Τα τελευταία 4 χρόνια το υπουργείο Οικονομικών βρέθηκε πολλές φορές στο επίκεντρο των εξελίξεων. Τόσο εγώ όσο και η ομάδα του υπουργείου συνολικά βρεθήκαμε σε κρίσιμες διαπραγματεύσεις, κληθήκαμε να λάβουμε δύσκολες αποφάσεις, δώσαμε μάχες που πολλές φορές έδειχναν χαμένες πριν καν ξεκινήσουν.
Ομως η ομάδα αυτή κατάφερε πολλά και σημαντικά. Γιατί στη διαπραγμάτευση δεν άφησε ούτε λέξη να πέσει κάτω. Γιατί είχε και την τεχνική επάρκεια αλλά και το πολιτικό κριτήριο. Αλλά κυρίως γιατί δούλεψε με σχέδιο, σαφή ιεράρχηση και ξεκάθαρη στοχοθεσία.
-
1. Εξοδος από τα μνημόνια-καθαρός διάδρομος για το χρέος
Τον Ιούνιο του 2018, ύστερα από χρόνια διαπραγματεύσεων, ολοκληρώθηκε και άρχισε να υλοποιείται η συμφωνία για το χρέος. Η δέσμευση των εταίρων μας σε αυτή τη συμφωνία, δέσμευση που υπήρξε χάρη στο αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος του 2015, χρειάστηκε πολλή δουλειά για να μετουσιωθεί σε συγκεκριμένες και μετρήσιμες δεσμεύσεις οι οποίες κατέστησαν το ελληνικό χρέος βιώσιμο για πρώτη φορά από την αρχή της κρίσης.
Ετσι, εξασφαλίσαμε έναν καθαρό διάδρομο για τα επόμενα 15 χρόνια, χωρίς τον οποίο καμία συζήτηση για την επόμενη μέρα δεν θα είχε νόημα. Η χώρα θα εξακολουθούσε να μην έχει πρόσβαση στις αγορές και να μην μπορεί να χαράξει ελεύθερα την οικονομική της πολιτική. Αντίθετα, αυτή τη στιγμή οι χρηματοδοτικές ανάγκες της Ελλάδας για τα επόμενα χρόνια είναι περίπου οι μισές από αυτές που είχαμε το 2014 και είναι χαμηλότερες από τις αντίστοιχες χωρών όπως η Ιταλία, η Ισπανία και η Πορτογαλία.
Ετσι όχι μόνο καταφέραμε να βγούμε από τον φαύλο κύκλο των μνημονίων, αλλά καταστήσαμε σαφές ότι δεν ήταν απαραίτητη η προληπτική γραμμή πίστωσης, που υποστήριζε με πάθος ο κεντρικός τραπεζίτης και έχει επαναφέρει στη συζήτηση η Ν.Δ., η οποία θα σήμαινε νέο μνημόνιο με νέα επώδυνα μέτρα.
Είναι ενδεικτικό ότι σε όλη την προεκλογική περίοδο η φράση «τέταρτο μνημόνιο» που τα στελέχη της Ν.Δ. έλεγαν και ξανάλεγαν δεν βγαίνει πλέον από τα χείλη τους. Τα μνημόνια είναι πλέον παρελθόν και τώρα συζητάμε για την επόμενη μέρα.
-
2. Από ελλείμματα σε πλεονάσματα-χτίζοντας την αξιοπιστία της χώρας
Οταν ανέλαβε η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ βρήκε τη χώρα δεσμευμένη από τις προηγούμενες κυβερνήσεις σε πρωτογενή πλεονάσματα ύψους 4,5%, ενώ από το κείμενο του 2ου Μνημονίου προέκυπτε ότι αυτοί οι στόχοι θα παρέμεναν σε επίπεδα άνω του 4% μέχρι το 2021 και άνω του 3,5% μέχρι το 2030.
Οι στόχοι αυτοί μειώθηκαν εξασφαλίζοντας πάνω από 20 δισ. για την πραγματική οικονομία. Μάλιστα από το 2023 και μετά οι στόχοι μας ορίζονται από τους κανόνες που ισχύουν για όλες τις χώρες της Ε.Ε. Ομως αυτό από μόνο του δεν θα ήταν αρκετό. Οι νέοι, μειωμένοι στόχοι πιάνονταν κάθε χρονιά, κόντρα στις προβλέψεις ξένων αλλά και εγχώριων παραγόντων, χτίζοντας ξανά τη χαμένη αξιοπιστία της χώρας.
Με εφόδιο αυτή την αξιοπιστία, νομοθετήσαμε εκ των προτέρων και όχι εκ των υστέρων μόνιμα θετικά μέτρα για το 2019 υλοποιώντας μια σοβαρή μακροοικονομική πολιτική. Το κόστος δανεισμού της χώρας, που το παραλάβαμε σε απαγορευτικά επίπεδα άνω του 10%, έχει μειωθεί σε ιστορικά χαμηλά με το 10ετές να βρίσκεται στο 2,049%.
