Δημήτρης Χριστόπουλος

Το πανεπιστήμιο, κατά το Σύνταγμα, είναι αυτοδιοίκητο: εναπόκειται σε αυτό να φυλάξει τον εαυτό του. Αυτοδιοίκητο αυτό σημαίνει. Επομένως, δεν μπορεί η Ελληνική Αστυνομία να στρατοπεδεύσει στο χώρο του, μην τυχόν υπάρξει βία. Η ΕΛ.ΑΣ. έχει λόγο σε ένα πανεπιστήμιο εφόσον διαπράττονται παράνομες πράξεις που διώκονται αυταπάγγελτα. Όπως λοιπόν προσδοκούμε από την Ελληνική Αστυνομία να μας προστατέψει από μια κλοπή του σπιτιού μας, αλλά δεν συναινούμε να βάλουμε έναν αστυνομικό μονίμως στο καθιστικό του σπιτιού μας, έτσι πρέπει να γίνεται και με το Πανεπιστήμιο. Αρκεί βέβαια και η Αστυνομία να κάνει τη δουλειά της. Το λέω αυτό διότι ως έναν βαθμό κατανοώ την κριτική που γίνεται προς την πανεπιστημιακή κοινότητα επειδή έχει ανεχθεί φαινόμενα βίας, αλλά μου κάνει εντύπωση που αυτή η κριτική δεν αφορά και την Αστυνομία. Ως σήμερα, ο νόμος δεν εμποδίζει σε τίποτε την Αστυνομία να παρέμβει όταν χρειάζεται. Το Πανεπιστήμιο, αν θεωρεί λοιπόν ότι χρειάζεται, θα πρέπει να έχει μια υπηρεσία φύλαξης που θα λογοδοτεί στις αρχές του, δηλαδή στον Πρύτανη. Κάποια πανεπιστήμια στην Ελλάδα χρειάζονται τέτοια φύλαξη, όπως το Πάντειο, το Μετσόβιο, η ΑΣΟΕΕ και το Aριστοτέλειο, άλλα πάλι δεν νομίζω, αλλά αυτό ας το αποφασίσουν οι αρχές τους. “Πλήρη αυτοδιοίκηση” είπαμε: άρθρο 16, παρ. 5 του Συντάγματος. Δεν είναι εφορία, ούτε αστυνομικό τμήμα το πανεπιστήμιο. Υπάρχουν ιστορικοί λογοι γι’ αυτό δέκα αιώνες τώρα. Εκτός αν δεν μας αρέσει η πανεπιστημιακή αυτοδιοίκηση, οπότε να ξέρουμε πώς κινούμαστε εφεξής. Επομένως, δεν είναι “ή ανομία ή αστυνομία” όπως εσφαλμένα πολύς κόσμος νομίζει. Υπάρχει πολύς χώρος ανάμεσα. Αυτόν τον χώρο ζούμε καθημερινά.

Το πανεπιστήμιο, κατά το Σύνταγμα, είναι αυτοδιοίκητο: εναπόκειται σε αυτό να φυλάξει τον εαυτό του. Αυτοδιοίκητο αυτό σημαίνει. Επομένως, δεν μπορεί η Ελληνική Αστυνομία να στρατοπεδεύσει στο χώρο του, μην τυχόν υπάρξει βία. Η ΕΛ.ΑΣ. έχει λόγο σε ένα πανεπιστήμιο εφόσον διαπράττονται παράνομες πράξεις που διώκονται αυταπάγγελτα. Όπως λοιπόν προσδοκούμε απο την Ελληνική Αστυνομία να μας προστατέψει από μια κλοπή του σπιτιού μας, αλλά δεν συναινούμε να βάλουμε έναν αστυνομικό μονίμως στο καθιστικό του σπιτιού μας, έτσι πρέπει να γίνεται και με το Πανεπιστήμιο. Αρκεί βεβαια και η Αστυνομία να κάνει τη δουλεια της. Το λέω αυτο διότι ως έναν βαθμό κατανοώ την κριτική που γίνεται προς την πανεπιστημιακή κοινοτητα επειδή έχει ανεχθεί φαινόμενα βίας, αλλά μου κάνει εντύπωση που αυτή η κριτική δεν αφορά και την Αστυνομία. Ως σήμερα, ο νόμος δεν εμποδίζει σε τίποτε την Αστυνομία να παρέμβει όταν χρειάζεται. Το Πανεπιστήμιο, αν θεωρεί λοιπόν ότι χρειάζεται, θα πρέπει να έχει μια υπηρεσία φύλαξης που θα λογοδοτεί στις αρχές του, δηλαδή στον Πρύτανη. Κάποια πανεπιστήμια στην Ελλάδα χρειάζονται τέτοια φύλαξη, όπως το Πάντειο, το Μετσόβιο, η ΑΣΟΕΕ και το Aριστοτέλειο, άλλα πάλι δεν νομίζω, αλλά αυτό ας το αποφασίσουν οι αρχές τους. "Πλήρη αυτοδιοίκηση" είπαμε: άρθρο 16, παρ. 5 του Συντάγματος. Δεν είναι εφορία, ούτε αστυνομικό τμήμα το πανεπιστήμιο. Υπάρχουν ιστορικοί λογοι γι'αυτό δέκα αιώνες τώρα. Εκτός αν δεν μας αρέσει η πανεπιστημιακή αυτοδιοίκηση, οπότε να ξέρουμε πώς κινούμαστε εφεξής. Επομένως, δεν είναι "ή ανομία ή αστυνομία" όπως εσφαλμένα πολύς κόσμος νομίζει. Υπάρχει πολύς χώρος ανάμεσα. Αυτόν τον χώρο ζούμε καθημερινά.

