Συστάδες από σκαλωσιές μπροστά σε παλιά κτήρια και μπετονιέρες που γυρίζουν. Εργοτάξια στην Πανεπιστημίου κι ένας δρόμος που γίνεται περισσότερο πεζοδρόμιο. Μια Αθήνα που αλλάζει. Με γνώμονα όμως όχι το καλό των κατοίκων της, αλλά την εξυπηρέτηση των επισκεπτών της.
Πίσω από κάθε τοίχο που βάφεται και κάθε παντζούρι που αλλάζει δεν βρίσκονται συνήθως οι οικονομίες ενός ανθρώπου που θέλει ένα επιπλέον εισόδημα, αλλά νομικά πρόσωπα. Εταιρείες real estate με ρίζες σε μακρινές χώρες και παγκόσμια εμβέλεια. Οι γειτονιές “σπάνε”, τα πρόσωπα που βγαίνουν στα μπαλκόνια από βδομάδα σε βδομάδα είναι διαφορετικά. Κι αν η πραγματικότητα αποτυπωνόταν στον δρόμο, κάτω από την προσωρινή τους στέγη, θα αντίκριζαν ατελείωτες ουρές από ανθρώπους που περιμένουν στη σειρά για μπορέσουν κάποτε να βρουν ένα σπίτι. Πιθανότατα μικρότερο. Πιθανότατα χωρίς ανακαίνιση και με σακατεμένο νιπτήρα. Με απαίτηση για ενοίκιο το οποίο μπορεί να είναι όσο κι ο μισθός που παίρνουν. Κάτι καλύτερο οικονομικά διατίθεται μόνο σε υπόγειο.
Το πού να μείνεις είναι ένα πρόβλημα όχι απλά υπαρκτό, αλλά κυρίαρχο τα τελευταία χρόνια. Είναι ένα από τα πρώτα καθημερινά θέματα συζήτησης, ειδικά στην Αθήνα, με τον πληθυσμό που ενοικιάζει κατοικία να είναι περίπου διπλάσιος από τον μέσο όρο πανελλαδικά.
Οι νέοι βιώνουν τη δυσκολία στο πετσί τους. Άνθρωποι που μένουν εγκλωβισμένοι στο παιδικό τους δωμάτιο έως τα 30 και 35 ή κινδυνεύουν να επιστρέψουν, ενώ έχουν ξεπεράσει τα 40, και μετράνε πίσω τους πολλά χρόνια μιας αυτόνομης πορείας.
Στην προσπάθεια να βρουν σπίτι ακούν «τρελά πράγματα». Από τιμές που ξεπερνούν κάθε λογική με βάση το τι συμβαίνει γύρω μας. 800 ευρώ για σπίτι 45 τ.μ. στο Παγκράτι, 600 ευρώ για διαμέρισμα 40 τ.μ. στον Κολωνό, 700 ευρώ για σπίτι 62 τ.μ. στα Πετράλωνα. Μέχρι ερωτήσεις που αφορούν τη δουλειά τους, την προσωπική τους ζωή, ακόμη και τα πολιτικά τους φρονήματα.
Με φόντο αυτή την κατάσταση μια παρέα ανθρώπων σκέφτηκε να φτιάξει μια σελίδα στα social media με το όνομα «Ξεσπιτόγατος». Μια έμπνευση απ’ την ανάποδη και βάση της τη διάσημη σελίδα όπου βρίσκεις αγγελίες για κατοικία. Στη σελίδα, που μετρά 3.500 μέλη, ανεβαίνουν «ευκαιρίες» «για υπόγεια 20-25 τετραγωνικών στα 300 ευρώ χωρίς θέρμανση» και τραυματικές εμπειρίες από επαφές με ιδιοκτήτες «που μετράνε στην κάτοψη του σπιτιού και την… ταράτσα της πολυκατοικίας για να φαίνονται πιο μεγάλα και να ζητάνε πιο πολλά».
«Δεν θέλουμε να είναι ένα σημείο μόνο για να τρολάρουμε. Θέλουμε να αναδείξουμε τις πολιτικές πτυχές σε σχέση με τη στεγαστική κρίση. Δεν είναι ένα φυσικό φαινόμενο. Και δεν είναι τυχαίο που παλιότερα δεν συνέβαινε. Στην ουσία μιλάμε για παντελή απουσία στεγαστικής πολιτικής εκ μέρους της Πολιτείας, καθώς θεσμικά δεν υπάρχει κανένας οργανισμός ή γραμματεία που να ασχολείται» λέει ο Βασίλης Δελής, ένας απ’ τους ανθρώπους που ξεκίνησαν τη σελίδα.
