Οταν η κυβέρνηση καυχιέται για την ισχύ και την ανθεκτικότητα της ελληνικής οικονομίας, συγκρίνοντας το 2% της αύξησης του ΑΕΠ το 2023 με τη μηδενική ανάπτυξη της ευρωζώνης, είναι προφανές πως αντικρίζει την πραγματικότητα μέσα από παραμορφωτικούς φακούς.
Κοιτάζει πίσω της κι όχι μπρος και μάλιστα, ακόμη και πίσω της που κοιτάζει, της διαφεύγει η συνολική μεγάλη εικόνα της τάσης και της προοπτικής της οικονομίας. Εξηγούμαστε αμέσως:
Πρώτο, η διαφορά του ρυθμού μεγέθυνσης της ελληνικής οικονομίας από την αντίστοιχη ευρωπαϊκή δεν σημαίνει τίποτα αν δεν έχει διάρκεια. Και η τριμηνιαία τάση της οικονομικής επέκτασης δείχνει πως δεν έχει (-0,1% το γ΄ τρίμηνο και 0,2% το δ΄ τρίμηνο 2023). Αντίθετα, παρατηρείται μία συνεχής τάση επιβράδυνσης μετά το 2021 (βλ Δ.1), η οποία το 2023 έχει ως βασικό μοχλό τις επενδύσεις και κατά δεύτερο λόγο τις εξαγωγές από τα μέσα του 2022 και μετά. Δηλαδή οι δύο πιο δυναμικοί τομείς επέκτασης της οικονομίας χάνουν στροφές. Σημειώνεται πως σε ετήσια βάση, το ΑΕΠ της Ελλάδας αυξήθηκε κατά 1,2% το 4ο τρίμηνο, υποχωρώντας από την ανάπτυξη 2,1% το προηγούμενο τρίμηνο. Η δε προσδοκία της κυβέρνησης, πως η οικονομία θα αναπτυχθεί φέτος κατά 2,9%, δεν τεκμηριώνεται από πουθενά.
Δεύτερο, σε μία μικρή, ανοιχτή κι εξαρτημένη από τις εξωτερικές συναλλαγές οικονομία όπως η ελληνική, η διαφορά του ρυθμού οικονομικής μεγέθυνσης Ελλάδας – ευρωζώνης είναι πρωτίστως διαφορά χρόνου, δεδομένου ότι οι αρνητικές εξελίξεις στην Ευρώπη μετακυλίονται με κάποια χρονική υστέρηση στην Ελλάδα (βλ. Δ.2). Ετσι, δεν είναι τυχαίο που το 2023 οι εμπορευματικές εξαγωγές της χώρας υποχώρησαν κατά -9% σε ετήσια βάση και τον Ιανουάριο 2014 κάμφθηκαν επίσης κατά -11%.
Επίσης, ενδεικτική της ευρωπαϊκής επίδρασης στην ελληνική οικονομία είναι η μεγάλη κάμψη των Αμεσων Ξένων Επενδύσεων στην Ελλάδα (βλ. Δ.3), οι οποίες το 2023 μειώθηκαν κατά -41%! Πρόκειται για μία εξέλιξη που δεν άφησε ανεπηρέαστο και το επίπεδο των συνολικών ακαθάριστων παγίων επενδύσεων στη χώρα, οι οποίες το δ΄ τρίμηνο του 2023 υποχώρησαν σε ετήσια βάση κατά -5,7%.
Τρίτο, η Ελλάδα κατέγραψε έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών -10,30% του ΑΕΠ της χώρας το 2022 και μολονότι οι εκτιμήσεις της Τράπεζας της Ελλάδας δείχνουν ότι περιορίστηκε το 2023 σε -6,5% (περιορισμός που συντελέστηκε χάρη στην κάμψη του λιανικού εμπορίου κατά -3,4% αλλά και στην υποχώρηση του πληθωρισμού), γεγονός παραμένει πως είναι από τα υψηλότερα στην Ε.Ε. (βλ. Δ.4). Υποδηλώνει, δε, το μεγάλο παραγωγικό έλλειμμα της χώρας, μία απόδειξη ότι οι επενδύσεις των τελευταίων ετών δεν αξιοποιήθηκαν για την αναδιάρθρωση και τον εκσυγχρονισμό της παραγωγικής βάσης της οικονομίας.
Θυμίζουμε πως το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών δείχνει τη διαφορά ανάμεσα στην εθνική αποταμίευση και τη συνολική επένδυση (πάγια + μεταβολή αποθεμάτων). Οταν είναι ελλειμματικό (βλ. Ελλάδα), το σύνολο των εισπράξεων υπολείπεται των αντίστοιχων πληρωμών και η εθνική αποταμίευση είναι μικρότερη από τις επενδύσεις, με αποτέλεσμα η οικονομία να αντλεί κεφάλαια από την αλλοδαπή (π.χ. δανεισμός, ξένες άμεσες επενδύσεις κ.ά.) για να καλύψει το κενό (μείωση των καθαρών ξένων περιουσιακών στοιχείων που ανήκουν σε εγχώριους φορείς).
Ομως, η ελληνική οικονομία το 2022 είχε το χαμηλότερο ποσοστό συνολικής αποταμίευσης ως προς το ΑΕΠ ανάμεσα στις χώρες της ευρωζώνης. Επιπλέον, οι Ξένες Αμεσες Επενδύσεις μειώθηκαν δραματικά το 2023, με συνέπεια την αύξηση του εξωτερικού δανεισμού και του εξωτερικού χρέους (βλ. Δ.5). Με δεδομένη την πολύ υψηλή υπερχρέωση της ελληνικής οικονομίας, η εξέλιξη αυτή αποκαλύπτει αδύναμη κι όχι ισχυρή οικονομία, ενώ προδικάζει νέα δεινά για το βιοτικό μας επίπεδο.
Στις συνθήκες αυτές η απόφαση της Moody’s να μην αναβαθμίσει την Ελλάδα κρίνεται απολύτως λογική. Ιδίως αν ληφθεί υπόψη (α) η εμπλοκή του ΝΑΤΟ στην Ουκρανία και η αντίστοιχη εμπλοκή της Ελλάδος στη γεωπολιτική κρίση της περιοχής, (β) η έκθεση στην Ε.Ε. των μεγάλων κενών της χώρας (διαφθορά, αδιαφάνεια στη λειτουργία των θεσμών κ.λπ.) σχετικά με το κράτος δικαίου και (γ) η σταδιακή εξάντληση των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης και η ανάγκη προσαρμογής της Ελλάδος στην υποχρέωση για πρωτογενή πλεονάσματα προκειμένου να μειωθεί το χρέος.
Το αφήγημα περί ισχυρής οικονομίας χρεοκόπησε. Το θέμα είναι να μη χρεοκοπήσει η χώρα.
Κώστας Καλλωνιάτης
