Σύμφωνα με τα στοιχεία από τους πρόσφατους ελέγχους σε τουριστικές περιοχές[1], αποδεικνύεται ότι η κοινωνική συμμαχία που πλειοψηφικά στήριξε τη ΝΔ (καταστηματάρχες και λοιποί επιχειρηματίες) βάλθηκε να εφαρμόσει μόνη της το πρόγραμμά της, που δεν είναι άλλο από την εκτεταμένη φοροδιαφυγή. Ήδη κάποιοι από τους πρωταθλητές της φοροδιαφυγής, ο σύλλογος καταστηματαρχών Μυκόνου, έστειλε μια ξεδιάντροπη επιστολή στο Μητσοτάκη υπενθυμίζοντάς του γιατί τον έκαναν πρωθυπουργό: διαμαρτύρονται γιατί τους έχει στοχοποιήσει η εφορία![2] Τα προεκλογικά γραμμάτια διαμαρτύρονται.
Δεν περιμέναμε την σήμερον για να διαπιστώσουμε ότι η ΝΔ είναι το κόμμα της φοροδιαφυγής. Το 2007 ο Καραμανλής βγήκε με πρόγραμμα φοροαπαλλαγών και φοροδιαφυγής. Αποτέλεσμα: τα έσοδα κατέρρευσαν, το έλλειμμα έφτασε στο 15%, η χώρα επιλέχθηκε για μνημονιακό πειραματόζωο. Μετά από 8 χρόνια αυτό σταμάτησε. Η ΝΔ, όμως, υποσχέθηκε να επαναφέρει το σταμάτημα των ελέγχων. Η αναμενόμενη πτώση των εσόδων πιθανότατα θα αντισταθμιστεί πάλι από μέτρα λιτότητας, εγχώριας έμπνευσης αυτή τη φορά.
Ο ΣΥΡΙΖΑ έκανε πολύ σοβαρή δουλειά, ώστε να μειωθεί η φοροδιαφυγή. Και, για την ακρίβεια, αυτό τον έφαγε, μεταξύ άλλων. Όχι η υπερφορολόγηση (τους περισσότερους φόρους οι προηγούμενοι τους έβαλαν), το POS και ο ΣΕΠΕ τον έφαγε, το πλαστικό χρήμα και οι έλεγχοι. Τώρα οι φόροι πληρώνονται. Δυστυχώς, όμως, ακόμα και οι μισθωτοί στην Ελλάδα βρίσκονται υπό την ιδεολογική ηγεμονία της εθνικής ιερής αγελάδας: των επιχειρηματιών και των ελευθέρων επαγγελματιών (που είναι η γέφυρα μεταξύ επιχειρηματιών και μισθωτών). Δυστυχώς, επίσης, όσοι/ες δεν βγαίνουν χωρίς να φοροδιαφεύγουν στοιχίζονται πολιτικά με όσους/ες κάνουν περιουσίες φοροδιαφεύγοντας.
Η φοροδιαφυγή δεν είναι μια απλή «στρέβλωση», είναι κοινωνική νοοτροπία, δηλαδή εμπεδωμένη ιδεολογική πρακτική, αν χρησιμοποιήσουμε την έννοια όπως το έκανε η κοινωνική ιστορία της σχολής των Annales. Είναι νομιμοποιημένη και ενίοτε επενδυμένη με αφηγήσεις αντικρατικής αντίστασης και προσωπικής μαγκιάς ή εξυπνάδας. Η φοροδιαφυγή επιβίωσης δικαιολογεί τη φοροδιαφυγή πλουτισμού και vice versa. Αν λάβουμε δε υπόψη ότι η ιστορία των νεωτερικών κρατών εγκαινιάζεται με τη δυνατότητα των κρατών να συλλέγουν φόρους και να στρατολογούν, τότε γίνεται εμφανές ότι η ιστορία της φοροδιαφυγής και η ιστορία του ελληνικού κράτους σχετίζονται επικίνδυνα. Το κράτος δεν έχει λεφτά, γι αυτό δεν είναι ανταποδοτικό, και αφού δεν είναι ανταποδοτικό οι πολιτικές ελίτ αφήνουν τα δυναμικά στρώματα της κοινωνίας (και όποιον άλλον μπορεί) να φοροδιαφεύγουν. Και αφού φοροδιαφεύγουν, αφενός το κράτος δεν έχει λεφτά και αφετέρου οι πολιτικές ελίτ που εξασφαλίζουν τη φοροδιαφυγή διαιωνίζονται μέσω της ψήφου. Ένας τέλειος φαύλος κύκλος που καταπίνει κάθε μεταρρυθμιστική προσπάθεια.
