Σεντρίκ Ντυράν: Δυνάμεις αλλαγής
Υπάρχουν πολλά που μπορούμε να διδαχθούμε από τις διάφορες επαναλήψεις της προσέγγισης που βασίζεται στην ύπαρξη ιστορικών σταδίων (τις εμπνεόμενες από τον Πολάνυι, τις μετα-κεϋνσιανές, της Σχολής της Ρύθμισης, τις γκραμσιανές): την μη γραμμικότητα της αλλαγής, την ενδεχομενικότητα της τεχνο-οικονομικής επέκτασης στο πλαίσιο των κατάλληλων θεσμικών πλαισίων, τις κοινωνικο-πολιτικές αντιδράσεις στις καταστροφικές δυνάμεις των αγορών, και τις ποιοτικές αλλαγές στο σύστημα που έχουν επιφέρει οι μεταλλάξεις του. Αυτή η γνώση μας βοηθά να αποκωδικοποιήσουμε την τρέχουσα συγκυρία και να προβλέψουμε τις πιθανές κατευθύνσεις της. Όμως, πρέπει επίσης να έχουμε κατά νου τις σωρευτικές επιδράσεις των διαδοχικών αναπτυξιακών σταδίων. Οι αντιφάσεις δεν υπάρχουν μόνο σε κάθε φάση∙ συγκροτούνται από στάδιο σε στάδιο, καθώς η δυναμική ενός καθεστώτος συσσώρευσης έρχεται σε σύγκρουση με τους προδρόμους του. Ο καπιταλισμός, ως σύστημα, γερνάει.
Με την παγκοσμιοποίηση της μεταποίησης, η πλεονάζουσα παραγωγική ικανότητα συνεχίζει να αυξάνεται και οι χωρικές διορθώσεις συνεχίζουν να εξαντλούνται, καθιστώντας την εσωτερική αντίφαση της διαδικασίας συσσώρευσης εμφανή σε ένα πραγματικά παγκόσμιο επίπεδο. Παραμένει αμφίβολο αν η εκβιομηχάνιση των υπηρεσιών και ο διεθνής κατακερματισμός της θα μπορούσαν να δημιουργήσουν ευκαιρίες ικανές να απορροφήσουν αυτήν τη μάζα του υπερσυσσωρευμένου κεφαλαίου. Εν τω μεταξύ, η κατά τον Τζέιμς Ο’Κόνορ δεύτερη αντίφαση του καπιταλισμού γίνεται όλο και πιο δημοφιλής. Κατά τον Ο’ Κόνορ, το βασικό εμπόδιο για την καπιταλιστική ανάπτυξη δεν υπάρχει μόνο στο εσωτερικό της ίδιας της διαδικασίας συσσώρευσης, αλλά «μεταξύ των καπιταλιστικών παραγωγικών σχέσεων (και των παραγωγικών δυνάμεων) και των συνθηκών της καπιταλιστικής παραγωγής», λόγω της «οικονομικά καταστροφικής ιδιοποίησης και χρήσης της εργατικής δύναμης, των αστικών υποδομών και του χώρου, καθώς και της φύσης ή του περιβάλλοντος». Η οικολογική κρίση, η αυξανόμενη τιμή των παροχών υπηρεσιών υγείας και της εκπαίδευσης, η επιδείνωση των φυσικών υποδομών-όλα αυτά αυξάνουν το κόστος από την πλευρά της προσφοράς και μπορεί να αποτελέσουν ένα επιπλέον εμπόδιο στην διαδικασία συσσώρευσης. Η αντιμετώπιση αυτών των ζητημάτων δεν είναι σε καμία περίπτωση κάτι ανέφικτο για τον άνθρωπο. Αλλά θα ήταν ανόητο να μην αναρωτηθούμε μήπως ο πρόσθετος συστημικός περιορισμός που επιβάλλει την αποκόμιση κέρδους έχει θέσει πολύ ψηλά τον πήχη.