Μάνια Ζούση

Πρόκειται για την ανασύσταση ενός τοίχου από μια κατεδαφισμένη κατοικία στο Παγκράτι, καθώς η εικαστικός τοποθέτησε στο επίκεντρο της έρευνας και του έργου της τον δημόσιο χώρο, σε μια εποχή που κανένας δεν μιλούσε για αυτόν, τη διάσωση, τη σημασία και τη διατήρησή του. Δουλεύοντας, όπως λέει, με τους εννοιολογικούς καλλιτέχνες της γενιάς του 1970, «θέλαμε ο κόσμος να ευαισθητοποιείται σε περιοχές που πριν αγνοούσε, ως φορείς εικόνων και σημαντικών οπτικών καταστάσεων». Έχοντας διερευνήσει εξαντλητικά τις δυνατότητες της ύλης, από πολύ νωρίς πειραματίζεται με κομμάτια υαλόμαζας, μέταλλα, τούβλα, πλαστικό, ξύλα, πλακάκια, κάνοντας τις πρώτες αποτοιχίσεις, που παρουσίασε το 1978 σε ομαδική έκθεση στη Μόντενα της Ιταλίας. «Από μικρό παιδί αγαπούσα τις ύλες. Δούλεψα πάνω σε αυτές. Πολλοί καλλιτέχνες, που υπήρξαμε μικρά παιδιά κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου και στερούμασταν παιχνιδιών και μέσων, μάθαμε να επινοούμε με αυτά που βρίσκαμε. Και να αυτοσχεδιάζουμε με ό,τι είχαμε. Θυμάμαι να κρατώ το μολύβι του πατέρα μου που ήταν δάσκαλος κι από τη μια ήταν μπλε και από την άλλη κόκκινο, να ζωγραφίζω στο μωσαϊκό του χολ με το μπλε ό,τι νόμιζα ότι έβλεπα και με το κόκκινο να βάφω τα νύχια μου. Αργότερα στην ΑΣΚΤ έμαθα να βλέπω την αυτοτέλεια της ύλης» εξηγεί στην ΑΥΓΗ. Δουλεύοντας με τα βασικά στοιχεία του τοπίου της πόλης, επέλεξε τον τοίχο. «Έμαθα να αποτοιχίζω, καθώς ήθελα να αναδείξω στοιχεία που όλοι αγνοούσαν, πατούσαν, περπατούσαν, προσπερνούσαν χωρίς καθόλου να τα θεωρούν φορείς εικόνων όπως εγώ. Αυτά τα παλιά σπίτια και οι τοίχοι τους είναι ένα παρόν για εμάς. Δεν είναι ένα γοητευτικό ή γραφικό παρελθόν. Η πόλη και το αστικό τοπίο είναι πάντα πολύ ζωντανά, αρκεί να θέλουμε να το δεχθούμε. Θέλει προσοχή, διατήρηση, δεν είναι μόνο να σώσουμε το ύπαιθρο, την εξοχή και τη φύση. Και η αστική φύση, για να παραδοξολογήσουμε λίγο, είναι πάρα πολύ σημαντική και θέλει διαφύλαξη, προσοχή και σεβασμό» υπογραμμίζει. Ξεκίνησε το 2015 να ανασυστήνει έναν τοίχο από μια ερειπωμένη μονοκατοικία επί των οδών Βρυάξιδος 11 και Ασπασίας στο Παγκράτι που σήμερα έχει κατεδαφιστεί. Σταμάτησε για ένα διάστημα και επέστρεψε αρχές του 2020. «Αναδόμησα έναν ανύπαρκτο στην ουσία τοίχο δίνοντάς του άλλη ύπαρξη. Τότε συνεργαζόμουν με έναν πολύ καλό σκηνοθέτη, τον Γιώργο Κραββαρίτη, που γύρισε σε φιλμ όλη τη διαδικασία, και ξεκίνησα να δουλεύω καθημερινά. Στο lockdown αυτό έγινε αυτοσκοπός. Ήταν ένα σπίτι που ξεκίνησε να χτίζεται στον Μεσοπόλεμο, υπήρχαν στρώσεις από βαψίματα, γραψίματα που είχαν προστεθεί, έως και φυτά που φύτρωναν, γκράφιτι ή και τηλέφωνα που έβρισκα και κρατούσα. Ήταν οι επεμβάσεις των περαστικών και η επικοινωνία των ανθρώπων με αυτόν τον τοίχο» σχολιάζει.

Το «Πολύ μακριά» χωρίζεται σε τρεις πράξεις, όπου στην πρώτη εμφανίζεται μια ανιψιά που επισκέπτεται το σπίτι της θείας της σε μια επαρχία και ενώ όλα στην αρχή φαίνονται φυσιολογικά, στην πορεία ο θεατής καταλαβαίνει ότι το σπίτι κρύβει κάποιο σκοτεινό μυστικό. Στη δεύτερη πράξη, η νεαρή πρωταγωνίστρια δουλεύει σε εργοστάσιο κατασκευής καπέλων, αλλά πολύ γρήγορα γίνεται αντιληπτό πως στο εργοστάσιο δεν φτιάχνουν συνηθισμένα καπέλα, αλλά φτιάχνουν κι άλλα πράγματα. «Είναι σαφές πως στη χώρα έχει επιβληθεί ένα καταπιεστικό, δυστοπικό καθεστώς» όπως εξηγεί ο σκηνοθέτης. Και, στην τρίτη πράξη, «υπάρχει το απόλυτο χάος, όλοι είναι εναντίον όλων, ακόμη και τα στοιχεία της φύσης έχουν ξεσηκωθεί ενάντια στον άνθρωπο» σχολιάζει. Έργο με τρεις ρόλους, το «Πολύ μακριά» προβλέπει, σύμφωνα με τη συγγραφέα του, μια σκηνή παρέλασης από ανθρώπους που φορούν καπέλα. Έτσι εμφανίζονται στη σκηνή, όπως αποκαλύπτει ο Δ. Σκλάβος, και επιπλέον δέκα άτομα «τα οποία έχουν βωβούς ρόλους μέσα στο εργοστάσιο κατασκευής καπέλων. Πρόκειται για ένα μικρό σκηνοθετικό εύρημα» διευκρινίζει και δεν παραλείπει να πει πως επιχειρείται ένα ανέβασμα που σέβεται το κείμενο, «προσπαθώντας να αποδώσει όσο γίνεται περισσότερο αυτήν τη δυστοπία που αποπνέει».

Η ιδέα προέκυψε από την ανάγκη να αναδειχθούν τα εγκλήματα της Χρυσής Αυγής και να ανέβει στην ατζέντα η δίκη της. Έτσι σχεδιάσαμε ένα πρόγραμμα με βάση τον δρόμο. Στα σημεία των ρατσιστικών επιθέσεων υπάρχουν πορτοκαλί αυτοκόλλητα που έχουν τυπωμένο πάνω τους το valtousx, με ένα QR code όπου πλησιάζεις το κινητό σου τηλέφωνο και ανοίγει η σελίδα στο Ίντερνετ. - Ηλέκτρα Αλεξανδροπούλου