Όμως, ο ΣΥΡΙΖΑ προσπάθησε (τόσο γιατί υποχρεώθηκε από τις ανάγκες του μνημονιακού προγράμματος όσο και γιατί το ενέταξε σε ένα συνολικό στρατηγικό σχεδιασμό) να σπάσει αυτό το φαύλο κύκλο και να εγκαινιάσει έναν ενάρετο κύκλο. Οι φόροι δεν χρειάζεται να αυξάνονται, φτάνει να μαζεύονται, είπε στην τρόικα. Όπερ και εγένετο. Στοιχεία σοβαρού κράτους αναδύθηκαν, ώστε να βγαίνουν οι προϋπολογισμοί. Μάλιστα, προέκυψαν και υπερπλεονάσματα. Αυτό αποκατέστησε την αξιοπιστία της χώρας έναντι φίλων και εχθρών στην Ευρώπη (και πέραν αυτής), με αποτέλεσμα να βρίσκονται επαρκή ερείσματα ώστε να μην αναδιπλασιάζονται τα μέτρα λιτότητας με το έτσι θέλω. Κάποια μέτρα λιτότητας ακυρώθηκαν. Δόθηκε, επίσης, η δυνατότητα να χρηματοδοτηθεί ένα «παράλληλο πρόγραμμα». Πρόκειται για αποτελεσματικότητα και στρατηγική σκέψη που δεν αντιστοιχούν στα προ του 2015 δεδομένα των ελληνικών κυβερνήσεων. Η χώρα βγήκε από τα μνημόνια και μια αριστερή πολιτική άρχισε να ξεδιπλώνεται μετά τον Αύγουστο του 2018. Όλα αυτά, όμως, έγιναν χάρη στην καταπολέμηση της φοροδιαφυγής. Όλα αυτά στηρίζονται σε αυτή τη «λεπτομέρεια».
Όμως, ο ΣΥΡΙΖΑ αντί να δώσει ιδεολογική μάχη επί αυτού, ώστε να αλλάξουν συνειδήσεις, όπως έκανε με το μεταναστευτικό και το μακεδονικό, προτίμησε να παρουσιάζει την αξιοπιστία των δημόσιων οικονομικών χωρίς ιδεολογικό πρόσημο, αφήνοντας να εννοείται ότι ήταν μνημονιακή επιταγή και δεν ανήκει στην «κανονικότητα» του ελληνικού κράτους. Χάνοντας έτσι μια μοναδική ευκαιρία α) να απαξιώσει την πολιτική μεθοδολογία των παλιών κομμάτων εξουσίας, β) να εκθέσει τους δήθεν «εκσυγχρονιστές», που το μόνο που είχαν εκσυγχρονίσει ήταν το πελατειακό σύστημα και τη διαδρομή της μίζας, γ) να καταστήσει σαφές ότι τα μνημόνια θα φύγουν, αλλά κάθε σοβαρό κράτος στηρίζεται σε αξιόπιστους φοροεισπρακτικούς μηχανισμούς που εξασφαλίζουν ότι δεν θα ξανάρθουν τα μνημόνια, δ) να πείσει την κοινωνία ότι καλύτερη υγεία, παιδεία, κοινωνικό κράτος, δημόσια αγαθά, υπάρχουν ελέω φόρων, ε) ότι δεν γίνεται να γίνουμε Σκανδιναβία όσο δεν πληρώνουμε μεγάλους φόρους επί τρεις γενιές, όπως έκαναν αυτοί, και στ) ότι οι φόροι μειώνονται για όλους, όταν πληρώνονται από όλους.
