Εφημερίδα Εποχή

Η διαφορετική ερμηνευτική αλλά και πολιτική προσέγγιση του λαϊκισμού είναι μια θεώρηση που την συναντάμε κυρίως στο έργο του Λακλάου, ο οποίος είχε ως πηγή έμπνευσης τον Γκράμσι. Σύμφωνα με αυτή, λαϊκισμός δεν σημαίνει μόνο ό,τι εννοείται στην καθομιλουμένη, δηλαδή δημαγωγία και οπορτουνιστικές πολιτικές, αλλά ένα διαφορετικό σχήμα πολιτικής οργάνωσης και στρατηγικής, το οποίο έχει ως κεντρική του αναφορά το υποκείμενο του λαού ή των πολιτών, συνδέεται με τη δημοκρατία και δεν έχει στενό εθνικό ή ταξικό προσδιορισμό. Ένα δεύτερο χαρακτηριστικό είναι ότι το συλλογικό υποκείμενο βρίσκεται σε μια συνθήκη είτε περιθωριοποίησης είτε ανέχειας, υφίσταται συνέπειες της κρίσης και συνειδητοποιεί ότι η σημερινή δημοκρατία έχει γίνει αντικείμενο οικειοποίησης και διαστρέβλωσης από πολιτικές και οικονομικές ελίτ, οι οποίες αυτή τη στιγμή έχουν γίνει ένα κατεστημένο που αγνοεί την κοινωνική πλειοψηφία. Αυτό είναι το σχήμα του προοδευτικού ή αριστερού λαϊκισμού. Δεν προϋποθέτει την ύπαρξη κάποιου ισχυρού ηγέτη, αλλά τη μαζική κοινωνική απεύθυνση και μια πολιτική στη λογική κοινωνικού ανταγωνισμού, δηλαδή διαίρεσης του κοινωνικού συνόλου στα δύο και αντιπαράθεσης των πολλών με τους λίγους.

Ένα καίριος διάλογος εφ’  όλης της ύλης στον οποίο η αμερικανή νομικός στον τομέα των…

Υπάρχει μια αλλαγή λογικής έξω. Όχι ο Μακρόν πριν από μερικούς μήνες, όχι ο κ. Σολτς, ο αντί-Σόιμπλε της Γερμανίας —αν βέβαια καταφέρουν να φτιάξουν κυβέρνηση στη Γερμανία!— αλλά η ίδια η κυρία Μέρκελ βγάζει τώρα την έμφαση απ΄ τη λιτότητα και την περνά σε μια ρεαλιστικότερη διαχείριση. Αν διαβάσει κανείς τις 179 σελίδες του συνδιαχειριστικού προγράμματος στη Γερμανία θα δει ότι εκεί επιδιώκεται —η κ. Αχτσιόγλου πρέπει να το γνωρίζει αυτό— να αντιμετωπισθεί π.χ. το θέμα των συμβάσεων μερικής απασχόλησης, να υπάρξει η ενίσχυση του συνδικαλιστικού κινήματος στη διεκδίκηση αιτημάτων κ.ά. Η συζήτηση που γίνεται στη Γερμανία αφορά τη χαλάρωση της λιτότητας και την αποκατάσταση αυτού που ήταν παλιά η ευρωπαϊκή κανονικότητα. Οπότε, ο ημέτερος Ευκλείδης μπορεί να θέτει τέτοια θέματα στη διαπραγμάτευση για την επόμενη μέρα, όπως λέγαμε προ καιρού εδώ πάλι, η οποία έχει ήδη αρχίσει. Και για την αναδιάρθρωση του χρέους, ενδεχομένως και για κάτι τι τσίμπημα προς τα κάτω των πρωτογενών πλεονασμάτων.

Υπάρχει, όμως, και μια άλλη ερμηνεία, που κατά την άποψή μου μπορεί να είναι πιο χρήσιμη για την Αριστερά και η οποία πρέπει να κινηθεί πέρα από την αυτονόητη υποδειγματική εφαρμογή της δικονομίας και παράλληλα με το τελευταίο θα πρέπει να αναδειχθεί ότι η διαφθορά είναι συστατικό στοιχείο ενός συγκεκριμένου πολιτικο-οικονομικού συστήματος. Ενός συστήματος που στην σημερινή νεοφιλελεύθερη φάση του, παρά τα αντιθέτως θρυλούμενα, απαιτεί και επιβάλει ακόμη και την εκτός νομικών ή/ και ηθικών ορίων παρέμβαση της κρατικής εξουσίας για την επέκταση της συσσώρευσης και της ισχύος της επιχειρηματικής δραστηριότητας. Επί πλέον, στα καθ’ ημάς θα πρέπει να δειχθεί ότι η διαφθορά αποτελεί ένα ενδημικό και δομικό χαρακτηριστικό στοιχείο της κοινωνικής οργάνωσης και αναπαραγωγής του κοινωνικού σχηματισμού. Από τα χαμηλά κοινωνικά στρώματα μέχρι το επίπεδο Novartis, οι κοινωνικές σχέσεις, με την ανοχή ή και την συνδρομή της κρατικής εξουσίας, εμπεριέχουν αν δεν εξαρτώνται από έκνομες πρακτικές. Κατά συνέπεια, για τη ριζοσπαστική αριστερά, που ο στρατηγικός της στόχος παραμένει ο κοινωνικός μετασχηματισμός, η αντιμετώπιση της διαφθοράς δεν μπορεί να ταυτίζεται με τη «σκανδαλολογία» ή απλώς να περιορίζεται στη δίωξη των εμπλεκομένων, αλλά να αποτελεί μια ακόμη ευκαιρία για να δείξει τα δομικά στοιχεία που συγκροτούν την κοινωνία και την οποία οφείλει να μετασχηματίσει. Η ουσιαστική λοιπόν αντιμετώπιση της διαφθοράς πέρα από τα τυπικά του κράτους δικαίου συνδέεται με την στρατηγική του κοινωνικού σχηματισμού, η οποία οφείλει να εμπεριέχει τη συστηματική υπονόμευση των δεδομένων δομών της παθογενούς κοινωνικής αναπαραγωγής.

Με το συλλαλητήριο επιχειρήθηκε από μερίδα της δεξιάς μια μετάθεση του αντιΣΥΡΙΖΑ μετώπου από το «φιλοευρωπαϊσμό» και το «Μένουμε Ευρώπη» στον παραδοσιακό εθνικισμό. Παρά το γεγονός ότι η κινητοποίηση αυτή ήταν πολύ πιο μαζική από το «Μένουμε Ευρώπη» και τους «Παραιτηθείτε», εκτιμώ ότι το αποτέλεσμά της ήταν πολύ κατώτερο των προσδοκιών των διοργανωτών της. Αντικειμενικά δημιουργεί πολιτικές εξελίξεις η κινητοποίηση αυτή, όχι όμως στο χώρο της κυβέρνησης και των κομμάτων της αριστεράς. Η κατώτερη των προσδοκιών αποδοχή των συλλαλητηρίων δεν μπορεί να επηρεάσει τη διαπραγμάτευση. Αντίθετα, έχει τη δυναμική να επηρεάσει το χώρο της ευρύτερης δεξιάς και άκρας δεξιάς – και εσωκομματικά την Νέα Δημοκρατία, καθώς φέρνει στην επιφάνεια βαθύτερες ιδεολογικές και στρατηγικές αντιφάσεις.