Υπάρχουν σοβαρά προβλήματα στη διαχείριση του περιορισμού της ελευθερίας με τρόπο δίκαιο και αναλογικό έναντι όλων των πολιτών: ο διπλασιασμός του νοσηλίου κλίνης ΜΕΘ σε ιδιωτικές κλινικές, η συνέχιση του τεστ από ιδιώτες προς κέρδος και η διάθεση υπέρογκων ποσών για ανάγκες επικοινωνίας είναι τα πιο κραυγαλέα παραδείγματα. Όχι τα μόνα, ωστόσο. Είμαι διατεθειμένος να θεωρήσω θεμιτή τη μείωση του μισθού μου, αρκεί να μη βλέπω δίπλα μου άλλους να πλουτίζουν και ενώ άλλοι καταρρακώνονται. Η αλληλεγγύη στην οικονομική καταρράκωση των ανθρώπων είναι ηθικό καθήκον, σύμφωνα με το άρθρο 4, παρ. 5 του Συντάγματός μας: «Oι Έλληνες πολίτες συνεισφέρουν χωρίς διακρίσεις στα δημόσια βάρη, ανάλογα με τις δυνάμεις τους». Χωρίς διακρίσεις, χωρίς εξαιρέσεις, ανάλογα με τις δυνάμεις τους. Αυτό προσδοκώ. Όχι για να είμαι πειθήνιος υπήκοος, αλλά για να είμαι πολίτης μιας κοινότητας που δεν αντέχει μόνο υπομένοντας τα μέτρα αλλά αντέχει και στην κριτική τους. Την κάθε κριτική. Από πού ακούστηκε ξαφνικά ότι η κριτική πρέπει να είναι «βάσιμη», «υπεύθυνη» ή «καλοπροαίρετη»; Η κριτική είναι ό,τι είναι οι άνθρωποι. Φορέας βάσιμων ή αβάσιμων δοξασιών, υπεύθυνων ή ανεύθυνων προσδοκιών και πάει λέγοντας. Ο καθένας μπορεί να λέει ό,τι σαχλαμάρα νομίζει ‒ και να υπόκειται ως και στη δημόσια χλεύη γι' αυτό. Όταν σφίγγουν, βέβαια, τα πράγματα υπάρχει αυξημένη απαίτηση για σοβαρότητα, αλλά κι αυτό δεν είναι ακαταμάχητο. Η ελαφρότητα είναι ανυπέρβλητη. Πάντως, είναι το μονάκριβο όπλο της κριτικής, που μας επιτρέπει να διακρίνουμε τις μεν από τις δε. Με σιωπή, όπως θέλει ο Ούγγρος πρωθυπουργός, δεν διακρίνει κανείς τίποτα. (...) Όταν περιορίζεται η ελευθερία, όπως σήμερα, ο μόνος τρόπος για να αντέξει το δημοκρατικό-φιλελεύθερο κράτος είναι να αυξάνει η ισότητα. Παλιά συνταγή της Γαλλικής Επανάστασης... Διότι, κακά τα ψέματα, τα ατομικά δικαιώματα στη συνθήκη αυτή θα παραβιαστούν. Η πεμπτουσία της έκτακτης ανάγκης είναι η παραβίαση των ατομικών ελευθεριών και δικαιωμάτων. Το επίδικο, όμως, πέραν των δικαιωμάτων αυτών καθαυτά, αφορά το αίτημα του δημοκρατικού αυτοκαθορισμού της κοινότητας.

