα το θέμα της δημόσιας υγείας, το οποίο, είπε μάλιστα, ότι ανακάλυψε τώρα ο κ. Μητσοτάκης. Τα ερωτήματα είναι πολλά: Θα αυξηθεί και πόσο ο κρατικός προϋπολογισμός για την υγεία που επί ΣΥΡΙΖΑ ανέβηκε από το 4,6% στο 5,1%; Πώς θα αξιοποιηθούν οι κοινοτικές ενισχύσεις; Θα ενισχυθεί η πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας; Θα διοριστούν χιλιάδες γιατροί και νοσηλευτές σε νοσοκομεία και κέντρα υγείας; Οι διορισμοί και οι προμήθειες θα γίνονται με βάση τις συνήθειες του πελατειακού κράτους ή με διαφάνεια υπό τον έλεγχο διακομματικής επιτροπής; Τα ερωτήματα αυτά δικαιούμαστε να τα θέσουμε, πολύ περισσότερο, επειδή είναι ο ΣΥΡΙΖΑ που διέσωσε το ΕΣΥ από την κατάρρευση και έτσι η χώρα βρήκε δημόσια και ετοιμοπόλεμα τα νοσοκομεία και όχι απαξιωμένα ή ιδιωτικοποιημένα, όπως τα ήθελε η ΝΔ. Επίσης, ο ΣΥΡΙΖΑ στήριξε όλα τα μέτρα που ελήφθησαν για την αντιμετώπιση της πανδημίας, κι αν διαφώνησε με το άνοιγμα των σχολείων- πλην της Γ΄ Λυκείου- το έκανε λαμβάνοντας υπόψη το γεγονός ότι είναι διϊστάμενες οι επιστημονικές απόψεις επί του θέματος και γιατί έκρινε ότι το ρίσκο μιας ολιγοήμερης λειτουργίας των σχολείων είναι αχρείαστο και δεν προσφέρει τίποτα από παιδαγωγικής απόψεως.
Υπάρχουν και άλλα θέματα, όπως η αξιοποίηση της ψηφιακής αναβάθμισης του κράτους και τα βήματα που έγιναν στο δίμηνο της πανδημίας. Πώς θα αναπτυχθούν μορφές ψηφιακού εγγραμματισμού για μεγάλα τμήματα της κοινωνίας; Πώς θα αποφεύγονται τα φιάσκα τύπου ΚΕΚ; Ποιες θα είναι οι συνέπειες στην εργασιακή κατάσταση των δημοσίων υπαλλήλων; Πώς η εξ αποστάσεως εκπαίδευση θα υποβοηθήσει, γιατί δεν μπορεί να υποκαταστήσει, τη φυσική διδασκαλία με σεβασμό στα προσωπικά δεδομένα;
Μέσα σε αυτό το περιβάλλον ανατροπών ποιος θα είναι ο μεταρρυθμιστικός και διαμορφωτικός ρόλος της Αριστεράς; Πώς από τη ρεαλιστική αντιμετώπιση του συγκεκριμένου, θα ανοιγόμαστε σε έναν ορίζοντα αριστερού ριζοσπαστισμού. Ο δεξιός ριζοσπαστισμός με την συνεπικουρία του δεξιού κρατισμού, δεν αντιμετωπίζεται με παρεμφερείς προτάσεις. Η Αριστερά θα κριθεί από την ικανότητά της (με διεθνή και ευρωπαϊκή αναφορά) να απαντήσει στις νέες προκλήσεις και τις νέες ανισότητες, σε έναν κόσμο που ήδη υποφέρει από την παρατεταμένη λιτότητα, την ανεργία και άλλες ανισότητες και μοιάζει εγκαταλελειμμένος και χωρίς αυτοπεποίθηση μπροστά στα όσα επέρχονται.
Η επόμενη ώρα έχει έρθει. Χρέος μας είναι να οργανώσουμε την πολιτική σύγκρουση ανάμεσα στην πρόοδο και τη συντήρηση, ανάμεσα στη Δεξιά και την Αριστερά. Η έκβαση αυτής της μάχης θα κριθεί από το πώς θα διαμορφώσουμε μια αντίπαλη ηγεμονική πρόταση που θα στηρίζεται στην εμπιστοσύνη και την ορμή της κοινωνίας.
