Συζητάμε με την φυσική ερευνήτρια στο Ινστιτούτο Γκόνταρντ της ΝΑΣΑ συμβεβλημένη καθηγήτρια στο πανεπιστήμιο Κολούμπια της Νέας Υόρκης, και υποψήφια ευρωβουλεύτρια με τη Νέα Αριστερά Νατάσσα Ρωμανού.
Το φοιτητικό κίνημα αλληλεγγύης στην Παλαιστίνη φουντώνει. Οι διοικήσεις των πανεπιστημίων αποβάλλουν φοιτητές που συμμετέχουν στο κίνημα και απολύουν καθηγητές. Ωστόσο, όλο και περισσότερα πανεπιστήμια μπαίνουν στο χορό των καταλήψεων. Τι συμβαίνει; Τι βιώνεις;
Προσωπικά αισθάνομαι οργή. Ζούμε πραγματικά μια εκρηκτική κατάσταση. Την κορύφωση μιας αντιπαράθεσης που ξεκίνησε από την υπεράσπιση της ελευθερίας του λόγου, ενώθηκε με το αντιπολεμικό κίνημα, συγκρούστηκε με τους Ρεπουμπλικάνους στο Κογκρέσο, εξερράγη μετά από μια πρωτοφανή για τα τελευταία 50 χρόνια καταστολή φοιτητικών κινητοποιήσεων και εξαπλώνεται σαν πυρκαγιά σε όλες τις πανεπιστημιουπόλεις ανά τις ΗΠΑ.
Ας ξεκινήσουμε από την αρχή. Η θητεία της πρώτης γυναίκας προέδρου του πανεπιστημίου Κολούμπια, και μάλιστα Αιγύπτιας στην καταγωγή, της Νεμάτ Μινούς Σαφίκ, μετρούσε μερικούς μήνες όταν έγινε η τρομοκρατική επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ και όταν εκείνο ξεκίνησε τα αντίποινα κατά των Παλαιστινίων στη Γάζα και τη Δυτική Ακτή. Το Κολούμπια έβραζε από τους υποστηρικτές του Ισραήλ, είναι άλλωστε μεγάλη η εβραϊκή κοινότητα εδώ, αλλά και της Παλαιστίνης. Τα αντιπολεμικά συλλαλητήρια φούντωσαν.
Η πρόεδρος ζήτησε να αποτραπούν η ισλαμοφοβία και ο αντισημιτισμός, αλλά παραδόξως έπαυσε μόνο οργανώσεις υπέρ της Παλαιστίνης, όπως την Students for Justice in Palestine και την εβραϊκή Jewish Voice for Peace. Το Κογκρέσο την κάλεσε για ακρόαση με θέμα τον αντισημιτισμό στο Κολούμπια. Εκεί, παρουσιάστηκε πολύ υποχωρητική απέναντι στους εριστικούς Ρεπουμπλικάνους βουλευτές που προσπαθούσαν να δείξουν ότι δεν προστατεύει τους Εβραίους. Μόλις τρεις μήνες πριν οι πρόεδροι του Χάρβαρντ, του ΜΙΤ και του Πανεπιστημίου της Πενσυλβάνια (όλες γυναίκες) υποχρεώθηκαν σε παραίτηση γιατί αρνήθηκαν να θυσιάσουν την ελευθερία του λόγου μπροστά σε παρόμοιες ψεύτικες απειλές.
Η στάση της εξαγρίωσε τους φοιτητές και τους πανεπιστημιακούς γιατί, και αυτό το πιστοποιώ η ίδια ως ενεργότατο μέλος του πανεπιστημίου, δεν υπήρξε ποτέ καμιά απειλή εναντίων ισραηλινών ή εβραίων προσώπων. Έτσι φτάσαμε στη κατάληψη της 17ης Απριλίου όταν οι φοιτητές κατασκήνωσαν μπροστά από τη βιβλιοθήκη. Δύο μέρες μετά η Σάφικ, καταπατώντας το καταστατικό του πανεπιστημίου, παρακάμπτει την άρνηση της Συγκλήτου (που περιλαμβάνει καθηγητές και εκπροσώπους των φοιτητών) και, για πρώτη φορά τα τελευταία 50 χρόνια, αποφασίζει να ζητήσει την επέμβαση της αστυνομίας και την βίαιη απομάκρυνση των φοιτητών, χαρακτηρίζοντάς τους “clear and present danger” (σ.σ.: «άμεσος κίνδυνος» ο χαρακτηρισμός αυτός επιτρέπει τον περιορισμό κάποιου δικαιώματος, όπως το δικαίωμα της ελευθερίας ή της έκφρασης), παρά την παραδοχή της αστυνομίας ότι ήταν φιλειρηνικοί. Εκατό φοιτητές συλλαμβάνονται, οδηγούνται στα κρατητήρια και αποβάλλονται από το πανεπιστήμιο. Ως αντίδραση δημιουργείται μια νέα κατάληψη, ενώ γύρω στους 100 καθηγητές διαδήλωναν υπέρ των φοιτητών.