Το πώς αλλάζει η πόλη εις βάρος των κατοίκων της το εντοπίζει στο παράδειγμα του Κεραμεικού. «Σκεφτείτε ότι θα θέλατε να μείνετε σε κάποιες περιοχές. Τι υποδομές θα ζητούσατε; Αν κάποιος θέλει να κάνει ένα παιδί, θέλει μια παιδική χαρά, ένα σχολείο. Η περιοχή εκεί έγινε πριν από κάποια χρόνια διασκεδαστήριο. Τα σχολεία έμειναν ελάχιστα. Αντίστοιχα ο Μεγάλος Περίπατος δεν είναι κάτι που εξυπηρετεί αμιγώς τους κατοίκους της Αθήνας και είναι μια προτεραιότητα του δήμου».
Σε άλλες πόλεις που πήγαν να χάσουν την «ψυχή» τους η λύση ήρθε από τα κάτω. Για τ’ αποτελέσματα που μπορούν να πετύχουν τα κινήματα στέγασης ο Βασίλης θυμίζει την απόφαση να κοινωνικοποιηθούν περίπου 240.000 διαμερίσματα στο Βερολίνο, τα οποία κατέχουν μεγάλες εταιρείες real estate, μετά από λαϊκό δημοψήφισμα. «Σκοπός μας είναι το επόμενο διάστημα να κάνουμε ένα μάζεμα, έστω διαδικτυακό, για να δούμε ποιες μπορεί να είναι οι επόμενες δράσεις μας».
Είναι μια ένδειξη ότι κάτι κινείται. Ένας τρόπος να μπει φρένο στη μετατροπή της πόλης σε άβατο για τον μόνιμο κάτοικο. «Θα έπρεπε, για παράδειγμα, να νομοθετήσουν με γνώμονα ότι πρέπει να μείνει κάποιο απόθεμα για την κατοικία. Ίσως θα μπορούσαν να θεσπίσουν έναν αριθμό αδειών ανά περιοχή».
Μέχρι τότε η Οδύσσεια για ένα σπίτι συνεχίζεται, μας διαβεβαιώνουν πέντε νέοι άνθρωποι μεταφέροντας τη δική τους εμπειρία. Πέντε νέοι άνθρωποι που, απαυδισμένοι από την άνοδο των ενοικίων, συζητούν και αλληλεπιδρούν μαζί με τόσους άλλους διακωμωδώντας την κατάσταση μέσω μιας σελίδας, αλλά και βάζοντας ενδεχομένως τα θεμέλια για κινηματικές πρωτοβουλίες ώστε οι ενοικιαστές να πιέσουν με μαζικούς όρους για να αντιμετωπιστεί η στεγαστική κρίση. «Η κατοικία έχει φύγει από ανάγκη των ανθρώπων κι έχει γίνει ένα εμπορικό αγαθό, όμως κάτι πρέπει να κάνουμε γι’ αυτό» λένε στην «Α».
«Ενοικιάζεται κοτέτσι 400 ευρώ τον μήνα»
«Το άγχος μου είναι στο τέλος του συμβολαίου, όταν θα πρέπει να ψάξω ξανά για σπίτι. Έτσι όπως είναι τα ενοίκια και η οικονομική δυνατότητα που έχω αυτή τη στιγμή, μπορεί να αναγκαστώ να μείνω ξανά στους γονείς μου, μετά από τόσα χρόνια». Ο Νίκος Σπέγης, 42 ετών, δούλευε στον κλάδο των αερομεταφορών, αλλά με την τεράστια καθίζηση που προκάλεσε η πανδημία έχει βρεθεί σήμερα να κάνει δουλειά σε άλλο αντικείμενο, με το 1/3 του προηγούμενου μισθού του. Ζει και αυτός, όπως εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι στα αστικά κέντρα, υπό καθεστώς της στεγαστικής επισφάλειας.
«Παίρνω 800 ευρώ, το ενοίκιο είναι 350 ευρώ τον μήνα, στην Κυψέλη θεωρείται μάλλον χαμηλό για την εποχή. Κάποτε, φαντάσου, πήγαιναν όλοι στην Κυψέλη γιατί ήταν φτηνή. Αν δεν είχα χρήματα στην άκρη, τα οποία όμως τελειώνουν με ασύλληπτους ρυθμούς, στο τέλος του μήνα δεν θα έμενε τίποτα. Είμαι ένας άνθρωπος, λείπω όλη την ημέρα και το ρεύμα ερχόταν 40 ευρώ και τώρα ξαφνικά έφτασε σχεδόν τα 60 ευρώ με την ίδια κατανάλωση».
