Η καλλιτεχνική δημιουργία, τα ιδρύματα και η ευθύνη του κράτους

Η Αντιπολίτευση -κυρίως η Νέα Δημοκρατία και το ΠΑΣΟΚ- καταγγέλλει το νομοσχέδιο ως αποσπασματικό, προεκλογικό και άνευ καλλιτεχνικής πνοής. Οι ίδιοι οι καλλιτέχνες λένε ότι “αλίμονο στη χώρα που ο Υπουργός Πολιτισμού καθορίζει την πολιτιστική δημιουργία” και πως “η τέχνη για να ανθίσει χρειάζεται δομές και υποδομές”. Άρα, αν πρέπει να κριθούμε, θα πρέπει να κριθούμε σε αυτά τα δύο γεγονότα.

Ποια είναι η εικόνα που παραλάβαμε; Ένα βομβαρδισμένο τοπίο στο χώρο του πολιτισμού, στο χώρο του βιβλίου, των εικαστικών, της μουσικής, του θεάτρου, του κινηματογράφου. Ποια ήταν η λανθάνουσα ή αν θέλετε η υπόγεια πολιτική των προηγούμενων κυβερνήσεων; Ήταν αυτό που λέμε η ιδρυματοποίηση της πολιτιστικής ζωής, η παράδοση δηλαδή της στρατηγικής για τον πολιτισμό στα ιδιωτικά πολιτιστικά ιδρύματα.

Θέλετε ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα; Όταν ήρθαμε στην Κυβέρνηση το 2015, οι δεκατρείς σύγχρονες αίθουσες πολιτιστικής παρουσίασης ήταν όλες των ιδιωτικών ιδρυμάτων: Μέγαρο Μουσικής, Κέντρο Πολιτισμού Σταύρος Νιάρχος, Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών, Ίδρυμα Θεοχαράκη, Κακογιάννη και πάει λέγοντας. Δείτε σήμερα την εικόνα. Πόσες δυνατότητες έχει να παρουσιαστεί η καλλιτεχνική δημιουργία;

Ξέρετε, από το 2011 και επί Υπουργίας Γερουλάνου, αυτή η πολιτική άρχισε να παίρνει σάρκα και οστά και αν θέλετε και μία θεωρητική παράσταση με τη «Λευκή Βίβλο». Ήταν στην πραγματικότητα η μεταφορά της ευθύνης στα ιδιωτικά ιδρύματα και η υποχώρηση του Κράτους σε όλους τους τομείς πολιτιστικής δημιουργίας.

Θα πει κανείς «και πριν»; Θέλω να είναι σαφές αυτό: δε νοσταλγούμε την εποχή της ευημερίας, της λεγόμενης ευημερίας, της πλαστής ευημερίας, της ευημερίας με δανεικά και φούσκες, ούτε αναπολούμε φυσικά το δίπολο που ήταν μέχρι και τις μέρες μας, την υποκουλτούρα για τα λαϊκά στρώματα και την αναμασημένη τροφή από τις μητροπόλεις του καπιταλισμού για τις ελίτ. Επίσης, δεν είμαστε εχθροί των ιδρυμάτων. Αντίθετα, αναγνωρίζουμε ότι πολλά από αυτά παράγουν προϊόν και μάλιστα, με δικούς τους πόρους. Τα περισσότερα, όμως, είναι κλειστοί χώροι διαχείρισης του πολιτιστικού προϊόντος.

Τι χρειάζεται για να μπορέσει να παραχθεί πολιτισμός και μάλιστα ελεύθερος; Δεν λέμε ότι δεν υπάρχει. Αυτή είναι μία δεύτερη διαπίστωση της κρίσης, δηλαδή ότι την ίδια στιγμή που υπήρχε φτώχεια, ένα ασφυκτικό πλαίσιο, η καλλιτεχνική δημιουργία ανθούσε από κάθε πόρο της κοινωνίας. Είναι εντυπωσιακό το πόσες πρωτοβουλίες, συλλογικότητες παρήγαγαν τέχνη, παρήγαγαν διανόηση, παρήγαγαν εικαστική δημιουργία στην περίοδο της κρίσης.

