Το νέο Σύνταγμα στο επίκεντρο της πολιτικής διαπάλης
«Κράτος κοινωνικό και δημοκρατικό κράτος δικαίου,
πολυεθνοτικό, διαπολιτισμικό και οικολογικό»
Άρθρο 1 του νέου Συντάγματος (προτεινόμενο)
Καταρχάς, το ΝΑΙ στο δημοψήφισμα για το νέο Σύνταγμα τον Οκτώβρη του 2020, που θα ενταφιάζει οριστικά τον πινοτσετισμό, η εκλογή με καθολική ψηφοφορία όλων των μελών της Συνταγματικής Συνέλευσης (Σ.Σ.) το Μάη του 2021, καθώς και το δημοψήφισμα για αποδοχή ή απόρριψη του προτεινόμενου νέου Συντάγματος, που θα διεξαχθεί στις αρχές του ερχόμενου Σεπτέμβρη, είναι καρποί της νικηφόρας έκβασης της μαζικής, μαχητικής και επίμονης εξέγερσης που ανέτειλε τον Οκτώβρη του 2019 και που δεν φαίνεται να έχει δύσει.
Συντακτική Συνέλευση (Σ.Σ.): εργαστήριο για μια άλλη Χιλή
Στην 155μελή Σ.Σ., που λειτουργεί με επτά (7) Επιτροπές, κοινωνικά κινήματα, ιθαγενείς λαοί και η Αριστερά (συμπεριλαμβανομένης και της Κεντροαριστεράς) διαθέτουν την απαιτούμενη πλειοψηφία (2/3, 103 ψήφοι) για να υπερψηφιστεί η κατ’ άρθρο εισήγηση της αρμόδιας Επιτροπής, η οποία αποφασίζει με απλή πλειοψηφία. Ένα επίπονο εγχείρημα που απαιτεί διάλογο, συνεχή προσπάθεια σύνθεσης των απόψεων, συναινετικές διαδικασίες στο επίπεδο -πρώτιστα- των Επιτροπών.
Σε αυτές τις διαδικασίες έχουν καταγραφεί αρκετές αστοχίες: ο ελλιπής διάλογος και η μη επίτευξη συμφωνίας της όλης Αριστεράς σε ορισμένες επιτροπές είχε ως αποτέλεσμα εισηγήσεις για κρίσιμα ζητήματα να καταψηφιστούν καταρχήν στην ολομέλεια και στη συνέχεια να συζητηθούν εκ νέου στις αρμόδιες επιτροπές, να τροποποιηθούν, να επανέλθουν στην ολομέλεια και τις -περισσότερες φορές- να υπερψηφιστούν από όλες τις συνιστώσες της αποκαλούμενης αριστερής πλειοψηφίας. Στις αστοχίες αυτές νομίζω ότι συνετέλεσαν η απειρία σε θεσμικού χαρακτήρα διαδικασίες πολλών μελών, ο δογματισμός, αλλά κυρίως η υποτίμηση της αρνητικής επίπτωσης που έχει στην κοινωνία η καταρχήν καταψήφιση ενός κρίσιμου άρθρου/ενότητας στην ολομέλεια της Σ.Σ.
Εν τούτοις, οι αστοχίες δεν αναιρούν το πολύτιμο και κοπιαστικό (σωματικά και ψυχικά) έργο της Σ.Σ. Ήδη, από τα μέχρι σήμερα ψηφισμένα άρθρα (281) του νέου Συντάγματος προβάλλει μια άλλη Χιλή: δημοκρατική, πιο δίκαιη, αλληλέγγυα και με αξιοπρέπεια. Ένα Σύνταγμα σημείο αναφοράς, κι όχι μόνο για τους λαούς της Λατινικής Αμερικής.
Το νέο κοινωνικό συμβόλαιο
Με βάση το χρονοδιάγραμμα, η Σ.Σ. ολοκληρώνει το έργο της στις 30 Ιουλίου και το δημοψήφισμα θα διενεργηθεί, με υποχρεωτική ψηφοφορία, στις τέσσερις (4) Σεπτεμβρίου.