Και τώρα, που οι μέχρι χθες οπαδοί του Φρίντμαν ανακοινώνουν πολιτικές βγαλμένες από κεϊνσιανά εγχειρίδια, τι κάνουμε; Προλαβαίνουμε; Με τι απώλειες; Έχουμε ελπίδες η ανάγκη που έγινε ιστορία να μας διδάξει; Ή όχι μάλλον; Διότι αν η ιστορία διέθετε αυτό το καταπληκτικό χάρισμα, θα ήμασταν όλοι εδώ και πολλά χρόνια ώριμοι και αυτάρκεις. Δεν είμαστε όμως. Παρ' όλα αυτά, η ελπίδα κάτι να μάθουμε από την πανδημία δεν είναι εντελώς μάταια. Το γενικό το στοχαζόμαστε ανέκαθεν με μια «επιφανειακή βολικότητα». Την εξαίρεση όμως όχι.   Σε μια περιβόητη αποστροφή της, η Μάργκαρετ Θάτσερ είχε πει: «There is no such thing as society». Κι όμως, η πανδημία δείχνει πως όχι μόνο κοινωνία υπάρχει, αλλά και κοινότητα. Κοινότητα ως όλον που ξεπερνά τα εγωιστικά δικαιώματα των μελών της. Κοινότητα συλλογικού χρέους και αλληλεγγύης, όχι μόνο άθροισμα ατομικών ευθυνών. Όλοι μέσα μας έχουμε κάτι από τους άλλους. Το ίδιο το Σύνταγμά μας κάνει λόγο για «πρόσωπα» αλλά και για «μέλη του κοινωνικού συνόλου». Αυτό εννοεί. Έχουμε πολλά να δούμε και να σκεφτούμε ακόμη. Να ξανασκεφτούμε την κοινότητα, την προοπτική και τη σύνθεσή της πιο εμφατικά παρά ποτέ. Να σκεφτούμε, επίσης, ότι τέτοιες κρίσεις αποτελούν νοσηρή ευκαιρία για ένα γερό ξεκαθάρισμα παραγωγικών δυνάμεων και μισθωτής εργασίας στο όνομα μιας νέας, αδυσώπητης κερδοφορίας. Είναι αφέλεια να νομίσουμε πως «άμα περάσει τούτο δω»³, αυτομάτως θα πάμε σε μια δικαιότερη κατεύθυνση. Θα πάμε, αρκεί να το σκεφτούμε, να το επεξεργαστούμε και να το παλέψουμε. Οι άνθρωποι δεν είναι μόνο θύματα, αλλά και πρωταγωνιστές της ιστορίας τους.

«Εθνικές παραδόσεις» ιθαγένειας, γενικά και αφηρημένα, δεν υπάρχουν. Υπάρχει η αποκρυστάλλωση μιας «παράδοσης» στην ιδιότητα του πολίτη, ιστορικά οριοθετημένη από παράγοντες όπως οι ιδεολογικές αναπαραστάσεις του παρελθόντος, η διεθνής γεωπολιτική συγκυρία, η σημασία που έχει η διαχείριση της διασποράς ή του αποικιακού παρελθόντος, η έκβαση του ταξικού ανταγωνισμού στο εσωτερικό ενός κράτους και, φυσικά, η ένταση των μεταναστευτικών ροών προς ή από μια εθνική επικράτεια. [...] Η θέση λοιπόν που υποστηρίζουμε είναι ότι όλες οι εθνικές παραδόσεις ιδιότητας του πολίτη εμπεριέχουν -στο παρόν, το παρελθόν ή το μέλλον- και τα δύο στοιχεία, ενταγμένα σε δύο άξονες μεθόδου περισσότερο παρά περιεχομένου. Ο πρώτος είναι ο άξονας της ιστορικής συνέχειας και του ειδικού βάρους που έχει η παράδοση στη διοικητική πρακτική και ο δεύτερος είναι ο άξονας της σκοπιμότητας και, επομένως, του ειδικού βάρους που έχει ο ελιγμός στην πολιτική συγκυρία. Συνεπώς, η υπαγωγή της ιδιότητας του πολίτη στους δύο παραπάνω άξονες είναι αυτή, ακριβώς, που καθορίζει, κάθε φορά, την αναλογία μεταξύ εθνισμού και πολιτοφροσύνης σε ό,τι αφορά την ιδιότητα του πολίτη. Το κράτος, βέβαια, ορμάται από συγκεκριμένες ιστορικές καταβολές, ωστόσο, σε ορισμένες ιστορικές στιγμές, όταν, έστω και με καθυστέρηση, αντιλαμβάνεται ότι η ιστορία του δεν λειτουργεί πλέον ως πυξίδα αλλά ως βαρίδι, τότε εκκινεί μια διαδικασία επαναπροσανατολισμού, με βάση τις ανάγκες που διακρίνονται στον ορίζοντα της πολιτικής συγκυρίας. Είναι αυτό που συμβαίνει με την εργαλειακή χρήση του όρου «γένος» στην ελληνική διοικητική πρακτική σχετικά με την ιθαγένεια.