Σήμερα εκτιμάται ότι πάνω από τα μισά νοικοκυριά στη χώρα μας πληρώνουν περισσότερο από το 40% του εισοδήματός τους για δαπάνες στέγασης, όταν ο ευρωπαϊκός μέσος όρος των νοικοκυριών που βρίσκονται σε ανάλογη κατάσταση είναι 8,2%.
«Ζούσα και μεγάλωσα στον Χολαργό, μέχρι πέρυσι τον Νοέμβριο συγκατοικούσα με τη σύντροφό μου, αλλά μετά χωρίσαμε και αναγκάστηκα να μετακομίσω. Έψαξα σπίτι στο κέντρο, Εξάρχεια, Κυψέλη, Γκάζι, Μεταξουργείο, βρήκα ‘κοτέτσια’ για τα οποία ζητούσαν 400-550 ευρώ. Σε ένα – δύο που είδα στον Κεραμεικό νόμιζες πραγματικά ότι θα πέσουν τα ταβάνια πάνω σου, αλλά το ενοίκιο που ζητούσαν ήταν λες κι επρόκειτο για ανακαινισμένο σπίτι».
Ύστερα από πολύ ψάξιμο, μια μεσίτρια πρότεινε στον Ν. Σπέγη ένα ισόγειο στην Κυψέλη. Ανακαινισμένο, ανήκει σε ξένη εταιρεία -με μια μικρή βόλτα στη περιοχή βλέπεις τις ταμπέλες real estate εταιρειών να ξεφυτρώνουν σαν τα μανιτάρια. Δίνει 340 ευρώ τον μήνα για τον πρώτο μήνα και μετά θα ανέβει στα 350.
«Το ίδιο ακριβώς διαμέρισμα αν το βρεις έναν όροφο πάνω, στην Κυψέλη, χρέπι εντελώς, στα ίδια τετραγωνικά, θα σου ζητήσουν 500 ευρώ τον μήνα» τονίζει.
«Στον Χολαργό, για ένα σπίτι 60 τ.μ. πολύ παλιό, γιατί εκεί δεν έχει γενικά καινούργιες οικοδομές, το 500άρικο είναι το λιγότερο. Σε ανακαινισμένα δεν τολμούσα να κοιτάξω καν τις τιμές. Στα καινούργια διαμερίσματα, δεκαετίας ας πούμε, το ενοίκιο φτάνει τα 1.000 ευρώ τον μήνα. Αναρωτιέσαι ποιοι άνθρωποι νοικιάζουν αυτά τα σπίτια και πώς τα βγάζουν πέρα».
«Υπάρχει μία αρνητική δυναμική από τα μεσιτικά γραφεία και την ασκούμενη πολιτική της απελευθέρωσης χωρίς όρια. Ήδη έχουμε τεράστιο οικιστικό πρόβλημα» διαπιστώνει ο Ν. Σπέγης, που τρομάζει στο ενδεχόμενο να πρέπει να αναζητήσει εκ νέου σπίτι μετά τη λήξη του συμβολαίου του.
«Αμείβεσαι με μισθούς Ελλάδας, πληρώνεις ενοίκιο Λονδίνου»
Η Άννα και ο σύντροφός της έπρεπε τον Ιανουάριο του 2021 να φύγουν από το σπίτι που νοίκιαζαν επί 10 χρόνια γιατί θα επέστρεφαν σε αυτό οι ιδιοκτήτες. Τότε ξεκίνησε ένας εννιάμηνος γολγοθάς τηλεφώνων και ραντεβού, με εξωφρενικές απαιτήσεις, ψυχολογικά τεστ (!) και απίθανους διαλόγους.