Με εφόδιο αυτή την αξιοπιστία ανακοινώσαμε στο Ζάππειο νέα θετικά μέτρα για το 2020, εξασφαλίζοντας ταυτόχρονα και τη μείωση του πρωτογενούς πλεονάσματος ήδη από το 2020 στο 2,5%, διασφαλίζοντας όμως παράλληλα ότι οι πιστωτές θα παίρνουν 3,5% για τη δική μας συμβολή στην απομείωση του χρέους.
Με εφόδιο αυτή την αξιοπιστία έχουμε τη δυνατότητα να υλοποιούμε τις δικές μας πολιτικές ενίσχυσης των μεσαίων και λαϊκών στρωμάτων.
-
3. Συντονισμός διαπραγμάτευσης
Στο πλαίσιο υλοποίησης του μνημονίου το υπουργείο Οικονομικών είχε αναλάβει έναν συντονιστικό ρόλο στοχεύοντας στη διασφάλιση των απαραίτητων διαύλων επικοινωνίας μεταξύ υπουργείων. Ο συντονισμός αυτός στόχευε στην εξασφάλιση του καλύτερου δυνατού αποτελέσματος με γνώμονα την ολοκλήρωση του προγράμματος με την κοινωνία όρθια αλλά και τη δημιουργία των προϋποθέσεων για βιώσιμη ανάπτυξη.
Η διαπραγμάτευση αυτή ήταν μια συλλογική προσπάθεια. Είχε ήττες (π.χ. η αδυναμία να ανατρέψουμε τις δεσμεύσεις της προηγούμενης κυβέρνησης για το ΕΚΑΣ) αλλά και πολλές νίκες. Δεν θα πρέπει να ξεχνάμε αυτά που κερδίσαμε για τον νόμο Σταθάκη-Κατσέλη, για τη διατήρηση του δημόσιου χαρακτήρα της πρωτοβάθμιας υγείας, τις επιτυχίες στα εργασιακά (με την επαναφορά των συλλογικών διαπραγματεύσεων, την ενίσχυση του ΣΕΠΕ και την αύξηση του κατώτατου μισθού), αλλά και τον σχεδιασμό και υλοποίηση, για πρώτη φορά στη χώρα, μιας ολιστικής αναπτυξιακής πολιτικής.
Χάρη σε αυτά τα επιτεύγματα παρατηρούμε τη σταδιακή βελτίωση σημαντικών δεικτών, όπως μείωση της ανεργίας, της φτώχειας, της ανισότητας -η οποία είναι πλέον σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα-, αλλά και τη σταδιακή αύξηση του διαθέσιμου εισοδήματος. Αυτά τα επιτεύγματα, τα οποία πιστώνονται στο σύνολο της κυβέρνησης, είναι η βάση πάνω στην οποία έχουμε σχεδιάσει έναν οδικό χάρτη για το μέλλον.
-
4. Δημόσια έσοδα
Αν και οι περιορισμοί των στόχων της δημοσιονομικής προσαρμογής ήταν μεγάλοι, προσπαθούσαμε πάντα οι παρεμβάσεις μας να ενισχύουν την προοδευτικότητα της φορολογίας. Προφανώς αυτό ήταν πιο δύσκολο εντός μνημονίου, γίνεται όμως ευκολότερο καθώς κερδίζουμε σημαντικούς βαθμούς ελευθερίας.
Παρά όμως αυτούς τους περιορισμούς πετύχαμε αρκετά. Ενδεικτικά θα αναφέρω την ένταξη των ελευθέρων επαγγελματιών στην κλίμακα των μισθωτών με μείωση του πρώτου κλιμακίου από 26% στο 22%, τις αλλαγές στην εισφορά αλληλεγγύης, αλλά και τη στοχευμένη μείωση του ΕΝΦΙΑ. Ταυτόχρονα ιδιαίτερης σημασίας είναι η μεταρρύθμιση του πλαισίου των αντικειμενικών αξιών που αντιστοιχίζει καλύτερα τις αντικειμενικές με τις πραγματικές αξίες, με μέριμνα πάντα να μην αυξηθεί η επιβάρυνση της μικρής και μεσαίας περιουσίας.
Ενα προοδευτικό όμως φορολογικό σύστημα έχει προϋπόθεση την αντιμετώπιση της φοροδιαφυγής αλλά και την αύξηση της εισπραξιμότητας των βεβαιωμένων οφειλών. Ετσι διευρύναμε τη χρήση του πλαστικού χρήματος, αυξήσαμε τους στοχευμένους ελέγχους, αλλά και θεσμοθετήσαμε τις 120 δόσεις και το πλαίσιο του εξωδικαστικού συμβιβασμού. Τα δύο τελευταία έχουν τεράστια σημασία καθώς δίνουν τη δυνατότητα σε ιδιώτες και επιχειρήσεις να ρυθμίσουν τις οφειλές τους, αυξάνοντας ταυτόχρονα τα δημόσια έσοδα.
