Boaventura de Sousa Santos: Η τραγική διαφάνεια του ιού
Η πανδημία προσδίδει μια χαοτική ελευθερία στην πραγματικότητα και κάθε προσπάθεια να την καταγράψουμε αναλυτικά είναι καταδικασμένη να αποτύχει, επειδή η πραγματικότητα είναι πάντα ένα βήμα μπροστά σε ό,τι νομίζουμε ή αισθανόμαστε γι’ αυτήν. Για να τη θεωρητικοποιήσουμε ή έστω για να γράψουμε γι’ αυτήν πρέπει πρώτα να τοποθετήσουμε τις κατηγορίες μας και τη γλώσσα μας στην άκρη της αβύσσου. Πρέπει να συλλάβουμε τη σύγχρονη κοινωνία και την κουλτούρα της σαν ένα mise en abyme, όπως θα το έθετε ο André Gide. Οι διανοούμενοι θα πρέπει να φοβούνται αυτή την κατάσταση περισσότερο από οποιονδήποτε άλλο. Όπως συμβαίνει με τους πολιτικούς, οι διανοούμενοι γενικά δεν είναι πλέον οι διαμεσολαβητές μεταξύ των ιδεολογιών, των αναγκών και των προσδοκιών των απλών πολιτών. Διαμεσολαβούν μεταξύ τους τις μικρομέγαλες ιδεολογικές τους διαφορές. Γράφουν για τον κόσμο, αλλά όχι μαζί με τον κόσμο. Υπάρχουν λίγοι δημόσιοι διανοούμενοι, και αυτοί αποτυγχάνουν επίσης να ξεφύγουν από τη σημερινή μας άβυσσο. Η γενιά που γεννήθηκε ή μεγάλωσε την περίοδο μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο συνηθίζει να σκέφτεται κατ’ εξαίρεση σε κανονικές περιόδους. Αντιμέτωποι με την κρίση της πανδημίας, δυσκολεύονται να σκεφτούν την εξαίρεση σε περιόδους έκτακτης ανάγκης. Το πρόβλημα είναι ότι η μεταβαλλόμενη, χαοτική καθημερινή πρακτική ξεγλιστρά από όλες τις προσπάθειες θεωρητικοποίησης και απαιτεί να γίνει κατανοητή με μορφή υπο-θεωρητικοποίησης. Είναι σαν η σαφήνεια της πανδημίας να παράγει τόσο έντονη διαφάνεια που μας καθιστά ανίκανους να διαβάσουμε, πόσο μάλλον να ξαναγράψουμε αυτό που γράψαμε σε μια οθόνη ή σε ένα χαρτί. Επιτρέψτε μου να δώσω δύο παραδείγματα.