Η Σ.Σ. ξεκίνησε από το μηδέν τον Ιούλιο του 2021, έχοντας όλες τις σελίδες λευκές. Εν τούτοις, τις έχει ήδη σχεδόν γεμίσει με πρωτόφαντα (όχι μόνο στη Χιλή) καθολικά κοινωνικά και πολιτικά δικαιώματα, και ειδικότερα για τις γυναίκες, τα παιδιά, τους ιθαγενείς λαούς, τα άτομα ΛΟΑΤΚΙ, τα ΑΜΕΑ. Η φύση θεσμοθετείται ως υποκείμενο με δικαιώματα ζωής και αναζωογόνησης, το νερό ως κοινό αγαθό και τόσα άλλα (1).
Το Κράτος, μετά από πολλά χρόνια λειτουργίας ως αρωγός του ιδιωτικού κεφαλαίου, θα αποτελεί πλέον βασικό κινητήριο παράγοντα των οικονομικών και κοινωνικών προοπτικών της χώρας. Ως εγγυητής των (νέων) κοινωνικών δικαιωμάτων υποχρεούται να εξασφαλίσει τη δυνατότητα πρόσβασης π.χ. σε παιδεία υγεία, κοινωνική ασφάλιση, κατοικία.
Συμμετοχική δημοκρατία: Ενδεικτικά, το 3% του εκλογικού σώματος έχει το δικαίωμα να υποβάλει στη Βουλή σχέδιο νόμου προς ψήφιση.
Ιθαγενείς λαοί: Εκτός από το ουσιαστικό Άρθρο ένα (Αρ. 1), η βούληση για ισονομία των ιθαγενών λαών και σχετικά δικαιώματα διαχέονται σε πολλές ενότητες. Ενδεικτικά, προβλέπεται η αναλογική «κράτηση εδρών» για τους ιθαγενείς λαούς σε όλα τα θεσμικά όργανα λαϊκής εκπροσώπησης (τοπικά, περιφερειακά, εθνικά) και η αναγνώριση, ως επίσημης γλώσσας, και της εθνοτικής, στις περιοχές όπου ζουν ιθαγενείς λαοί. Επίσης, για αυτές τις περιοχές προβλέπονται άρθρα σχετικά με τη διαχείριση της γης και του νερού.
Πολιτικό σύστημα – Κυβέρνηση – Νομοθετική Εξουσία: η κατάργηση της αιρετής Γερουσίας και η αντικατάστασή της με την αιρετή «Βουλή των Περιφερειών» που δεν έχει αποφασιστικές νομοθετικές δικαιοδοσίες είναι η κρίσιμη αλλαγή/τομή στο πολιτικό σύστημα. Τομή που προκάλεσε πολλαπλούς τριγμούς και στην αριστερά της Σ.Σ, ενώ ανέβασε τη Δεξιά – Ακροδεξιά στα …κεραμίδια. Καταργείται ένας παμπάλαιος θεσμός που, ιστορικά (σε όλες τις χώρες που υπάρχει), όταν δεν ηγεμονεύουν οι δεξιές-συντηρητικές πολιτικές δυνάμεις, έχουν πάντως την πλειοψηφία, και έτσι αποπέμπεται κάθε νομοσχέδιο της Βουλής που κινείται σε προοδευτικό πλαίσιο. Στην πραγματικότητα της Χιλής, καμία από τις μεταρρυθμίσεις του κυβερνητικού προγράμματος δεν θα μπορούσε να υλοποιηθεί, αφού την πλειοψηφία στη Γερουσία έχει η Δεξιά-Ακροδεξιά. Το κρίσιμο αυτό ζήτημα καταρχάς καταψηφίστηκε και τελικά υπερψηφίστηκε. Από τη συζήτηση, στο μεσοδιάστημα των δύο ψηφοφοριών, φάνηκε ότι οι διαφωνίες στην Αριστερά δεν ήταν αγεφύρωτες και ότι η πρόταση θα μπορούσε να είχε υπερψηφιστεί από την πρώτη φορά. Μια «αστοχία» που κόστισε.
