Ζούμε – ζούσαμε και πριν, αλλά η πανδημία το ενέτεινε – σε μια εποχή σύνθετη. Αντιφάσεις του καπιταλισμού που συσσωρεύονταν επί δεκαετίες γιγαντώνονται και ενοποιούνται, ζητώντας πια μια απάντηση που θα υπερβαίνει ένα απλό αίτημα αναδιανομής και κοινωνικής δικαιοσύνης.
Το βλέπουμε στο πεδίο του περιβάλλοντος, που έχει εδώ και καιρό συναντήσει τα όριά του, με αποτέλεσμα να κλέβουμε κυριολεκτικά τις μελλοντικές γενιές, αλλά την ίδια στιγμή αποτελεί ενδεχομένως το επόμενο μεγάλο πρότζεκτ του καπιταλισμού για να βρει νέες πηγές κερδοφορίας και αναπαραγωγής του στην “πράσινη οικονομία”.
Το βλέπουμε στο πεδίο της εργασίας, οι σύγχρονες τάσεις στην οποία θέτουν σε κίνδυνο την ίδια τη στοιχειώδη κοινωνική αναπαραγωγή, με όλο και περισσότερους ανθρώπους να αδυνατούν να επιβιώσουν από την εργασία τους, με την πλήρη εξατομίκευσή της, που υπονομεύει κάθε συλλογική διεκδίκηση, με κανονικοποίηση της επισφάλειας, με πλήρη σύγχυση των ορίων μεταξύ εργασίας και προσωπικής ζωής, με αμφισβήτηση ακόμα και του ποιος είναι σήμερα εργαζόμενος.
Το βλέπουμε στην επιτάχυνση των τεχνολογικών εξελίξεων – που δεν είναι από μόνες τους “καλές” ή “κακές”, μετασχηματίζουν όμως σχεδόν όλα τα πεδία της ζωής. Από την παραγωγή και την εργασία, μέχρι την πολιτική, τη διαπροσωπική κοινωνία, την ψυχαγωγία, την ενημέρωση, την εκπαίδευση, ακόμα και τον έρωτα. Για να μην πάω καν στα πιο μεγάλα, όπως το ζήτημα των δεδομένων και της χρήσης τους ή της τεχνητής νοημοσύνης, που γεννούν ζητήματα ακόμα και στο πεδίο της ηθικής φιλοσοφίας (και που δεν είναι καθόλου δευτερεύοντα, αν δεν θέλουμε ο Όργουελ και τα διασημότερα δυστοπικα σενάρια να μοιάζουν παιδικό παραμύθι), αλλά την ίδια στιγμή γεννούν δυνατότητες και μπορούν να δώσουν διεξόδους και λύσεις σε πράγματα που πριν πολύ λίγα χρόνια ελάχιστοι μπορούσαν να φανταστούν.
Το βλέπουμε στις διεθνείς εξελίξεις, μέσα σε έναν κόσμο όλο και πιο διαιρεμένο από ανισότητες και ταυτόχρονα τόσο απόλυτα αλληλοεξαρτημένο, όπως μας απέδειξε για ακόμη μια φορά ένας μικροσκοπικός ιός. Έναν κόσμο χωρίς ηγεσία, χωρίς το παραδοσιακό δίπολο και, αργότερα, μονοπώλιο της υπερδύναμης, αλλά με αποσταθεροποιημένους τους παραδοσιακούς του πόλους και ταυτόχρονα πολλές ανερχόμενες περιφερειακές δυνάμεις που διαμορφώνουν ένα σύνθετο παίγνιο.
Το βλέπουμε, τέλος, στο πεδίο της πολιτικής και των όρων με τους οποίους αυτή ασκείται – από το πεδίο της καθημερινής πολιτικής πρακτικής, της επικοινωνίας, του ρόλου των νέων μέσων, της αναβαθμισμένης προπαγάνδας, των fake news (που διαρκώς εξελίσσονται και εκλεπτύνονται), μέχρι το πεδίο των νέων πολιτικών ρευμάτων και κυρίως των νέων κοινωνικών υποκειμένων και πρακτικών που αναδύονται δυναμικά στο προσκήνιο.
Μέσα σε έναν κόσμο που μοιάζει με κουβάρι, με όλα αυτά και πολλά άλλα, πιο επιμέρους αλλά όχι λιγότερο σημαντικά, που θα μπορούσε κανείς να προσθέσει, η Αριστερά και κάθε δύναμη που (λέει ότι) θέλει να αλλάξει, αν όχι τον κόσμο, τουλάχιστον τους συσχετισμούς υπέρ του κόσμου της εργασίας και υπέρ των καταπιεζόμενων, χρειάζεται απαντήσεις και σχέδιο. Όχι απλά να αρχίσει να ξεμπερδεύει το κουβάρι, αλλά να φτάσει στο τέλος του. Απαντήσεις σοβαρές, με γνώση, με ανάλυση, με τεκμηρίωση.
Γιατί, αν υπάρχει ένα πράγμα που μας έμαθε η τελευταία δεκαετία, είναι ότι δεν υπάρχει αποτελεσματική απάντηση χωρίς κανείς να βλέπει, να κατανοεί και να επιχειρεί να παρέμβει και στη “μεγάλη εικόνα”. Ο ΣΥΡΙΖΑ έζησε από πρώτο χέρι τι σημαίνει αυτό, όταν βρέθηκε αντιμέτωπος με τις ορατές και αόρατες κινήσεις στην Ευρωπαϊκή Ένωση και στα κέντρα του διεθνούς καπιταλισμού, όταν βρέθηκε αντιμέτωπος με γεωστρατηγικές ανακατατάξεις στην περιοχή μας και ευρύτερα – πράγματα που δεν είναι “θεωρίες”, αλλά είχαν άμεσο αντίκτυπο στα περιθώρια κινήσεων που είχε και το είδος της κυβερνητικής πολιτικής που άσκησε.
