Με την επιστροφή από το χωριό μου όπου βρισκόμουν για καλοκαιρινές διακοπές, βρήκα να με περιμένουν προς μελέτη από τα μέσα Αυγούστου, οι 4 ερωτήσεις προς τους… ευτυχώς 4 (τότε) υποψήφιους προέδρους του ΣΥΡΙΖΑ, που δημοσιεύτηκαν στην ΑΥΓΗ και το Left στις 13/08/2023. Μου τις θύμισε χθες, προηγούμενη μέρα του Συνεδρίου, η οργάνωσή μου (Ο.Μ Ιστορικού Κέντρου) που μου τις έστειλε κι αυτή.
Τρεις από τις τέσσερις ερωτήσεις αφορούσαν 1) την λειτουργία της Θεωρίας στο κόμμα, 2) την λειτουργία των Οργανώσεων Μελών στο κόμμα και 3) τις τάσεις στο κόμμα. Την τέταρτη (δεύτερη κατά σειρά) ερώτηση αντιγράφω πλήρως: «Παραμένει για την Αριστερά του 21ου αιώνα ο στόχος του σοσιαλισμού με δημοκρατία και ελευθερία ως διακριτού συστήματος -παραγωγικά και πολιτειακά- από τον καπιταλισμό και τις μορφές αυταρχικότητας που προσιδιάζουν σε αυτόν; Ή ο καπιταλισμός έχει κερδίσει το στοίχημα με την Ιστορία και μας υποχρεώνει να περιοριστούμε στο να επιδιώκουμε συνεχώς την κατά το δυνατόν μεγαλύτερη μείωση των ανισοτήτων;»
Το πρόβλημα με αυτή την διατύπωση – άποψη του συντάκτη των ερωτήσεων από το τμήμα Θεωρίας είναι το διαζευκτικό Ή, ανάμεσα στα δύο σκέλη της.
Ο ευρωκομμουνισμός μάς έμαθε πως οι επιμέρους στόχοι είναι μέρος του συνολικού στόχου, μιας διαρκούς και ενιαίας διαδικασίας, του δημοκρατικού δρόμου προς τον σοσιαλισμό με δημοκρατία και ελευθερία. Δεν είναι δηλαδή «ή» ο στόχος του σοσιαλισμού με δημοκρατία και ελευθερία, «ή» ο στόχος της μείωσης των ανισοτήτων. Αλλά ο στόχος της μείωσης των ανισοτήτων είναι μέρος της διαρκούς και ενιαίας διαδικασίας προς τον σοσιαλισμό με δημοκρατία και ελευθερία. Μέσα στον επιμέρους στόχο ενυπάρχει η κατεύθυνση του συνολικού στόχου. Οι επιμέρους κατακτήσεις μάς φέρνουν πιο κοντά προς τον συνολικό στόχο. (Και εδώ θα συμπλήρωνα και για το άλλο λάθος, να θέτουμε τους επιμέρους στόχους, συνήθως οικονομικούς, όχι για να τους κερδίσουμε, αλλά για να αποκαλύψουμε τον αντίπαλο και να διευκολύνουμε έτσι την τελική «έφοδο». Δεν υπάρχει μια στιγμιαία «έφοδος». Αντίθετα όσο κερδίζουμε τους επιμέρους στόχους, τόσο δημιουργούνται καλύτεροι όροι για το εργατικό κίνημα και τον συνολικό στόχο.)
Τι μάθαμε, σχεδόν ανακαλύψαμε, στον ευρωκομμουνισμό για τον δημοκρατικό δρόμο, την διαρκή και ενιαία δηλαδή πορεία προς τον σοσιαλισμό με δημοκρατία και ελευθερία.
Για τον παραδοσιακό κομμουνισμό, το κράτος ήταν ένας μηχανισμός της άρχουσας τάξης από στρατό και αστυνομία. Οι εργαζόμενοι βρισκόντουσαν εκτός. Οι κομμουνιστές φτιάχνουν το δικό τους μηχανισμό, συγκρούονται ένοπλα με το κράτος, το τσακίζουν και εγκαθιδρύουν τη δικτατορία του προλεταριάτου. (Για να καταρρεύσουν όλα αυτά αργότερα, σαν χάρτινος πύργος).
Απέναντι σε αυτή τη στρατηγική ο ευρωκομμουνισμός διατύπωσε μια εξ ολοκλήρου διαφορετική, αυτή του δημοκρατικού δρόμου. Τι μάθαμε. Ο καπιταλισμός άλλαξε, για να μείνει πάλι καπιταλισμός. Το κράτος άλλαξε. Δεν έχει «χειμερινά ανάκτορα». Ανέπτυξε θεσμούς εκπαίδευσης, ασφάλισης, περίθαλψης και άλλους, δηλαδή κοινωνικού κράτους, αλλά και δημόσιας οικονομίας μέσα στους οποίους βρίσκονται οι εργαζόμενοι. Οι θεσμοί αυτοί ελέγχονται από την άρχουσα τάξη. Τέτοιους θεσμούς οι εργαζόμενοι δεν καλούνται να τους συντρίψουν, αλλά να τους ελέγξουν, μέσα από διαρθρωτικές και θεσμικές αλλαγές (δηλαδή, μέσα από λαϊκή – δημοκρατική παρέμβαση στη διεύθυνση). Έτσι η δημοκρατία – έλεγχος γίνεται το βασικό πεδίο ταξικής και πολιτικής πάλης, γίνεται ταυτόσημη με τον σοσιαλισμό. Και δεν μας αφορά οτιδήποτε, έξω από τη δημοκρατία.
Η ταύτιση του σοσιαλισμού με τη δημοκρατία (και όσον αφορά τον δρόμο προς τον σοσιαλισμό, και όσον αφορά τον ίδιο τον σοσιαλισμό) έφερνε σε αντιπαράθεση τον δημοκρατικό δρόμο με τον σοβιετικό ολοκληρωτισμό. Ο δημοκρατικός δρόμος είναι μια διαρκής, ενιαία διαδικασία. Χωρίς όμως προκαθορισμένη έκβαση. Που θα έχει και πισωγυρίσματα. Αλλά δεν υπάρχει άλλος δρόμος. Υποκείμενο είναι ένας νέος συνασπισμός κοινωνικών και πολιτικών δυνάμεων, μια νέα πλειοψηφία. Που οι επιμέρους κατακτήσεις της, είναι μέρος της συνολικής ενιαίας πορείας προς τον συνολικό στόχο, του σοσιαλισμού με δημοκρατία και ελευθερία.
Υστερόγραφο 1: Δεν θα αναφερθώ εδώ στις λοιπές ερωτήσεις αναλυτικά. Θα σημειώσω μόνο την αποσπασματική ερώτηση για την Θεωρία και όχι την αναφορά στην οργανική ενότητα θεωρίας και πράξης, καθώς και την αποσπασματική ερώτηση για τη λειτουργία του κόμματος και όχι για το κόμμα ως πεδίο ενότητας θεωρίας και πράξης.
Υστερόγραφο 2: Δεν θα σχολιάσω τις απαντήσεις των υποψηφίων προέδρων. Δεν θέλω να επέμβω ούτε κατ’ ελάχιστον στην ψηφοφορία. Είναι κρίμα όμως που όταν τέθηκαν οι ερωτήσεις, δεν ήταν υποψήφιος ο Στέφανος Κασσελάκης. Θα είχαμε την ευκαιρία, να έχουμε την γνώμη για όλα αυτά.
Μιχάλης Σαμπατακάκης
