Σχετικά με το τραγικό ναυάγιο της Πύλου, φαίνεται ότι κάθε μέρα μετακινείται λίγο –ή πολύ- η επίσημη εκδοχή. Μακριά από εμάς η φιλοδοξία (δε διαθέτουμε άλλωστε τεχνική επάρκεια προς τούτο) να υποδείξουμε κάποιο συμπέρασμα ως προς τις συνθήκες που οδήγησαν στο θάνατο εκατοντάδες ανθρώπους. Ωστόσο, αν δεν είμαστε εμπειρογνώμονες για να βγάλουμε πόρισμα, μπορούμε να έχουμε απορίες. Ιδίως όταν η επίσημη εκδοχή αλλάζει υπό την πίεση των αποκαλύψεων και τώρα πια μιλά για σκοινί που έδεσε το σκάφος.
Δε συζητάμε πια αν έγιναν όσα μπορούσαν να γίνουν για τη διάσωση. Δεν έγιναν. Το αποτέλεσμα βοά, όπως βοούν και τα στοιχεία ότι επί ώρες στέλνονταν από επιβαίνοντες αιτήματα διάσωσης. Αυτό που αρχίζουμε να συζητάμε είναι κάτι πολύ χειρότερο, αν δηλαδή έγιναν κινήσεις που επιβάρυναν τη θέση αυτών των ανθρώπων ή ακόμα και επέφεραν τον μαζικό πνιγμό. Θυμίζουμε άλλωστε πως δεν έχουμε λευκό ποινικό μητρώο. Η καταδίκη της χώρας για το Φαρμακονήσι δε επιτρέπει πια αφελείς προσεγγίσεις.
Γιατί καταδικάστηκε η Ελλάδα στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο; Για παραβίαση του δικαιώματος στη ζωή, για παραλείψεις και αμέλειες στις διαδικασίες που ακολούθησαν οι ελληνικές αρχές μετά το ναυάγιο καθώς «δεν διεξήγαγαν ενδελεχή και αποτελεσματική έρευνα για τις περιστάσεις που οδήγησαν στη βύθιση της βάρκας». Επίσης, οι ελληνικές αρχές δεν συμμορφώθηκαν με την υποχρέωσή τους να προστατέψουν την ανθρώπινη ζωή καθώς «δεν έκαναν όσα θα ήταν λογικό να περιμένει κανείς για να προστατέψουν τους προσφεύγοντες και τους συγγενείς τους με το επίπεδο προστασίας που απαιτεί το άρθρο 2 της Σύμβασης». Τέλος καταδικάστηκε για παραβίαση της απαγόρευσης απάνθρωπης και εξευτελιστικής μεταχείρισης.
Με αυτά ως δεδομένα, δικαιούται κανείς να αναρωτηθεί δυο βασικά πράγματα.
Ένα, γιατί το Λιμενικό δεν έκανε επιχείρηση διάσωσης ενώ επί ώρες παρακολουθούσε το σκάφος;
Δύο, έγιναν κινήσεις αποτροπής που επέφεραν τη βύθιση;
Αυτά θα πρέπει να τα δούμε σε συνδυασμό με την άρνηση και το συστηματικό παιχνίδι καθυστερήσεων της προηγούμενης κυβέρνησης και του πρ. υπουργού Μηταράκη για να μη συγκροτηθεί ανεξάρτητος μηχανισμός διερεύνησης τέτοιων περιστατικών, όπως επίμονα απαιτούσε η ΕΕ. Θυμίζουμε ότι υπήρχε οργή της ΕΕ για τον εμπαιγμό. Ωστόσο, η Ελλάδα δε θέλει να διερευνώνται τέτοια περιστατικά. Είναι κομμάτι της πολιτικής αυτής η μη διερεύνηση, δεν είναι αστοχία ή αμέλεια. Τόσο απλά και καθαρά.
Και κάτι ακόμα για την Ευρώπη. Σύμφωνα με δημοσίευμα του Solomon, ενώ διατίθεται πακτωλός εκατομμυρίων για τη διαχείριση των συνόρων, μόνο ένα πρόγραμμα ύψους 600.000 ευρώ αναφέρεται με σαφήνεια σε εξοπλισμό για βελτίωση της ικανότητας για έρευνα και διάσωση. Οι πόροι από τον τρέχοντα προϋπολογισμό της ΕΕ 2021-2027 ξεπερνούν τα 819 εκατ. ευρώ. Την προηγούμενη αντίστοιχη περίοδο (2014-2020), το αντίστοιχο ποσό ήταν 270 εκατ. ευρώ. Επαναλαμβάνουμε: από τα 819 εκατομμύρια θα διατεθούν 600.000 για έρευνα διάσωση. Όσο κοστίζει ένα καλό διαμέρισμα στην Αθήνα. Αυτά ως προς την ειλικρίνεια της θλίψης ορισμένων αξιωματούχων.
Η κοινωνική συναίνεση πάνω σε αυτή την πολιτική εξαχρειώνει τις κοινωνίες. Το βλέπουμε αυτές τις μέρες. Σε έρευνα του Σημείου για τη μελέτη και αντιμετώπιση της ακροδεξιάς θέσαμε το εξής ερώτημα: «Συμφωνείτε ή διαφωνείτε ότι για να αποτρέψουμε την είσοδο μεταναστών και προσφύγων στη χώρα είναι σωστό να κάνουμε επαναπροωθήσεις στη θάλασσα ακόμα και αν υπάρχει κίνδυνος να χαθούν ανθρώπινες ζωές;» Παρόλο που η ερώτηση είναι επίτηδες διατυπωμένη με τρόπο «σκληρό», ένα 29,9% απαντά πως συμφωνεί.
Η ασκούμενη πολιτική ασύλου και μετανάστευσης γεννάει τέτοια ναυάγια. Καθώς δεν υπάρχει νόμιμη δίοδος για την Ευρώπη, καθίσταται καθοριστικός ο ρόλος των κυκλωμάτων διακίνησης. Το να ρίχνουμε όμως στους διακινητές όλο το ανάθεμα δε λύνει κανένα πρόβλημα. Είναι μια επιλογή ανέξοδη και βολική. Είναι σα να καταριόμαστε τους ντίλερς για τους θανάτους από τα ναρκωτικά και να μην αναρωτιόμαστε καθόλου για τα αίτια της τοξικοεξάρτησης.
Κωστής Παπαϊωάννου
