Χάινριχ φον Κλάιστ «Διηγήματα», μετάφραση: Θοδωρής Δασκαρόλης, επίμετρο Ντέηβιντ Λουκ – Νάιτζελ Ρηβς, εκδόσεις Αντίποδες, 2022
Γεννιέται τον Οκτώβρη του 1777 στη Φρανκφούρτη (Όντερ). Σε μικρή ηλικία πεθαίνουν οι γονείς του. Έντεκα ετών βρίσκεται στο οικοτροφείο. Τρία χρόνια μετά κατατάσσεται στον πρωσικό στρατό και πολεμάει ενάντια στην επαναστατική Γαλλία. Σύντομα τον εγκαταλείπει για σπουδές στην Ιστορία, τα Λατινικά, τα Μαθηματικά και τη Φυσική, στο Πανεπιστήμιο της Φρανκφούρτης. Στην Ελβετία διαμένει στο νησί Ντελοζέα επί της λίμνης Τουν, ζει για λίγο ευτυχισμένος. Δημιουργία θεατρικών – μεταξύ των οποίων η περίφημη Σπασμένη στάμνα. Παράλληλα, εκδίδει διηγήματα και νουβέλες. Επίσης, δοκίμια αισθητικής και ψυχολογίας επηρεασμένος από τον Καντ, τον Φίχτε και τον Σέλιγκ. Συλλαμβάνεται απ’ τις γαλλικές δυνάμεις ως κατάσκοπος και εκτίει ποινή φυλάκισης αρκετών μηνών. Όταν ελευθερώνεται εκδίδει το περιοδικό «Phöbus» και δημοσιεύει πολλά έργα του. Η προσπάθειά του στο Βερολίνο για έκδοση καθημερινής εφημερίδας στέφεται γρήγορα με αποτυχία καθώς η κυβέρνηση την λογοκρίνει. Αλλά και τα θεατρικά του δεν ευδοκιμούν στο ανέβασμά τους, καθώς δεν βρίσκει πρόθυμους θιασάρχες. Κατά τύχη συναντά την παντρεμένη Χενριέτε Φόγκελ, πάσχουσα από μη ιάσιμο καρκίνο. Καθώς η σύζυγός του Μαρί φον Κλάιστ απορρίπτει την ιδέα της διπλής αυτοκτονίας, το προτείνει στη Φόγκελ που το δέχεται με ευφορία. Ούτως, στην εξοχή παρά την λίμνη Βανζέε και αφού κεράστηκαν τσάι, ο Κλάιστ πυροβολεί τη γυναίκα. Έπειτα στρέφει το πιστόλι στην κεφαλή του. Ήταν 21 Νοεμβρίου του 1811. Προηγουμένως, ο συγγραφέας είχε κάψει όλα τα αδημοσίευτα έργα του.
Στο εν λόγω βιβλίο περικλείονται όλα τα διηγήματα του Χάινριχ φον Κλάιστ («Η μαρκησία του Ο…», «Ο σεισμός στη Χιλή», «Τα αρραβωνιάσματα στον Άγιο Δομήνικο», «Η ζητιάνα του Λοκάρνο», «Ο έκθετος», «Η Αγία Καικιλία ή Η δύναμη της μουσικής», «Η μονομαχία»), ενώ το περίφημο «Μιχαήλ Κόλχαας», που έχει εκδοθεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Ερατώ (μτφ. Θ. Παρασκευόπουλος), θα επανεκδοθεί το επόμενο έτος πάλι απ’ τις εκδόσεις Αντίποδες. Στο περιεκτικότατο επίμετρό τους, οι Ντέηβιντ Λουκ και Νάιτζελ Ρηβς προσφέρουν στους αναγνώστες και τις αναγνώστριες πλήθος λεπτομερειών και αναλύσεων, όπως η εμμονή του Κλάιστ στο ότι μια ανθρώπινη ύπαρξη δεν μπορεί να ζήσει χωρίς ένα πλάνο για τη ζωή της. Ο κόσμος διέπεται από μια ορθολογική τάξη. Δεν την βρήκε ποτέ. Μεταιχμιακός δημιουργός αμφισβήτησε τα προτάγματα του διαφωτισμού και το εξέφρασε στα γραφτά του με τη λεπτή ειρωνεία να διαπερνά τα έργα του. Είναι κυρίως η επαφή του με τον Καντ που τον αλλάζει, «η σκέψη πως σ’ αυτή τη γη δεν γνωρίζουμε τίποτε για την αλήθεια… με κλόνισε μέχρι τα τρίσβαθα της ψυχής μου – ο μοναδικός μου σκοπός… κατέρρευσε· τώρα δεν έχω πια κανέναν». Ο αινιγματικός τρόπος έκφρασης (οδηγός για πλήθος συγγραφέων του 20ού αιώνα), η αποστασιοποίηση, η χωρίς ανάσα αφήγηση, η αμφισημία, όπως στον περίφημο Σεισμό στη Χιλή, χάρη στον οποίον οι ερωτευμένοι Γιοσέφα και ο Χερώνυμο κατορθώνουν να ξαναβρεθούν μέσα στα χαλάσματα του Σαντιάγο. ‘Η στη σατιρική «Μαρκησία του Ο…» με τη μυστηριώδη εγκυμοσύνη της νεαρής χήρας και την εκδίκηση του καλού.
Εν κατακλείδι, ο Χάινριχ φον Κλάιστ χαρακτηρίζεται έντονα από την προσήλωσή του στην τραγική πλάνη που κρύβεται στα φαινόμενα του κόσμου και της ανθρώπινης φύσης.
Αντώνης Φράγκος