Χρειάζονται απαντήσεις σε αυτά για να προστατέψεις τους εργαζόμενους ή να φτιάξεις ΜΕΘ; Προφανώς, δεν υπάρχει κάποια χρονική προτεραιότητα, γιατί αν περιμέναμε να απαντήσουμε τα “μεγάλα”, χωρίς να ασχολούμαστε με τα άμεσα, δεν θα ήμασταν σε κόμμα αλλά σε λέσχη κυρίων. Όμως είναι αυταπάτη να πιστεύει κανείς ότι αργά ή γρήγορα τα “μεγάλα” δεν θα έρθουν μπροστά του και δεν θα επηρεάσουν τις αποφάσεις του και για τα “μικρά”.
Για να πω ένα μόνο μικρό παράδειγμα, το περιβόητο Ταμείο Ανάκαμψης, που θα παρέμβει με μεγάλα ποσά στο αναπτυξιακό μοντέλο της Ε.Ε. και κάθε χώρας, θέτει στο όνομα της περιβαλλοντικής κρίσης (και σωστά) ως στόχο που χρηματοδοτεί τον πράσινο μετασχηματισμό της οικονομίας. Στο πλαίσιο αυτό, θα επιδοτηθεί η μετάβαση στην ηλεκτροκίνηση, η οποία όμως – χωρίς μέριμνα για χρηματοδότηση της έρευνας και ανάπτυξης με δίκαιο τρόπο – θα σημάνει ότι μεγάλο μέρος της χρηματοδότησης που θα λάβει ο Νότος θα διοχετευθεί για εισαγωγή τεχνολογίας από τον ήδη αναπτυγμένο στον τομέα αυτό Βορρά, αυξάνοντας τις ανισότητες. Να λοιπόν που η Αριστερά χρειάζεται απαντήσεις για την “πράσινη ανάπτυξη”, αν θέλει να κυβερνήσει αποτελεσματικά και προς όφελος του λαού διαχειριζόμενη το Ταμείο Ανάκαμψης.
Κι αν την “πρώτη φορά Αριστερά” ο ΣΥΡΙΖΑ είχε την τύχη να διαθέτει πολιτικό προσωπικό που μπόρεσε να επισκευάσει το πλοίο εν πλω (και μάλιστα σε τρικυμία) και να δώσει μέσα στην κυβερνητική καθημερινότητα τις καλύτερες απαντήσεις που θα μπορούσε κανείς, δεδομένων των συνθηκών, αυτό δεν μπορεί να μας αρκεί. Την επόμενη φορά (που επείγει, γιατί η κοινωνική καταστροφή που ήδη ζούμε είναι τρομακτική), αλλά και κάθε μέρα πρέπει η Αριστερά να κάνει περισσότερα και καλύτερα, με μεγαλύτερη επίγνωση.
Να διατυπώσει, πρώτα απ’ όλα τα ερωτήματα, να απαντήσει εκείνα που νωρίτερα δεν μπορούσε, να βρει ιδέες και δρόμους ακόμα και έξω από την πεπατημένη, όπως έκανε πολλές φορές, να καταγράψει ανάγκες και προτεραιότητες, να συσπειρώσει δυνάμεις, να εμπνεύσει και να κινητοποιήσει.
Και κάθε κείμενο, πρωτοβουλία, άρθρο, ιδέα, ομάδα, μεμονωμένη παρέμβαση, οτιδήποτε μπορεί να βοηθήσει σε κάτι από αυτά (πρέπει να) είναι παραπάνω από καλοδεχούμενο. Γιατί κανείς δεν έχει εύκολες λύσεις στα παραπάνω – κι όποιος το πιστεύει δεν έχει πάρει μυρωδιά από τον κόσμο που ζει.
[Και μια παρέκβαση : Η ιστορία της πολιτικής (και όχι μόνο της αριστερής πολιτικής) είναι γεμάτη από παραδείγματα μεγάλων – και ζωογόνων – πολιτικών και ιδεολογικών συγκρούσεων, ρήξεων και ανασυνθέσεων, από τις οποίες προέκυψε κάθε τι που καθόρισε θετικά ή αρνητικά, για πολύ ή για λίγο, τις κοινωνίες μας. Για να μην ξεκινήσω από τις μεγάλες επαναστάσεις, αλλά να μείνω μόνο στα πολύ πρόσφατα της Ελλάδας, από την εσωκομματική μάχη στο ΠΑΣΟΚ, μέσω της οποίας επικράτησε, καλώς ή κακώς, το εκσυγχρονιστικό ρεύμα, μέχρι τις συγκρούσεις γύρω από την Ευρωζώνη στον ΣΥΡΙΖΑ μέχρι το 2015, οι εσωκομματικές διεργασίες που είχαν πολιτικό διακύβευμα και την κοινωνία ενδιέφεραν και τη δημόσια ζωή και προβληματισμό εμπλούτιζαν και τα αντίστοιχα κόμματα κάθε άλλο παρά έβλαψαν εκλογικά. Αντίθετα, εσωκομματικά “μαχαιρώματα” και “βυζαντινισμούς” χωρίς πολιτικό διακύβευμα πράγματι η κοινωνία τα μυρίζεται από χιλιόμετρα και τρέχει μακριά – και από αυτά βρίθει η πολιτική ιστορία, αλλά θα τα πω σε άλλο σεντόνι.]
Δανάη Κολτσίδα
(Ανάρτησή της στο Facebook)
