Τη συνέντευξη με τον Γκόραν Τζάνεφ, καθηγητή κοινωνικής ανθρωπολογίας στο Πανεπιστήμιο των Σκοπίων, πήρε ο Πέτρος Κοντές.
Το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος ήταν αντιφατικό. Αφενός, το «Ναι» κέρδισε με μεγάλη διαφορά, αφετέρου η συμμετοχή δεν ήταν ικανοποιητική. Πώς σχολιάζετε το αποτέλεσμα;
Τεχνικά, το δημοψήφισμα είχε συμβουλευτικό χαρακτήρα. Ως τέτοιο μπορεί με επιτυχία να αξιοποιηθεί από το μακεδονικό κοινοβούλιο. Η απόλυτη πλειοψηφία όσων ψήφισαν υποστήριξαν την αλλαγή του ονόματος της χώρας για ένα καλύτερο μέλλον. Αναλογικά, αυτό αντιστοιχεί στο ένα τρίτο των εγγεγραμένων ψηφοφόρων. Το τέχνασμα όσων ήταν εναντίον της αλλαγής του ονόματος ήταν να κρυφτούν πίσω από την αποχή, τους αδιάφορους ψηφοφόρους και τους εκλογικούς καταλόγους που χρειάζονται εκκαθάριση. Το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος δείχνει ότι ένα χρόνο μετά την απομάκρυνση του Γκρούεφσκι από την ηγεσία της χώρας το χάσμα μεταξύ των μακεδόνων εθνικιστών και της κοινωνίας των πολιτών παραμένει μεγάλο.
Κατά τη γνώμη σας, η αποχή που οφείλεται; Εκφράζει την αποδοκιμασία της συμφωνίας των Πρεσπών; Αποδοκιμάζει την είσοδο στην ΕΕ και το ΝΑΤΟ; Ή φανερώνει την αδιαφορία των πολιτών για το συγκεκριμένο ζήτημα;
Νομίζω ότι ξεχνάμε τον ελέφαντα στο δωμάτιο: τη βασική και ελάχιστη ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Οποιαδήποτε εκτίμηση δεν συμπεριλαμβάνει αυτη την παράμετρο κινδυνεύει να χαρακτηριστεί απλοϊκή. Η αλλαγή του ονόματος είναι εκβιαστική και εκφοβιστικη απαίτηση. Τόσο η ΕΕ όσο και το ΝΑΤΟ υποχώρησαν μπροστά στους έλληνες εθνικιστές και αποφάσισαν εδώ και πολύ καιρό ότι η αξιοπρέπεια των μακεδόνων, το δικαίωμά τους στον αυτοπροσδιορισμό και την κρατική υπόσταση δεν είναι τόσο σημαντικό όσο οι διαθέσεις των ελλήνων εθνικιστών. Κανείς απ’ όσους υπερψήφισαν τη συμφωνία δεν είναι άνθρωποι χωρίς αξιοπρέπεια, αλλά έχουν συνειδητά αποφασίσει να καταπιούν την περιφάνεια τους και να βάλουν ένα τέλος σε αυτή την κωμωδία.
Το σκηνικό μετά το δημοψήφισμα
Ο Ζαεφ δήλωσε ότι θα προχωρήσει στο επόμενο βήμα της συμφωνίας των Πρεσπών. Τι πιθανότητες υπάρχουν να πετύχει τη συνταγματική μεταρρύθμιση σ’ αυτό το κοινοβούλιο; Σε περίπτωση πρόωρων εκλογών θα φανεί πληγωμένος από την κατάληξη του δημοψηφίσματος;
Το κοινοβούλιο χρειάζεται πλειοψηφία δύο τρίτων για τη συνταγματική μεταρρύθμιση και αυτό σημαίνει ότι χρειάζονται 10 ψήφοι βουλευτών του VMRO. Το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος δεν θα έχει επίδραση στην προσπάθεια να πεισθούν αυτοί οι βουλευτές για να υπερψηφίσουν την αλλαγή του ονόματος. Πέρα από υποθέσεις είναι σημαντικό να τονίσουμε ότι σε περίπτωση πρόωρων εκλογών το δημοψήφισμα μπορεί να δώσει ώθηση τόσο στο VMRO όσο και στη Σοσιαλδημοκρατική Ένωση της Μακεδονίας (ΣΕΜ). Η ΣΕΜ έδωσε όλες της τις δυνάμεις στο ζήτημα του ονόματος και απέτυχε να οικοδομήσει την πίστη ότι μπορεί να φέρει τις αναγκαίες αλλαγές που είχε υποσχεθεί. Δεν κατάφεραν να οικοδομήσουν μια διαφορετική πολιτική συμπεριφορά, αξιοπρεπή, τίμια και διαφανή και έτσι δεν κατάφεραν να προσελκύσουν περισσότερες ψήφους, να κερδίσουν το σεβασμό παρά τις γενναίες πολιτικές κινήσεις για την επίλυση των ανοιχτών ζητημάτων με την Ελλάδα και τη Βουλγαρία. Το θάρρος αυτό μπορεί να δώσει ώθηση στον Ζάεφ για λίγο ακόμα, αλλά εν γένει υποχώρησε στα αιτήματα των συμπρατιωτών του σε βάρος των αναγκών τους.
