Τάκης Νικολόπουλος: Ποιες (πρέπει να είναι οι) ανάγκες;
Τα βασικά / αυθεντικά αγαθά (και αντίστοιχα ανάγκες) που συνοδεύουν το ερώτημα «από τι έχουμε πραγματικά ανάγκη» πρέπει να αποφασίζονται-σχεδιάζονται «εκ των κάτω» συλλογικά, διαβουλευτικά και αμεσοσυμμετοχικά. Τούτο δε σημαίνει ότι ξαναβρίσκουμε τη συγκεντρωτική και γραφειοκρατική «δικτατορία των αναγκών». Σημαίνει ότι οι ανάγκες τοποθετούνται στο επίκεντρο της οικονομικής ζωής (οικονομία των αναγκών) κατ’ αρχάς όπως προαναφέρθηκε σε μικροβιοχωρο-τοπική κλίμακα (δημοτικο-κοινοτική). Για την ικανοποίησή τους η παραγωγή των αγαθών γίνεται με κριτήρια κοινωνικά και οικολογικά, αλλά και αξιοχρησικά και όχι ανταλλακτικά και αγοραία / εμπορευματικά.
Ενας τέτοιος σχεδιασμός με τα παραπάνω κριτήρια δεν μπορεί παρά να συνεπάγεται ένα στόχο υλικής απομεγέθυνσης (της παραγωγής). Πράγματι η αντιμετώπιση π.χ. της οικοκλιματικής κρίσης δεν θα έλθει από την πράσινη οικονομία και τεχνολογία στο πλαίσιο της νέας (πράσινης) μεγέθυνσης, νέας αξίας και του νέου πράσινου ξεπλύματος, αλλά από μια εκούσια και συλλογικά σχεδιασμένη σταδιακή υλική απομεγέθυνση της παραγωγής (και της κατανάλωσης) σε συνδυασμό μ’ ένα συλλογικό και δημοκρατικό («εκ των κάτω») και ριζικό επανασχεδιασμό των αναγκών μας.
Οι επιπτώσεις μιας τέτοιας τοποθέτησης των αναγκών δεν είναι μόνο οικονομικο-κοινωνικές αλλά και ανθρωπολογικές και χειραφετητικές: το αξιοχρησικό «βασίλειο της οικονομίας των αναγκών» θα μπορούσε να οδηγήσει στο βασίλειο μιας «οικονομίας της ελευθερίας και της αυτονομίας». Στο πλαίσιο αυτό επανανοηματοδοτούνται έννοιες όπως η (ολιγο)επάρκεια αλλά και ο πλούτος και η πρόοδος (εάν η έννοια αυτή υφίσταται ακόμα).
Τα τελευταία είκοσι χρόνια έχουν γίνει προσπάθειες εναλλακτικών δεικτών πλούτου (ολιστικών, οικοκοινωνικών κ.ά.) και μέτρησης της «προόδου» πέρα από την (ποσοτική) μεγέθυνση και την ατομική ευημερία και την αποδοτικότητα, με μέτρα-κριτήρια που να προσεγγίζουν την ευζωία. Βεβαίως η θέσπιση αυτών και οι σχετικές αποφάσεις είναι καθαρά πρόβλημα πολιτικής επιλογής .