Το Ιράν δεν είναι τυχαία χώρα. Ο πλούτος του δεν είναι μόνο τα πετρέλαια. Έχει μια βαθιά αστική παράδοση, μοναδική για την περιοχή, έχει ένα συγκλονιστικό δυναμικό νέων ανθρώπων πολύ μορφωμένων και ανήσυχων και τέλος, σε αντίθεση με τα γειτονικά κράτη, το Ιράν είναι μια εύτακτη πολιτεία, ένα κράτος που δουλεύει κανονικά σε όλα τα επίπεδα των δημοσίων πολιτικών. Τα τελευταία χρόνια, δια της επιρροής του, αποτελεί το περιφερειακό αντίπαλό δέος του καθεστώτος της Σαουδικής Αραβίας, μπροστά στο οποίο το Ιράν είναι παράδεισος θρησκευτικής ανεκτικότητας. Η Σαουδική Αραβία, σε αρμονική συνεργασία με τις ΗΠΑ και το Ισραήλ επιθυμεί την απομόνωση του Ιράν, ενώ οι πιο ακραίες φωνές στα παραπάνω κράτη που δυστυχώς σήμερα εκφράζονται στις κυβερνήσεις τους, θέλουν την καταστροφή του, για να μην αυξήσει την επιρροή του στον ισλαμικό κόσμο. Στο Ιράν διεξάγεται εδώ και πολλά χρόνια ένας αδυσώπητος αγώνας μεταξύ των μετριοπαθών και σκληροπυρηνικών του κατεστημένου για την πορεία που θα ακολουθήσει η χώρα. Τα επίδικα είναι πολύ δύσκολα και περίπλοκα, ενώ η αμερικάνικη πολιτική επί Τραμπ ζορίζει ακόμη περισσότερο τα πράγματα. Πιστεύω πως αν το Ιραν άφηνε ελεύθερους ανθρώπους σαν την Σοτουντέχ να εκφράζουν ανεμπόδιστα τις απόψεις τους, το κέρδος θα ήταν ανυπολόγιστο για όλους σε μια δύσκολη περιοχή, σε μια ακόμη πιο δύσκολη στιγμή για την ανθρωπότητα.

Ο φασισμός δεν είναι κάποιος πολιτικός εξωγήινος που αποβιβάστηκε στην Ευρώπη, αλλά «δικό μας παιδί». Η μοιραία Ε.Ε. έχει πλήρως αποδεχθεί το θεώρημα πως, τάχα, για να μην έχουμε φασίστες πρέπει να μην έχουμε μετανάστες. Από τον φόβο του αντιευρωπαϊκού ακροδεξιού λόγου, ενσωματώνουμε τις παραδοχές του και η ολέθρια ζημιά γίνεται. Ετσι έγινε το 1930 και έτσι –σε άλλο περιβάλλον– γίνεται και σήμερα. Απλώς περιμένουμε πότε θα πέσει η Μέρκελ, ώστε να γίνει και στη Γερμανία αυτό που έγινε στην Κεντρική Ευρώπη, στην Αυστρία και την Ιταλία. Τότε όμως θα έχει πετάξει το αφελές πουλάκι της πραγματικής ευρωπαϊκής ένωσης.