Ποια θα είναι η στάση του VMRO στο κοινοβούλιο σε ότι αφορά τη συνταγματική αναθεώρηση και σε περίπτωση πρόωρων εκλογών;
Είναι σχεδόν αδύνατο να καταλάβουμε τι είναι το VMRO σήμερα. Έχουν ελευθερωθεί από τον Γκρούεφσκι; προσπαθούν ακόμα να ικανοποιήσουν τα προσωπικά του συμφέροντα; μετανιώνουν για την κατάχρηση εξουσίας; η δημοκρατικότητά τους έχει ενισχυθεί ή έχει εξαλειφθεί; Το τι θα κάνει το VMRO σε περίπτωση πρόωρων εκλογών θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από το πώς θα χειριστούν τις αδυναμίες της ΣΕΜ. Δεν είναι σε θέση να προσφέρει κάτι επικοιδομητικό, γιατί είναι το ίδιο ανίκανο να επανεφεύρει τον εαυτό του και να προσφέρει μια νέα πολιτική πλατφόρμα για το κόμμα τους. Ωστόσο, αν λάβει κανείς υπόψιν οτι η μισή ηγεσία του έχει δικαστικές περιπέτειες, τα πάει μάλλον καλά. Από την άλλη, η καθυστέρηση στην απόδοση δικαιοσύνης μέχρι τώρα του δίνει δικαίωμα να ισχυρίζεται ότι πρόκειται περί μεθόδευσης. Αυτό του δίνει τη δυνατότητα να παραμένουν ζωντανό ως πολιτικός χώρος παρά το γεγονός ότι θα έπρεπε να είναι πολιτικά νεκρό εδώ και πολύ καιρό.
Τι στάση κρατά η αλβανική μειονότητα και τα κόμματά της σε ότι αφορά την ονομασία και τις τρέχουσες εξελίξεις;
Είναι δυο διαφορετικές ερωτήσεις αυτές, αλλά τείνουμε να τις συμπτύσουμε νομιμοποιώντας τις πολιτικές ελίτ ως αντιπροσώπους των πολιτών. Από την αρχή της καθοριστικής περιόδου για την ανεξαρτησία της Δημοκρατίας της Μακεδονίας, οι αλβανοί πολιτικοί δεν ήταν σίγουροι αν θα έπρεπε να υπσοτηρίξουν την μακεδονική υπηκοότητα ή να ακολουθήσουν το δρόμο του αλυτρωτισμού και πάντα λοξοκοιτούσαν προς το ριζοσπαστικό εθνικισμό. Πιστεύω ότι για τα κόμματα της αλβανικής μειονότητας στη Δημοκρατία της Μακεδονίας το ριζοσπαστικότερο αίτημα είναι η απόσχιση, ωστόσο, μετά απ’ όσα περάσαμε —είτε εσωτερικής είτε εξωτερικής προέλευσης— από κοινού ως πολίτες, οι μακεδόνες αλβανοί δεν προτίθενται να σκοτώσουν τους γείτονές τους γι’ αυτό το σκοπό. Δυστυχώς, οι εθνικιστικές πολιτικές τροφοδοτούνται μόνο από τις συγκρούσεις και οι επιχειρηματίες πρέπει να δημιουργούν τέτοιες για να εξασφαλίζουν την επιβίωσή τους. Έχουμε φτάσει στο σημείο του παραλογισμού και ωριμάσαμε ως κοινωνία που έχει αποδείξει ξανά και ξανά ότι μπορεί να ζει ενωμένη, γεγονός που φαίνεται από την υποστηρικτική στάση των αλβανών πολιτικών στο λεπτό ζήτημα του ονόματος, το οποίο φτάνει στον πυρήνα της ταυτότητας και της αξιοπρέπειας των μακεδόνων. Πολλοί μακεδόνες πολίτες, ανεξάρτητα από εθνοτικές καταβολές έχουν καταλήξει ότι έχει έρθει ο καιρός της ενσωμάτωσης ώστε να προχωρήσουμε από κοινού προς ένα ευρωπαϊκό μέλλον, με πολλά ακόμα εμπόδια μπροστά μας.
Οι επιπτώσεις του ευρωπαϊκού πραγματισμού
Η υποστήριξη των ευρωπαίων αξιωματούχων και αρχηγών κρατών ενίσχυσε την τάση της υπερψήφισης της συμφωνίας;
Ενίσχυσε την αποφασιστικότητα όσων ήδη είχαν αποφασίσει αν ψηφίσουν υπέρ, αλλά δεν άλλαξε τη γνώμη όσων αντιτίθετο ή ήταν αδιάφοροι. Το λογικό ερώτημα είναι γιατί οι ηγετικές φιγούρες της ΕΕ δεν είχαν καμία επίδραση σε ετούτο το φτωχό, αδύναμο και ασήμαντο λαό της ευρωπαϊκής ηπείρου. Η μόνη απάντηση είναι τα διαφορετικά μέτρα και σταθμά και η διαρκής αθέτηση των αρχών του διεθνούς, ανθρωπιστικού δικαίου στις πλάτες των πολιτών της Δημοκρατίας της Μακεδονίας. Ήταν η πρώτη φορά που η γερμανίδα καγκελάριος επισκέφθηκε τη χώρα από την ανεξαρτησία της, εδώ και τρεις δεκαετίες σχεδόν. Για κάποιους αυτό επιβεβαιώνει την ασημαντότητα μας και τον ευρωπαϊκό πραγματισμό, που ευθύνεται για την απόλυτη απώλεια νομιμοποίησης των ευρωπαίων πολιτικών. Το ίδιο το γεγονός ότι μας αναγκάζουν να αλλάξουμε το όνομά μας δεν συμβάλει στην αλλαγή της πρόσληψής τους από όσους —πολλούς— νιώθουν βαθιά προσβλεβλημένοι από τους πολιτικούς αυτούς.
Πηγή: Η Εποχή