«Δεν είχαμε εικόνα τι συμβαίνει εκεί έξω. Ενόψει ενός ακόμα lockdown ξέραμε ότι δεν θα ήταν εύκολη διαδικασία. Τελικά, η παράλογη πραγματικότητα ξεπέρασε τη φαντασία μας! Ψάχναμε τριάρι στην περιοχή μας. Όσο περνούσε ο καιρός, ‘ανοίξαμε τον χάρτη’, καθώς δεν υπήρχε τίποτε ανθρώπινο σε λογική τιμή. Πληρώσαμε συνδρομή σε site ενοικίασης ώστε να αυξήσουμε τις πιθανότητες, όχι για να βρούμε το τέλειο σπίτι, αλλά ένα ανθρώπινο σπίτι» εξιστορεί στην «Α». «Καταλήξαμε στο συμπέρασμα ότι αμείβεσαι με μισθούς Ελλάδας, αλλά ενοίκιο βρίσκεις μόνο σε τιμές Λονδίνου».
Τα σπίτια που έβρισκαν ξεκινούσαν από 600 ευρώ (για 67 τετραγωνικά). «Σου έλεγαν ‘έχουμε κάνει ανακαίνιση’, εννοούσαν ότι το έβαψαν μόνοι τους -τα περισσότερα τριάρια τα οποία είχαν σοβαρό μειονέκτημα, είτε με τη θέρμανση, είτε με την παλαιότητα, είτε με τη διαρρύθμιση και ζητούσαν ακόμα και 800 ευρώ, από τη Νέα Ιωνία έως τα βόρεια προάστια».
Σε ένα από αυτά, το μπαλκόνι βρισκόταν σε απόσταση αναπνοής από ένα καμπαναριό και έγραφε στην αγγελία ότι είναι 87 τετραγωνικά (650 ευρώ τον μήνα). «Ζητήσαμε κάτοψη και ήταν τελικά 65 τ.μ. -ο ιδιοκτήτης υπολόγιζε και την… ταράτσα του».
Σε άλλο σπίτι, «που στην αγγελία φαινόταν ωραίο», ο μεσίτης τους είχε διαβεβαιώσει ότι ο ήχος της Αττικής Οδού δεν φτάνει στο σπίτι. Τελικά «το σπίτι συνόρευε με την πλαστική τζαμαρία της Αττικής Οδού, ο ήχος το διαπερνούσε ακόμα και με κλειστά παράθυρα (τα κουφώματα ήταν παλιά). Όταν διαμαρτυρηθήκαμε, ο μεσίτης αναρωτήθηκε με πολλή υπεροψία: ‘Καλά, τι θέλετε με 650 ευρώ στο Μαρούσι; Και ευκαιρία βρήκατε, γιατί έχετε απλωσιά στη θέα (εννοούσε την Αττική Οδό!) και μπορείτε το σπίτι να το κάνετε ό,τι θέλετε, καθώς δεν θα δείτε ποτέ τον ιδιοκτήτη, ανήκει σε μία κινέζικη εταιρεία».
Οι ντόπιοι ιδιοκτήτες τους περνούσαν από «ακτινογραφία», ποιος είσαι, τι έχεις καταφέρει στη ζωή σου, σύμφωνα με τα στερεότυπα («ένα σημείο που ένιωσα ότι δώσαμε μάχες για τα αυτονόητα»).
«Γιατί είστε δέκα χρόνια ζευγάρι και δεν έχετε παντρευτεί ή δεν έχετε κάνει παιδιά στα 36 σας;», «είναι καλά τα λεφτά στη δουλειά σας;». «Μια ιδιοκτήτρια μας ζήτησε το εκκαθαριστικό της εφορίας των δύο τελευταίων ετών. Είπε ότι μας κάνει χάρη, γιατί δεν θα συμπεριλάβει σε αυτά που θα τσεκάρει τα ‘στολίδια’ μου (κοιτούσε εμένα), τα ταξίδια και τις εξόδους μας».
«Φίλοι μας συμβούλεψαν να λέμε ότι είμαστε παντρεμένοι και να ντυθούμε σαν να πηγαίνουμε σε οικογενειακό τραπέζι. Ωστόσο, παντού λέγαμε ποιοι είμαστε και απαντούσαμε όπως τους άρμοζε. Δεν περιμέναμε ότι η αναζήτηση σπιτιού στην Αθήνα θα γινόταν ακτιβιστικό έργο. Τους μιλάγαμε για βασικά ανθρώπινα δικαιώματα, προσωπικά δεδομένα, το body shaming και άλλα ωραία».
«Αισθάνεσαι στασιμότητα, δεν μπορείς να προχωρήσεις»
Το πρόβλημα των ενοικίων για κάποιους παραμένει ανυπέρβλητο. Ο Γιώργος, 32 ετών, ψάχνει σπίτι από τα τέλη του περασμένου Αυγούστου ώστε επιτέλους να ανεξαρτητοποιηθεί και να φύγει από το παιδικό δωμάτιο.