Οι δύο πρώτοι μήνες της πανδημίας σφραγίστηκαν από τον φόβο των πολιτών για την υγεία που έχει εξωπολιτικά χαρακτηριστικά. Τώρα παρατηρούνται σκιρτήματα κοινωνικής παρέμβασης. Η κινητοποίηση των περιβαλλοντικών οργανώσεων για το αντιπεριβαλλοντικό νομοσχέδιο. Η κινητοποίηση των καλλιτεχνών κατά της πολιτικής που τους μετατρέπει σε επαίτες και η διάχυτη ανησυχία των πολιτών για το βεβιασμένο άνοιγμα των σχολείων, συνιστούν σήματα ότι στη νέα φάση συνειδητοποιείται η ευρύτητα της κρίσης.
Να αντιτάξουμε τη δική μας κινητοποίηση με αξίες-πρόγραμμα-συμμαχίες
Τώρα έρχεται η ώρα να αναπτύξουμε τη δική μας προγραμματική πρόταση, τεκμηριωμένη επιστημονικά και εδραζόμενη σε επείγουσες κοινωνικές ανάγκες. Αυτή η συνάντηση προγράμματος-κοινωνίας υπονομεύεται από τον λαϊκιστικό λόγο, που διαστρέφει τη λαϊκότητα, παραμορφώνει την Αριστερά, συχνά μεταστρέφει την πρωτογενή λαϊκή διαθεσιμότητα σε απολίτικες συμπεριφορές και τελικά διευκολύνει τον συντηρητισμό. Από την κρίση δεν θα βγούμε με δημαγωγίες χωρίς κοινωνικό αντίκρυσμα.
Στο χώρο της ΝΔ είναι φανερός ο πειρασμός των πρόωρων εκλογών. Αν ο κ. Μητσοτάκης εκτιμήσει ότι χρειάζεται όχι ένα αλλά τρία χρόνια για να μετριάσει την κρίση και μάλιστα με σκληρά μέτρα, τότε, πιθανά να προχωρήσει σε πρόωρες εκλογές, προσπαθώντας να αποσπάσει «λευκή επιταγή» από τους πολίτες και να κερδίσει μια ακόμη χρονιά για να ανασυνταχθεί. Όλα αυτά, βεβαίως, τελούν υπό την αίρεση της πανδημίας. Σε κάθε περίπτωση εκθέτουν τον πρωθυπουργό για πολιτική αφερεγγυότητα, καθώς είχε δηλώσει προ ολίγου καιρού, ότι δεν θέλει πρόωρες εκλογές γιατί η κυβέρνησή του διαθέτει πολιτική νομιμοποίηση. Παρά τη δημοσκοπική ευφορία, οι πρόωρες εκλογές δεν θα είναι κίνηση δύναμης, αλλά ένδειξη ότι η ΝΔ φοβάται την επόμενη μέρα. Στη μάχη των εκλογών, οψέποτε γίνουν, η Αριστερά καλείται να δώσει μάχη ταυτότητας, να βαδίσει προγραμματικά χωρίς να καθηλώνεται στην συλλήβδην υπεράσπιση των κυβερνητικών πεπραγμένων της, ικανή να αναζητεί κοινωνικές και πολιτικές συγκλίσεις, ανοίγοντας τη συζήτηση των πολιτικών συμμαχιών ενόψει των εκλογών με απλή αναλογική, προκειμένου να απονομιμοποιηθεί η συντηρητική παράταξη. Δεν είναι εύκολος δρόμος, αλλά είναι μονόδρομος για να απαντήσουμε στη συντηρητική επίθεση, αντιπαραβάλλοντας αξίες, πρόγραμμα, συμμαχίες.
Ο Νίκος Φίλης είναι τομεάρχης Παιδείας, βουλευτής Α΄ Αθήνας και μέλος της Π.Γ. του ΣΥΡΙΖΑ.
Πηγή: Η Εποχή