Περιβάλλον – Οικονομικό μοντέλο: Καταρχάς, η νέα οπτική με την οποία αντιμετωπίζεται η κλιματική αλλαγή, το περιβάλλον και η προστασία του αποτυπώνεται σε σχετικά άρθρα που έχουν ήδη υπερψηφιστεί σε άλλες ενότητες. Οι διαδικασίες για την καίρια αυτή ενότητα (57 άρθρα) βρίσκονται σε εξέλιξη, αν και αντιμετωπίζει δυσκολίες, όπως και η αμέσως προηγούμενη ενότητα, η καρδιά δηλαδή του Συντάγματος Σημαντικό άρθρο, που τελικά ψηφίστηκε, επιτρέπει τη χρήση γης και την εκμετάλλευσή της (κτήση κυριότητας;) από ιδιώτες θέτοντας αυστηρούς όρους για τη προστασία του περιβάλλοντος. Αναμένεται επίσης να ψηφιστεί η συμμετοχή των κοινοτήτων στην έγκριση μεγάλων ιδιωτικών επενδύσεων που γίνονται στις περιοχές τους. Προφανώς αφορά στις εξορύξεις ορυκτών μετάλλων (κυρίως χαλκού και λιθίου), και μεγάλων μονάδων υλοτομίας – εμπορίας ξυλείας.
Η αντεπίθεση της ολιγαρχίας
Οι πολιτικές και οικονομικές ελίτ πολέμησαν κυριολεκτικά το ΝΑΙ στο νέο Σύνταγμα και το ΟΧΙ στην εκλογή των μελών της Συντακτικής – και ηττήθηκαν. Μετά και τη νίκη του Γ. Μπόριτς στις προεδρικές εκλογές, ο επόμενος στόχος τους είναι η απόρριψη του νέου Συντάγματος στο δημοψήφισμα του Σεπτέμβρη, που θα συμπαρασύρει τον πρόεδρο, την κυβέρνηση και την όλη Αριστερά.
Σ’ αυτή τη λογική, η Δεξιά – νέα Ακροδεξιά δεν περιορίστηκε στο να καταψηφίζει τις προτάσεις της πλειοψηφίας στις επιτροπές και στην ολομέλεια της Σ.Σ, αλλά …αφοσιώθηκε στη συστηματική υπονόμευση και απαξίωσή της με υπερδιόγκωση του παραμικρού …παραπατήματος και ψευδή ενημέρωση στα ορθάνοιχτα συστημικά ΜΜΕ. Μετά την κατάργηση της Γερουσίας, η αντεπίθεση συντονίζεται και επικεντρώνεται, για μια ακόμα φορά, στη διάχυση του φόβου.
Από τέσσερες (4) δημοσιοποιημένες δημοσκοπήσεις, το «Εγκρίνω» και το «Απορρίπτω» φαίνεται σχεδόν να ισοψηφούν. Ανεξάρτητα από την αξιοπιστία των δημοσκοπήσεων, αναλυτές-τριες της Αριστεράς παρατηρούν ότι υπάρχει στην κοινωνία μια αυξανόμενη αίσθηση ότι η Συντακτική απέτυχε. Τόσο ο πρόεδρος και η κυβέρνηση, όσο και κινηματικές συλλογικότητες, φαίνεται να προετοιμάζονται, με διαφορετικούς προφανώς τρόπους, για αντιστροφή αυτής της κοινωνικής αίσθησης:, όπως το έλεγε το σύνθημα της φεμινιστικής ομάδας «8 Μαρτίου», στη μαζική φετινή διαδήλωση στο Σαντιάγο, «με το ένα πόδι στους θεσμούς και με εκατό στους δρόμους».
_________________________
(1) H καθημερινή ηλεκτρονική εφημερίδα της Χιλής El Mostrador (www.elmostrador.ch), έχει αναλυτικό και ενημερωμένο ευρετήριο κατά ενότητα των άρθρων που έχουν ψηφιστεί.