Είναι σαφές ότι η αντίδραση της Σαφίκ ήταν υπέρ του δέοντος αυστηρή και αδιάλλακτη, δεν έκανε καμμιά προσπάθεια να επικοινωνήσει με τους φοιτητές και δεν έλαβε υπόψη την αρνητική εισήγηση της Συγκλήτου. Επιπλέον έδωσε την εντύπωση ότι η κινητοποίηση των φοιτητών ερίζεται από αντισημιτισμό, ενώ στη πραγματικότητα είναι μια αντιπολεμική διαδήλωση ενάντια στη γενοκτονία των Παλαιστίνιων στη Γάζα. Τώρα οι φοιτητές κλιμακώνουν τα αιτήματα, ζητώντας αποεπένδυση από οποιαδήποτε εταιρία ισραηλινού ενδιαφέροντος, κλείσιμο του παραρτήματος του Κολούμπια στο Ισραήλ και μποϋκοτάρισμα των ισραηλινών προϊόντων.
Την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές, 7 μέρες μετά την έναρξη της κατάληψης στο Κολούμπια, δεν έχει βρεθεί λύση παρά τα αλλεπάλληλα τελεσίγραφα. Οι αντιδράσεις εξαπλώνονται και στα άλλα πανεπιστήμια, το πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης που υπέστη ανάλογη σκληρή καταστολή, το ΜΙΤ, το Χάρβαρντ, το πανεπιστήμιο του Τέξας, το Μπέρκλευ και αλλού.
Όπως είπες, κατηγορούνται όσοι συμμετέχουν στο κίνημα για αντισημιτισμό, ωστόσο πρόκειται για ένα νέα αντιπολεμικό κίνημα. Έχει γίνει σαφές στο ευρύ κοινό;
Είναι σαφές καταρχήν ότι ο αντισημιτισμός χρησιμοποιείται για τη λογοκρισία οποιουδήποτε κάνει κριτική στο Ισραήλ, ιδιαίτερα κατά της γενοκτονίας στη Γάζα. Πουθενά όμως δεν υπάρχει η παραμικρή εκδήλωση απειλής Εβραίου ή Ισραηλίτη, όπως οι ίδιοι οι εβραίοι φοιτητές επισημαίνουν. Πολλοί μάλιστα από τους συλληφθέντες φοιτητές είναι Εβραίοι. Όμως πίσω από τα γεγονότα αυτά υπάρχει η μεθοδική και στοχευμένη τακτική των Ρεπουμπλικάνων του Κογκρέσου να περιορίσουν την ελευθερία έκφρασης και λόγου στα πανεπιστήμια καταρχήν και μετά παντού αλλού.
Δυστυχώς αυτό δεν έχει γίνει κατανοητό στο κοινό. Σημαντικό ρόλο στη συσκότιση της υπόθεσης παίζουν μεγάλα ειδησεογραφικά πρακτορεία και εφημερίδες, όπως οι New York Times, αλλά και σύσσωμη η πολιτική ελίτ της χώρας, του Μπάιντεν και του Τραμπ, της πλειοψηφίας των Δημοκρατικών και Ρεπουμπλικάνων, που διαστρεβλώνουν το μήνυμα της φοιτητικής εξέγερσης, την αποκαλούν αντισημιτική, όπως καταγγέλθηκε από τους καθηγητές της Σχολής Τεχνών και Επιστημών του Κολούμπια. Μόνο οι Δημοκρατικοί Σοσιαλιστές του Μπέρνυ Σάντερς, της Οκάσιο-Κορτέζ και του Ρο Χάνα μιλάνε για την ανάγκη προστασίας του δικαιώματος των φοιτητών να διαδηλώνουν κατά του πολέμου και της γενοκτονίας.
Παράλληλα, μαζικοποιείται το μποϊκοτάζ σε ισραηλινά προϊόντα, με το να γίνονται όλο και περισσότερες διαδηλώσεις έξω από Starbucks και McDonalds. Εν τω μεταξύ απολύθηκαν και εργαζόμενοι της Google που διαμαρτυρήθηκαν. Όλες αυτές οι κινητοποιήσεις μεταδίδονται με ταχύτητα φωτός στο Tik Tok. Τι έχουν καταφέρει;
Είναι γεγονός ότι μόνο στο Τικ Τοκ και στα φοιτητικά μέσα ενημέρωσης, όπως τη καταπληκτική εφημερίδα Columbia Spectator και τον ραδιοσταθμό WKCR, μαθαίνει κανείς τα γεγονότα όπως συμβαίνουν, είτε στη Παλαιστίνη είτε στη Νέα Υόρκη. Ταυτόχρονα τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης βοηθούν την επικοινωνία μεταξύ ακτιβιστών και πολύ γρήγορα οργανώνονται συλλαλητήρια, ομάδες συμπαράστασης και άλλες ενέργειες που γιγαντώνουν το κίνημα. Έτσι οργανώνεται και το μποϋκοτάζ προϊόντων και συμφερόντων του Ισραήλ και ιδιαίτερα στηρίζοντας το κίνημα BDS (boycott, divestment and sanctions). Πάντα οι προσπάθειες αυτές αντιμετωπίζονται με σθεναρή και άγρια αντίδραση από την πλευρά των υποστηρικτών του Ισραήλ, και βαφτίζονται αντισημιτισμός και πολέμιοι του δικαιώματος του Ισραήλ να έχει πατρίδα. Η συντονισμένη αντίδραση του μεγαλύτερου κομματιού του πολιτικού φάσματος στις ΗΠΑ (αλλά και στη Γερμανία και τη Βρετανία) κατά οποιασδήποτε κριτικής στο Ισραήλ δεν αφήνει περιθώρια αμφιβολίας για τη στήριξη που του παρέχει το σύστημα.