Ο ΣΥΡΙΖΑ δεν υπέπεσε στο λαϊκισμό της ΝΔ που, προκειμένου να ξαναβρεί την επαφή της με λαϊκά και μαζικά ακροατήρια, χάιδεψε τα χειρότερα αντανακλαστικά της «βαθιάς» ελληνικής κοινωνίας στα ζητήματα της φοροδιαφυγής, του μεταναστευτικού και του μακεδονικού. Αλλά έδωσε ιδεολογικό αγώνα μόνο για τα δύο τελευταία. Όπως έχω γράψει αλλού[3], αυτά τα ζητήματα συνδέονται με το δεξιό ακτιβισμό που έφερε τη ΝΔ στην εξουσία. Όπως, όμως, συγκρούστηκε με τις πεποιθήσεις ευρέων δεξιόστροφων μαζών με σκοπό να επηρεάσει ιδεολογικά την ελληνική κοινωνία και να αλλάξει τους συσχετισμούς μέσα σε αυτήν σε σχέση με τους μετανάστες και τη Συμφωνία των Πρεσπών, έπρεπε να το κάνει και για το ζήτημα των φόρων. Δεν πιστεύω πως θα του έβγαινε σε καλό. Πάλι θα έχανε. Ήδη το μεταναστευτικό και το μακεδονικό, που ένωσαν όλες τις φυλές της Δεξιάς, έφταναν και περίσσευαν για να ρίξουν μια αριστερή κυβέρνηση. Όμως, ο τρόπος με τον οποίο πέφτει μια κυβέρνηση, προσδιορίζει τους όρους με τους οποίους θα επανέλθει. Και αφού ο ΣΥΡΙΖΑ αυτοκτόνησε για δύο λόγους, θα μπορούσε να το κάνει και για έναν ακόμα.
Δεν λέω πως είναι αργά. Λέω απλώς ότι η φοροδιαφυγή είναι κάτι που ο ΣΥΡΙΖΑ θα τη βρίσκει συνέχεια μπροστά του. Ότι δεν θα μπορέσει να μετασχηματίσει το κράτος και την κοινωνία όσο η φοροδιαφυγή συνιστά κυρίαρχη ατομική και οικογενειακή στρατηγική είτε επιβίωσης είτε πλουτισμού. Το αίτημα για δίκαιη φορολογία είναι αριστερό αίτημα, η πρακτική της φοροδιαφυγής είναι δεξιά πρακτική. Που, όταν εμπεδωθεί για κακούς ή «καλούς» λόγους, δεν εξαλείφεται εύκολα όσες ευνοϊκές προϋποθέσεις και να συσσωρευθούν. Γιατί ο αγώνας αλλαγής των νοοτροπιών θέλει πολύ χρόνο που οι κυβερνήσεις δεν έχουν. Γι αυτό δεν πρέπει ο ΣΥΡΙΖΑ να ανεχθεί τη φοροδιαφυγή στα χρόνια της αντιπολίτευσης με την ελπίδα να την αντιμετωπίσει από θέση κυβέρνησης. Ο αγώνας αυτός πρέπει να είναι συνεχής, και μάλιστα ιδεολογικός. Η επιτυχία του θα συνιστούσε πραγματική επανάσταση, που θα αντιμετώπιζε το εθνικό μας ζήτημα, που άρχισε να μορφοποιείται ήδη από την επανάσταση του 1821[4]. Και αν κανείς πει ότι δεν μας ενδιαφέρει να βελτιώσουμε ένα αστικό κράτος, τότε θα του υπενθυμίσω ότι ο ίδιος ο Λένιν θεωρούσε ότι για την εγκαθίδρυση ενός σοσιαλιστικού κράτους χρειάζεται μεγαλύτερη διοικητική ικανότητα από αυτή που μπορούν να εξασφαλίσουν τα αστικά κράτη.
Υποσημειώσεις:
[1] https://tvxs.gr/news/ellada/kokkino-xtypaei-i-forodiafygi-oi-perioxes-kai-oi-kladoi-poy-katexoyn-ta-proteia
[2] https://tvxs.gr/news/ellada/epistoli-diamartyrias-se-mitsotaki-i-mykonos-stoxopoieitai-apo-tin-eforia
[3] //www.avgi.gr/article/10811/10053891/o-rolos-tou-dexiou-aktibismou-ste-nike-tes-n-d-
[4] Ο Θ.Κολοκοτρώνης διηγείται στα Απομνημονεύματά του ότι, κατά τον εμφύλιο πόλεμο που ξέσπασε το 1823, πλήθος Πελοποννησίων αρνούνταν να πληρώσουν το φόρο που τους αναλογούσε στην κυβέρνηση με την παρότρυνση προεστών αντίπαλων της κυβέρνησης.
Ο Δημήτρης Παπανικολόπουλος είναι Δρ. Πολιτικής Επιστήμης
Πηγή: TVXS
