Μουσικός λόγος και πολιτική παρέμβαση
Αδιαχώριστες στην ύπαρξή του η μουσική και η πολιτική· εμπνέεται, αναπνέει και μάχεται κάτω από τις δύο αυτές εκρηκτικές συνιστώσες, αμφίδρομα επηρεασμένες η μία από την άλλη. Η μουσική ενυπάρχει στην κάθε πολιτική του δράση και στον πολιτικό λόγο του και η πολιτική εμπνέει κάθε μουσική του παραγωγή. Οι μεγάλες στιγμές της μουσικής του συμπίπτουν με καίριες κοινωνικές και πολιτικές αλλαγές, όπου διακεκριμένη είναι η συμμετοχή του.
Κορύφωση αυτής της συσχέτισης αποτελεί η περίοδος 1960-1967, τα χρόνια που ο Μίκης Θεοδωράκης κατάφερε να «μπολιάσει» την πολιτική με την πολιτιστική διάσταση. Μέχρι τότε οι αγώνες για την προώθηση των λαϊκών προβλημάτων όπως γινόταν από τις αριστερές δυνάμεις περιοριζόταν στις αυστηρά οικονομικές διεκδικήσεις. Οι μεγάλες πολιτικές αλλαγές που σημειώθηκαν από τις αρχές της δεκαετίας του ’60 και τα πολιτιστικά κινήματα που ξέσπασαν στον κόσμο άνοιξαν έναν μεγάλο ορίζοντα πολιτικών ιδεών, που έφεραν επαναστατικές αλλαγές στην τέχνη, την επιστήμη και τον πολιτισμό.
Ο Θεοδωράκης ήταν ο αγγελιοφόρος αυτής της άνοιξης, πρώτα στον ελληνικό χώρο και στη συνέχεια στον διεθνή. Το πολύβουο και πολύχρωμο κίνημα των Λαμπράκηδων φέρει πρωταρχικά τη δική του σφραγίδα. Συμπίπτει με τις βαθιές ρωγμές ελευθερίας στην τρομοκρατία που υπήρχε στα χωριά και με την επέκταση του κύκλου των μουσικών συναυλιών του Θεοδωράκη στην ελληνική ύπαιθρο. Η συμβολή αυτής της μουσικής του παρέμβασης στην ανάπτυξη του φιλειρηνικού κινήματος και της δημοκρατικής αντίστασης στη χώρα μας είναι τεράστια. Εδώ πρέπει να σημειώσουμε τον προσωπικό του αγώνα και τη θαρραλέα στάση του απέναντι στους πολέμιους αντιφρονούντες. Το αστυνομικό κράτος της εποχής δεν σταμάτησε με κάθε τρόπο και κάθε μέσο να στοχεύει στη ματαίωση, ακόμη και βίαια, αυτής της μεγαλειώδους πολιτιστικής εξόρμησης των Λαμπράκηδων και του Θεοδωράκη στην ύπαιθρο. Σε αυτό το κλίμα, το 1965 σχεδιάστηκε από τις παρακρατικές δυνάμεις και δολοφονία του. Ο ίδιος επέζησε χάρη στις πολλές προφυλάξεις του, αλλά κι από τον ανθρώπινο τοίχο των Λαμπράκηδων που ορθωνόταν προστατευτικά γύρω του συνεχώς. Τελικά επικράτησαν στο κατεστημένο πολιτικό σύστημα πιο νηφάλιες σκέψεις που απέτρεψαν το συμβάν, καθώς οι συνέπειες του φαινομένου ενός νέου Λαμπράκη κρίθηκαν εξαιρετικά επικίνδυνες.
Ο Θεοδωράκης γίνεται έτσι ο μεγάλος λαϊκός βάρδος. Διατρέχει όλη τη χώρα τραγουδώντας τα βάσανα και τη σκληρή πορεία του λαού, την ιστορία του τόπου, μ’ έναν λυτρωτικό μουσικό λόγο αναβαπτισμένο στη συνάντησή του με τους πόνους, τις προσδοκίες και τους πόθους του λαού. Ελπίζουμε ότι στα χρόνια που θα ακολουθήσουν η εμβάθυνση αυτής της «συνάντησης» και ταύτισης σίγουρα θα αποτελέσει ένα προνομιούχο πεδίο έρευνας σχετικά με την αλληλοτροφοδοσία πολιτισμού και πολιτικής.