Από το 1994 το κίνημα των Ζαπατίστας διαμορφώνει έναν κόσμο ολόκληρο από πρακτικές, νοήματα και στάσεις ζωής.
Στον υπερεικοσάχρονο αγώνα τους στάθηκαν οδηγοί που πυροδότησαν -για μια ακόμα φορά στην ιστορία των δυο τελευταίων αιώνων- τον κύκλο της οριζοντιότητας στον τρόπο που οργανώνεται η αντίσταση: ‘ηγούμαστε υπακούοντας”, “τίποτα για εμάς – όλα για όλους”, “η εξεγερμένη αξιοπρέπεια”, η μη διεκδίκηση της εξουσίας, η αυτοοργάνωση, η άμεση δράση, η φεμινιστική συμπερίληψη, η εδαφικοποίηση ήταν όλα ποιότητες τους που διαχύθηκαν στο κίνημα ενάντια στην παγκοσμιοποίηση.
Ο εξεγερμένος υποδιοικητής Μάρκος δεν υπάρχει πια ως δημόσιο πρόσωπο του EZLN. Το 2014 άλλαξε την περσόνα του σε εξεγερμένος Γκαλεάνο και αποσύρθηκε από το προσκήνιο.
“Η μάσκα μου είναι καθρέφτης” είχε πει κάποτε.
Και το πρόσωπο του δεν το ξέρουμε. Ξαναόρισε έτσι την ομορφιά, καλυπτόμενος πίσω από τη μαύρη του μάσκα. Άδειασε τη μορφή για να γεμίσει το περιεχόμενο. Δεν είναι ο Τσε, ο Λένιν, η Πασιονάρια. Δεν έχει πρόσωπο, έχει ουσία.
Αποσύρθηκε ενώ δεν όφειλε να το κάνει, ενάντια στην ανθρώπινη εγωιστική φύση για εξουσία, για κυριαρχία. Η τελευταία του φράση ήταν ενδεικτική: “Αντίο για πάντα… ή εις το επανιδείν. Όποιος κατάλαβε θα γνωρίζει πως αυτό δεν είχε ποτέ σημασία”.
Ο πιο ποιητικός άνθρωπος που ξέρουμε (και δε ξέρουμε) γεννήθηκε τέτοιο καιρό το 1957. “Πριν γεννηθεί, κι ενώ μπορούσε να τα έχει όλα για να μην έχει τίποτα, αποφάσισε να μην έχει τίποτα για να τα έχει όλα”.
Ποιός είναι;
“Ο Μάρκος είναι γκέι στο Σαν Φρανσίσκο, μαύρος στη Νότια Αμερική, ασιάτης στην Ευρώπη, μεξικανός των ΗΠΑ στο Σαν Ισίδρο, αναρχικός στην Ισπανία, Παλαιστίνιος στο Ισραήλ, ιθαγενής στους δρόμους του Σαν Κριστομπάλ, αλητοπαρέα στη Νέζα, ροκάς στην πανεπιστημιούπολη, εβραίος στη Γερμανία, συνήγορος του πολίτη στο Υπουργείο Άμυνας, φεμινιστής σε πολιτικά κόμματα, κομμουνιστής στη μεταψυχροπολεμική εποχή, κρατούμενος στη Σινταλάπα, ειρηνιστής στη Βοσνία, ιθαγενής Μαπούτσε στις Άνδεις, δάσκαλος του συνδικάτου CNTE, καλλιτέχνης χωρίς γκαλερί ούτε πορτοφόλι, νοικοκυρά ένα Σάββατο βράδυ σε οποιαδήποτε γειτονιά οποιασδήποτε πόλης οποιουδήποτε Μεξικού, αντάρτης στο Μεξικό του τέλους του 20ου αιώνα, απεργός στη Συνομοσπονδία Εργατών Μεξικού, ρεπόρτερ που κλείνει ‘τρύπες’ στις μεσαίες σελίδες, φαλλοκράτης στο φεμινιστικό κίνημα, γυναίκα μόνη στο μετρό μετά τις 10 το βράδυ, συνταξιούχος που διαμαρτύρεται στην κεντρική πλατεία, αγρότης χωρίς γη, περιθωριακός εκδότης, φοιτητής, διαφωνών με το νεοφιλελευθερισμό, συγγραφέας χωρίς βιβλία ούτε αναγνώστες, και βέβαια Ζαπατίστα του Νοτιοανατολικού Μεξικού.
Τελικά ο Μάρκος είναι ένα οποιοδήποτε ανθρώπινο ον, σε αυτό τον κόσμο. Ο Μάρκος είναι όλες οι καταπιεσμένες μειονότητες που αντιστέκονται, εκρήγνυνται και λένε ‘Φτάνει πιά!’. Όλες οι μειονότητες την ώρα που πρέπει να μιλήσουν, και όλες οι πλειονότητες την ώρα που πρέπει να σωπάσουν και να υπομείνουν. Όλοι οι αποκλεισμένοι που αναζητούν ένα λόγο, το λόγο τους, αυτό που ξαναδίνει την πλειοψηφία στους αιώνια διασπασμένους –εμάς. Ότι ενοχλεί την εξουσία και τις καθησυχασμένες συνειδήσεις –αυτό είναι ο Μάρκος”.
Βασίλης Ρόγγας