-
5. Τραπεζικό-χρηματοοικονομικό σύστημα
Το 2015 παραλάβαμε ένα τραπεζικό σύστημα με σοβαρότατα προβλήματα, τόσο ως προς τον όγκο των μη εξυπηρετούμενων δανείων όσο και ως προς την εταιρική διακυβέρνηση.
Στον τομέα της μείωσης των «κόκκινων» δανείων, δημιουργήσαμε μια ολοκληρωμένη στρατηγική και ένα σύγχρονο πλαίσιο, τα οποία ισορροπούσαν ανάμεσα στη βιωσιμότητα του τραπεζικού συστήματος, προκειμένου να επικεντρωθεί στη χρηματοδότηση της οικονομίας, και στην προστασία και ελάφρυνση των υπερχρεωμένων φυσικών και νομικών προσώπων, ιδίως δε των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων.
Συγκεκριμένα, επεκτείναμε και βελτιώσαμε τον νόμο Κατσέλη-Σταθάκη, δημιουργήσαμε ένα πλαίσιο προστασίας της κύριας κατοικίας με επιδότηση της ρύθμισης από το Δημόσιο, με γρήγορες και απλές διαδικασίες, μέσω πλατφόρμας, αναμορφώσαμε τον Πτωχευτικό Κώδικα, δημιουργήσαμε ένα πρωτοποριακό πλαίσιο εξωδικαστικού συμβιβασμού και επεξεργαστήκαμε λύσεις για τη διευκόλυνση της επίτευξης των στόχων του SSM, με σκοπό την αύξηση και βελτιστοποίηση των διαθέσιμων εργαλείων.
Παράλληλα, επήλθαν σημαντικές βελτιώσεις στην εταιρική διακυβέρνηση των τραπεζών, σύμφωνα με την ευρωπαϊκή νομοθεσία και τις βέλτιστες πρακτικές, ενισχύοντας τη διαφάνεια και την αποτελεσματικότητα στη λειτουργία τους. Τέλος, διαμορφώσαμε έναν οδικό χάρτη για την άρση των capital controls, τα οποία πλέον έχουν σχεδόν αρθεί ολοκληρωτικά.
-
6. Ανθρώπινο δυναμικό και υποδομές στο υπουργείο Οικονομικών
Από την πρώτη μέρα προσπαθήσαμε να αξιοποιήσουμε στον μεγαλύτερο βαθμό τα στελέχη του υπουργείου, τα οποία είναι εξαιρετικά καταρτισμένα. Η προσπάθεια αυτή είχε πολύ θετικά αποτελέσματα. Ετσι, για παράδειγμα η τεράστια επιτυχία στην αξιολόγηση της χώρας από την FATF για το ξέπλυμα του μαύρου χρήματος, αλλά και το σύστημα που αναπτύχθηκε για την άμεση διασταύρωση καταθέσεων και φορολογικών δηλώσεων, σε μεγάλο βαθμό οφείλονται σε αυτά τα στελέχη. Μάλιστα ένας υπάλληλος του υπουργείου διόρθωσε δύο φορές κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων όχι τα νούμερα αλλά την ίδια τη μεθοδολογία του ΔΝΤ και τιμήθηκε με εύφημο μνεία γι’ αυτό.
Παράλληλα, υπάρχει μια συνεχής προσπάθεια για τη ψηφιοποίηση των υπηρεσιών του υπουργείου, όπως και η πρόσφατη αναμόρφωση της ιστοσελίδας της Γενικής Γραμματείας Πληροφοριακών Συστημάτων, με στόχο τη μείωση της ταλαιπωρίας των πολιτών αλλά και την ανάπτυξη εργαλείων κατά της φοροδιαφυγής.
Ολα αυτά δίνουν ένα στίγμα των όσων προσπαθήσαμε και πετύχαμε αυτά τα 4 χρόνια. Προφανώς δεν έχουν διορθωθεί όλα, προφανώς υπάρχουν ακόμα προβλήματα, προφανώς υπήρξαν λάθη και παραλείψεις. Αυτό όμως δεν αναιρεί τις σημαντικές επιτυχίες, οι οποίες αφήνουν πολύτιμη παρακαταθήκη για το μέλλον. Στις εκλογές της Κυριακής κρίνεται αν θα συνεχίσουμε σε αυτόν τον δρόμο.
Ο Ευκλείδης Τσακαλώτος είναι υπουργός Οικονομικών και υποψήφιος με τον ΣΥΡΙΖΑ στον Βόρειο Τομέα Αθηνών
Πηγή: Εφημερίδα των Συντακτών