Με τα γεγονότα στο Κολούμπια και τις άλλες πανεπιστημιουπόλεις ίσως γίνεται κατανοητή στο ευρύτερο κοινό η κριτική στο Ισραήλ και ίσως καταφέρει αυτό που το BDS δεν έχει καταφέρει από το 2005, την ευαισθητοποίηση της παγκόσμιας κοινής γνώμης στο θέμα της Παλαιστίνης.
Η Βουλή των Αντιπροσώπων συνεχίζει να εγκρίνει βοήθεια δισεκατομμυρίων των ΗΠΑ στο Ισραήλ. Νιώθει πιστεύεις η κυβέρνηση κοινωνική πίεση; Θα επηρεάσει το κίνημα τις εκλογές;
Η κυβέρνηση πρέπει να νιώθει την πίεση. Αλλά θα πρέπει αυτή να επεκταθεί σε περισσότερες κοινωνικές ομάδες και να μην παραμείνει έργο κάποιων άτακτων φοιτητών. Θα πρέπει να αναλάβουν ρόλο οι καλλιτέχνες, οι διανοούμενοι, οι προοδευτικοί πολίτες. Να ενεργοποιηθούν οι εβραϊκές κοινότητες που σε μεγάλο βαθμό διαφωνούν και με το απαρτχάιντ και με τη φίμωση των φοιτητών. Θα πρέπει να ενεργοποιηθεί η διεθνής κοινότητα επιτέλους.
Ήδη πριν ξεκινήσουν τα γεγονότα στο Κολούμπια πολύς προοδευτικός κόσμος αποφάσισε ότι δεν θα στηρίξει τον Μπάιντεν στις εκλογές εξαιτίας της στάσης του στο θέμα της Παλαιστίνης. Οι Δημοκρατικοί, με μόνη εξαίρεση τους Δημοκρατικούς Σοσιαλιστές, έχουν απογοητεύσει βαθιά τους πολίτες και σε αυτό το θέμα. Ό,τι κέρδισε ο Μπάιντεν στο θέμα των αμβλώσεων, το χάνει στο Παλαιστινιακό. Απλά η άλλη επιλογή που έχουμε είναι τρισχειρότερη, σε αυτό το στρεβλό και διλημματικό εκλογικό σύστημα των ΗΠΑ.
Πώς πιστεύεις ότι μπορεί να διεθνοποιηθει ο αγώνας; Οι ευρωεκλογές τι ρόλο παίζουν;
Αν δεν κινητοποιηθεί ένα μεγαλύτερο κομμάτι του κόσμου εντός και εκτός των ΗΠΑ δεν θα διεθνοποιηθεί τίποτα άλλο παρά η αποδοχή της γενοκτονίας. Αν δεν ενισχυθεί η αντίσταση στο απαρτχάιντ, θα ξεχαστεί. Κεντρικό θέμα στις εκλογές πρέπει να είναι ο ρόλος της Ευρώπης για τη διεθνή ειρήνη και την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, όχι μόνο στη Παλαιστίνη, αλλά και στην Ουκρανία και αλλού. Οι κυβερνήσεις και η ΕΕ πρέπει να πάρουν πρωτοβουλία, να στηρίξουν τις αποφάσεις και τις εκκλήσεις του ΟΗΕ, και να επιβάλλουν τη παύση των εχθροπραξιών, όχι στη βάση συμμαχιών και διακρατικών εκβιασμών, αλλά στη βάση του Διεθνούς Δικαίου. Που σημαίνει απομόνωση και τιμωρία του Νετανιάχου, και απόδοση εδαφών πίσω στους Παλαιστίνιους. Η εύρεση βιώσιμης και δίκαιης λύσης στην περιοχή είναι θέμα ταυτοτικής σημασίας για την Ευρώπη. Αν η Ευρώπη θέλει να ηγείται και όχι να ποδηγετείται.
Ιωάννα Διαλεισμά