Αυτό που χρειάζεται για μας είναι να δημιουργήσουμε  τις οργανωτικές δομές -γι’ αυτό έχει νόημα το συγκεκριμένο άρθρο που μιλάει για την υποχρέωση των οργανισμών στη Λυρική, στο Μέγαρο, στο Κέντρο Κινηματογράφου-την καλλιτεχνική ανεξαρτησία -είπε ο κύριος Ξυδάκης, την υποχρέωση να μπορεί να επιλέγεται ο καλλιτεχνικός διευθυντής με ελεύθερο δημόσιο διαγωνισμό-και την ασφάλεια και αξιοπρέπεια των εργαζομένων, όπως ορίζει σε πάρα πολλά περιστατικά το συγκεκριμένο νομοσχέδιο.

Θα κάνω και ένα σχόλιο που έχει ενδιαφέρον και από τη συζήτηση με τους φορείς για το συγκεκριμένο νομοσχέδιο, για το Ταμείο Αλληλοβοηθείας. Είναι, όπως είπε και ο κ. Δελής, ψευδεπίγραφο όνομα. Δεν πρόκειται περί αυτού, δεν πρόκειται περί ενός Ταμείου Αλληλοβοήθειας. Ξέρετε στην παράδοση του συνδικαλιστικού κινήματος, στην παράδοση του εργατικού κινήματος υπάρχουν τα Ταμεία Αλληλοβοήθειας ως μέρος και της συγκρότησής του, της αυτονομίας του.

Καταρχάς, η συγκεκριμένη διαχειριστική επιτροπή δεν είναι ένα προϊόν της κοινωνικής αυτονομίας. Αντίθετα είναι ένα όργανο όπου υπάρχουν οι εργαζόμενοι, υπάρχει το Υπουργείο, ο εργοδότης και μέσα διαχειρίζονται διάφορα ζητήματα, που αφορούν είτε τον παιδικό σταθμό είτε τις κατασκηνώσεις, όπως θα μπορούσε να ήταν η επικουρική ασφάλιση, το εφάπαξ και οτιδήποτε. Αυτοί είναι οι διαχειριστικοί οργανισμοί. Για να είναι ταμείο αυτασφάλειας, προϋποθέτει κοινωνική αυτονομία.

Κοινωνική αυτονομία σημαίνει ότι η διεύθυνσή του επιλέγεται από τους ίδιους τους εργαζόμενους, λογοδοτεί στους εργαζόμενους και άρα, και επανεκλέγεται από τους ίδιους εργαζόμενους, πράγμα το οποίο δεν συμβαίνει. Αν συνέβαινε αυτό, τότε δεν θα είχαμε τα συμπτώματα διαφθοράς, δεν θα είχαμε τα φαινόμενα κρατικού συνδικαλισμού, δεν θα είχαμε τα δικαστήρια μέσα στα συνδικάτα. Θα είχαμε τη δυνατότητα του ελέγχου και της αυτοκάθαρσης.

Θα κλείσω με ένα πολύ παραστατικό γεγονός. Ξέρετε, για τρία χρόνια δεν μπορούσαμε να κάνουμε τίποτα με το Ταμείο Αυτασφάλειας. Ξέρετε γιατί; Γιατί τον Οκτώβρη του 2014 ανανεώθηκε η θητεία του, ενώ έληγε τον Φλεβάρη του 2015, ακριβώς για να μην μπορούμε να το ελέγξουμε. Γιατί το καταστατικό δεν επέτρεπε στο κράτος να ελέγξει τον συγκεκριμένο οργανισμό.

Άρα, όταν μας κατηγορούν και μας καταγγέλλουν, πρέπει λιγάκι με άλλο τρόπο να δείχνουν και ποια ήταν η προηγούμενη πολιτική τους, ποια ήταν τα πραγματικά περιστατικά και πώς φαντάζονται το μέλλον.