«Αισθάνεσαι μία στασιμότητα, ότι μένεις πίσω στις εξελίξεις της ζωής, μένεις πίσω ως προς την προσωπική εξέλιξη, όπως η δημιουργία οικογένειας. Δεν μπορείς να αυτονομηθείς και νιώθεις ότι είσαι ακόμα προέκταση των γονιών σου. Είναι πολύ διαφορετικό να έχεις τον δικό σου χώρο, να έχεις επαφή με φίλους, να έχεις το ερωτικό κομμάτι, να διαμορφώσεις τον χώρο σου όπως θέλεις».
Στην Ελλάδα η μέση ηλικία αποχώρησης από το σπίτι της οικογένειας είναι τα 29 χρόνια, τη στιγμή που ο μέσος όρος της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι τα 25 (Eurostat, 2019).
Ένας ιδιοκτήτης πρότεινε στον Γιώργο να βρει συγκάτοικο για να μοιραστεί το κόστος, ένα φαινόμενο που έζησαν κατά κόρον οι άνθρωποι της γενιάς του που έφευγαν σε μεγαλουπόλεις της δυτικής Ευρώπης. «Νομίζω ότι προτιμώ την ιδιωτικότητα, αυτό θέλω μένοντας μόνος μου, φοβάμαι τη συγκατοίκηση, μπορεί να φθείρει τη σχέση με τον άλλο άνθρωπο, αναρωτιέμαι πώς θα είμαι με έναν φίλο μου αν ζούμε όλη τη μέρα μαζί».
Τον ενοχλούν ιδιαίτερα οι ερωτήσεις που γίνονται από ιδιοκτήτες και μεσίτες «για την προσωπικότητά σου και την επαγγελματική σου υπόσταση: τι δουλειά κάνεις, τι ζωή κάνεις, παίζει ένα φίλτρο προσωπικότητας! Μία κυρία μου έλεγε ότι ‘θέλουμε στο σπίτι έναν άνθρωπο ήσυχο, να μην κάνει πάρτι, να μη δημιουργεί προβλήματα’. Αυτό που ‘παίζει’ περισσότερο είναι αν είσαι ΟΚ επαγγελματικά».
Με μισθό 850 ευρώ καθαρά δεν είναι δυνατόν να καλύψει ενοίκιο που ξεπερνάει το 50% του εισοδήματός του.
«Ψάχνοντας σε Παγκράτι – Βύρωνα – Άγιο Αρτέμιο διαπίστωσα ότι τα ενοίκια έχουν εκτοξευθεί, για δυάρι 50 τ.μ., ζητούν 500 ευρώ. Πρόκειται για τεράστια αύξηση που συνέβη απότομα, δεν ήταν έτσι έναν χρόνο πριν» αναφέρει. Αν είναι μάλιστα ανακαινισμένο ένα σπίτι, έστω το μπάνιο ή η κουζίνα, το ενοίκιο αυτόματα ανεβαίνει τουλάχιστον κατά 100 ευρώ τον μήνα.
«Και οι ιδιοκτήτες βιώνουν την ακρίβεια και δυσκολεύονται να μειώσουν τα ενοίκια, βράζουν στο ίδιο καζάνι και αυτοί, βλέπει ο ένας τον διπλανό να νοικιάζει 500 ευρώ το δυάρι και σου λέει ‘εγώ τι κάνω’… ‘Να ξέρεις ότι θα σου κάνω αύξηση, να το περιμένεις’ μου είπε ένας για δυάρι στην πλατεία Βαρνάβα που το έδινε 450 ευρώ»!
Ο Γιώργος αποδίδει τη στεγαστική κρίση στην τουριστικοποίηση της Αθήνας και στο ανεξέλεγκτο real estate: «Έχουν αγοράσει σπίτια νομικά πρόσωπα, ξένες εταιρείες, με ό,τι αυτό συνεπάγεται στη διαμόρφωση των τιμών. Πολλά σπίτια ήταν πριν σε κατάσταση Airbnb, κάτι που επίσης εξωθεί την τιμή προς τα επάνω και γενικώς μειώνει και τα σπίτια που είναι διαθέσιμα για μακροχρόνια μίσθωση».
Τάσος Γιαννόπουλος, Κώστας Παπαντωνίου
Πηγή: Η Αυγή
