Είναι γνωστό ότι πολλές φορές η καταστολή φέρνει τα αντίθετα από τα επιδιωκόμενα αποτελέσματα. Το παράδοξο αυτό της (σωματικής) καταστολής έχει επισημανθεί από πολλούς/ές στο πεδίο μελέτης των κοινωνικών κινημάτων. Λίγοι/ες ωστόσο έχουν παρατηρήσει ότι το ίδιο φαινόμενο εμφανίζεται αναφορικά με την προσπάθεια ελέγχου των απόψεων και των αποφάσεων. Στο τελευταίο μου βιβλίο (Δεκέμβρης 2008. Ανάλυση και ερμηνεία,Εκδόσεις των Συναδέλφων) ενέταξα το “παράδοξο της ιδεολογικής καταστολής ή προπαγάνδας” στον ερμηνευτικό καμβά που διαθέτουμε προκειμένου να εξηγήσουμε τέτοια φαινόμενα εκπυρσοκρότησης. Πρόκειται σαφώς για την ενεργοποίηση ενός μηχανισμού “αντίστροφης ψυχολογίας”.
Όταν κάποιος προσπαθεί να σε πειθαναγκάσει να κάνεις ή να μην κάνεις κάτι, να σου καταστήσει σαφές ότι έχεις μόνο μία επιλογή, να σε εκβιάσει, σε σπρώχνει προς την αντίθετη κατεύθυνση. Αν προσπαθούσαμε να ανασυστήσουμε τη σκέψη που συνοδεύει έναν τέτοιο μηχανισμό, δεν θα δυσκολευόμασταν καθόλου: “Δεν φτάνει που έχουμε τα οικονομικά προβλήματά μας, θα μας πείτε και τι να κάνουμε στη μοναδική ευκαιρία που μπορούμε να κάνουμε ό,τι θέλουμε;”. Και κάπου εδώ θέλεις να επιβεβαιώσεις τη λίγη ελευθερία και εξουσία που σου απομένει. Θες να μην είσαι δεδομένος/η. Ταυτίζεσαι με το αουτσάιντερ και θέλεις να το ξαναβάλεις στο παιχνίδι. Στο επίπεδο των συμβόλων, δηλαδή, να ξαναβάλεις τον εαυτό σου στο παιχνίδι. Όλα κρίνονται από σένα. Ή θα γίνουν καλύτερα ή θα μείνουν ίδια ή θα γίνουν χειρότερα. Δεν έχεις να χάσεις και πολλά. Και χειρότερα να γίνουν, θα είναι χειρότερα για όλους. Επιτέλους θα πληγώσεις κι εσύ κάποιους που είναι σε καλύτερη μοίρα από σένα. Όπως όταν χαίρεσαι με την κατάντια των πλουσίων στις σαπουνόπερες.
Η “θεωρία των δύο άκρων” τιμωρήθηκε στις ΗΠΑ όπως τιμωρήθηκε και στην Ελλάδα. Δυστυχώς όμως σε αυτή την περίπτωση κύριος ωφελημένος βγήκε η Ακροδεξιά (Τραμπ) και όχι η Αριστερά (Σάντερς). Το πολιτικό, οικονομικό, μιντιακό, καλλιτεχνικό κ.λπ. σύστημα των ΗΠΑ στην συντριπτική του πλειονότητα για όλο το διάστημα της μακράς προεκλογικής εκστρατείας βομβάρδιζε το εκλογικό σώμα με το μονότονο μήνυμα “ο Τραμπ είναι επικίνδυνος και διαβολικός”, αφήνοντας να εννοείται πως η ψήφος σας ως “κανονικών” πολιτών είναι να ψηφίσετε Χίλαρι. There Is No Alternative. Μια σημαντική μερίδα των ψηφοφόρων αντέδρασε σε αυτό τον εκβιασμό, όπως αντέδρασε και στις ελληνικές εκλογές του 2015, οπότε ψήφισε ενάντια σε όλο το πολιτικό και μιντιακό κατεστημένο, εγχώριο και διεθνές. Φυσικά πολύς κόσμος απλώς δεν πήγε να ψηφίσει.
Στην περίπτωση των ΗΠΑ μπορούμε να μιλάμε για πλήγμα στη δημοκρατία; Πιθανότατα. Όμως δεν υπάρχει δημοκρατία όπου οι πολίτες εκβιάζονται να ψηφίσουν κάποιον που δεν θέλουν, ώστε να συνεχίσει να κυβερνά. Η αντίσταση στον εκβιασμό είναι και αυτή δημοκρατικό καθήκον και θεμέλιο της δημοκρατίας. Αναρωτιέται όμως κανείς: Μπορεί ποτέ να αποτελεί επιλογή το απόλυτο κακό; Το διαβολικό κακό; Η γερμανοεβραία φιλόσοφος Χάνα Άρεντ (Hannah Arendt) αφιέρωσε μεγάλο μέρος του έργου της στη μορφή του κακού. Γι’ αυτήν το κακό δεν προέρχεται βασικά από κάποιον διαβολικό νου, αλλά από τον μέτριο νου. Από ανθρώπους με γραφειοκρατική λογική που αρνούνται να σκεφτούν τις συνέπειες των πράξεών τους και αφήνουν το κακό να προχωρά σαν να μην τρέχει τίποτα. Αυτό το κατεστημένο, που προσποιείται τον ανεύθυνο για όλα τα δεινά του κόσμου, ηθικολογώντας κι από πάνω. Αυτοί πρέπει να τιμωρηθούν πρώτοι, ακόμα και μέσα από μια συμμαχία με τον διάβολο. Φυσικά μιλάω για μια κρίσιμη μάζα ψηφοφόρων που έδωσε τη νίκη στον Τραμπ. Δεν μιλάω για τους φανατικούς ψηφοφόρους του Ρεπουμπλικανικού κόμματος. Ωστόσο, η επιλογή Τραμπ και γι’ αυτούς σημαίνει κάτι παρεμφερές: τα πράγματα δεν μπορούν να μείνουν ως έχουν και πρέπει ν’ αλλάξουν εδώ και τώρα.
Τελειώνοντας, όμως, ας πούμε και τούτο: Εάν η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ επιμείνει στη ρητορική ότι “η Ν.Δ. έχει επικίνδυνο σχέδιο”, το οποίο περιγράφεται με όρους Αρμαγεδδώνα, εν καιρώ θα ακολουθήσει την τύχη της Χίλαρι.
Ο Δημήτρης Παπανικολόπουλος είναι Δρ. Πολιτικής Επιστήμης
Πηγή: Η Αυγή
