Γιώργος Βαϊλάκης

10
09

Μέσα από τις ρωγμές των βεβαιοτήτων

Η ευρεία καθιέρωση ήρθε το 1945 με το βιβλίο του «Η ανοιχτή κοινωνία και οι εχθροί της», που είχε εξαντληθεί και επανακυκλοφορεί με νέα επιμέλεια από τις εκδόσεις Παπαζήση από τις οποίες είχε πρωτοκυκλοφορήσει. Στο έργο αυτό, ο Πόππερ άσκησε σκληρή κριτική στη φιλοσοφία του ολοκληρωτισμού και υπερασπίστηκε τη δημοκρατία και την κοινωνική δικαιοσύνη, τα θεμέλια της οποίας πίστευε ότι βρίσκονται στην ατομική ελευθερία. Η επιτυχία του βιβλίου οφειλόταν στο γεγονός ότι το ευρύ κοινό αποκτούσε πρόσβαση σε ένα έργο πολιτικής φιλοσοφίας, το οποίο στήριζε τη δημοκρατική κοινωνία στη μεγάλη μάχη που έδινε, την εποχή εκείνη, εναντίον του ολοκληρωτισμού. Από αυτήν την άποψη, το έργο αυτό είναι κυριολεκτικά πολεμικό. Γράφτηκε την εποχή του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και διαπνέεται από έντονο πάθος. Ο Πόππερ πίστευε ότι η μάχη που έδινε ο κόσμος της δημοκρατίας δινόταν και στο πεδίο των ιδεών και θεωρούσε την περάτωση του βιβλίου του πρωταρχικής σημασίας – μια συμβολή στην πολεμική προσπάθεια. Το βιβλίο αυτό, αλλά και «Η ένδεια του ιστορικισμού» που γράφτηκε την ίδια περίοδο, αποτυπώνουν την οξύνεια του πνεύματός του και το αδιάλειπτο ενδιαφέρον του για τη ζωή ως κατάσταση συνθηκών την οποία «κατασκευάζει» ο ίδιος ο άνθρωπος. Κατά τον Πόππερ, ύψιστο πολιτισμικό επίτευγμα του νεωτερικού κόσμου είναι η ελευθερία του ατόμου. Η ελευθερία δεν ισοσταθμίζεται με την ισότητα και τη δικαιοσύνη, είναι σημαντικότερη: Οι μεγάλες αφηγήσεις περί ισότητας οδήγησαν, λέει, στην καταστρατήγηση της ελευθερίας του ατόμου. (...) Ο αυστριακός φιλόσοφος με το «Η ανοιχτή κοινωνία και οι εχθροί της» εκφράζει μια ορθολογική απέχθεια σε ο,τιδήποτε θα μπορούσε να ονομαστεί ολιστικό, ολικό ή καθολικό. Επειδή πιστεύει ακράδαντα ότι η ζωή του ανθρώπου βρίσκεται στα χέρια του, θα πρέπει αυτός ο ίδιος ο άνθρωπος να ανακαλύψει τις μεθόδους με τις οποίες θα αντιμετωπίσει τα προβλήματά της. Πρόκειται για έργο πρωταρχικής σπουδαιότητας που θα ξεχωρίζει πάντα για την εμβριθή κριτική των εχθρών της δημοκρατίας, παλιών και νεώτερων. Ένα έργο που σε συμπαρασύρει στη δίνη της σκέψης ενός υπέροχου μυαλού που –με την καθαρότητα των επιχειρημάτων του και την εύληπτη γλώσσα του– ήξερε να σε κάνει να βλέπεις μέσα από τις ρωγμές των κάθε λογής βεβαιοτήτων...