Rossana Rossanda

Η κρίση του κομματικού φαινομένου εγείρει προβλήματα που απαιτούν πολύ σύνθετες αναλύσεις. Θα αναφέρω μόνο μία: την ταυτοποίηση του «πολίτη» με το κράτος, ένα σχετικά σύγχρονο φαινόμενο που εμφανίστηκε τις τελευταίες λίγες δεκαετίες. Ακόμα και οι επαναστάτες ταυτοποιούνται με ένα κράτος, ένα «διαφορετικό» και «μελλοντικό» κράτος. Συνεπώς, μήπως θα έπρεπε η λειτουργία των κομμάτων να περιοριστεί σ’ αυτήν την περιορισμένη συμμετοχή της κοινωνίας στην πολιτική, όπως την ξέραμε μέχρι σήμερα; Μήπως αυτό τα εμποδίζει να γίνουν βιώσιμα –σύμφωνα με την αρχική φύση τους– την ίδια στιγμή που οι μάζες συνιστώνται ως «υποκείμενα εξουσίας», μειώνοντας το ρόλο και τη δυνατότητα εκπροσώπησής τους από οποιαδήποτε πρωτοπορία, περιορίζοντας την προτεραιότητα της πολιτικής σφαίρας σε σχέση με την «κοινωνία των πολιτών», αμφισβητώντας κάθε συγκεντρωτισμό της βούλησης και της λήψης αποφάσεων; Το μπλοκάρισμα του κομματικού φαινομένου θα μπορούσε να θεωρηθεί ως η αντίδραση σε μια κατάσταση όπου η αρμονική σύνδεση μεταξύ «μαζών και εξουσιών» –ακόμα και η αρμονική διαλεκτική, όπως αυτή αναπτύχθηκε από την κομμουνιστική Αριστερά στην Ιταλία– δεν μπορεί πια να υπάρξει μέσα στο κράτος υπό τη σημερινή μορφή του, ανεξάρτητα από τις συνθήκες. Η γαλλική περίπτωση, με τη λειτουργική αντιστροφή των εξουσιών στο πλαίσιο ενός παντοδύναμου κρατισμού, δεν μου φαίνεται ότι ακυρώνει αυτή την υπόθεση. Αντίθετα, αυτό που βλέπουμε είναι μια ανάθεση αρμοδιοτήτων, το ακραίο και επισφαλές όριο με το οποίο η κοινωνία δεν μπορεί ούτε καν να προσποιηθεί ότι ταυτοποιείται, δεδομένου ότι αρκείται να εκφράζεται μέσω των παραδοσιακών συγκρούσεων στο εσωτερικό του προκαθορισμένου πολιτικού χώρου.

Σε όλη την Ευρώπη, θα θυμόμαστε για καιρό το 1968. Το 2018 γιορτάσαμε την πεντηκοστή επέτειό του και θα συνεχίσουμε να το θυμόμαστε και στο μέλλον – κυρίως, όμως, ως επέτειο του φοιτητικού κινήματος. Όμως, το ’68 προκάλεσε και μια εργατική εξέγερση η οποία στην Ιταλία ήταν ιδιάζουσα από πολλές απόψεις. Εκεί το αγωνιστικό κίνημα υποστηρίχτηκε μέχρι τέλους από τα εργατικά συνδικάτα –όχι χωρίς να συζητούν το περιεχόμενο και τις μεθόδους του– με αποτέλεσμα να υπάρξουν πολλές κατακτήσεις διάφορων επαγγελματικών κατηγοριών που εξακολουθούν να ισχύουν και σήμερα, καθώς να ψηφιστούν κάποιοι σημαντικοί νέοι νόμοι (Εργατικός Κώδικας, Εθνικό Σύστημα Υγείας, συνταξιοδοτική μεταρρύθμιση, κ.ά.). Εκείνη τη χρονιά αναπτύχθηκαν (και σε ορισμένες περιπτώσεις ιδρύθηκαν νέες) εξωκοινοβουλευτικές ομάδες, που αποκαλούνταν «νέα Αριστερά» και ασκούσαν επιρροή όχι μόνο στους φοιτητές, αλλά και σε νεαρούς χειρώνακτες εργοστασιακούς εργάτες (ένα νέο τύπο «μαζικών εργατών», ιδιαίτερα πολιτικοποιημένων και πολύ μαχητικών, οι οποίοι ήταν συνήθως νέοι μετανάστες από τον ιταλικό Νότο). Αυτή η εξέλιξη οδήγησε αμέσως τους συγκεκριμένους εργάτες σε σύγκρουση με εκείνα τα συνδικαλιστικά στελέχη που είχαν διαμορφώσει τις απόψεις τους στη διάρκεια των πρώτων και έντονων συγκρούσεων της προηγούμενης δεκαετίας. Ειδικά η ομάδα της Lotta Continua (Συνεχής Πάλη), η πιο αυθορμητιστική ομάδα της νέας Αριστεράς στην οποία συμμετείχαν και πολλοί καθολικοί, κατηγορούσε τα εργατικά συνδικάτα ότι έβαζαν φρένο στο κίνημα. Στην πραγματικότητα, η ορμή από τα κάτω ήταν αδιαμφισβήτητη και συνέβαλε στη ριζοσπαστικοποίηση των συνδικάτων και των παλιών συνδικαλιστών, η αγωνιστική εμπειρία των οποίων θα αποδεικνυόταν ιδιαίτερα πολύτιμη τα επόμενα χρόνια.